Μια Ημέρα με Έναν Έλληνα Ιατροδικαστή

Στο λιμάνι του Πειραιά, δίπλα στα μικρά καταστήματα με τα κρεμασμένα αντικείμενα που περιμένουν να πουληθούν, πολύ κοντά στα φουγάρα των πλοίων που ετοιμάζονται για αναχώρηση και στην Τρούμπα, βρίσκεται η Ιατροδικαστική Υπηρεσία του Πειραιά. Όταν μπαίνει κανείς στο κτίριο και φτάνει στον πρώτο όροφο, διακρίνει κυρίως άδεια γραφεία. Σε έναν χώρο περίπου 100 τετραγωνικών, οι καρέκλες των γραφείων της υπηρεσίας που υπολειτουργεί, ελλείψει προσωπικού, είναι άδειες. Οι μόνοι άνθρωποι που υπάρχουν εκεί όταν επισκέπτομαι τον χώρο είναι ο Υπεύθυνος της Υπηρεσίας, Ηλίας Μπογιόκας, και μια διοικητική υπάλληλος.

Το γραφείο του Διευθυντή της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας είναι γεμάτο μικρά αγαλματίδια. Ξεχωρίζει εκεί ένα μικρό αγαλματάκι Μέδουσας. Ο κ. Μπογιόκας με βλέπει να το παρατηρώ και λέει, «Την ξέρεις; Στην αρχαία Αθήνα την έβαζαν μπροστά στις πόρτες για να αποτρέπουν το κακό. Μην ακούς τι λένε. Την έφαγε ο Περσέας, αλλά ήταν παρεξηγημένη. Καπνίζεις; Κάπνισε. Εγώ δεν μπορώ, γιατί έχω τον λαιμό μου. Όχι, δεν απαγορεύεται. Εδώ μέσα δεν τα έχουμε καλά με τις απαγορεύσεις, αλλά πάντα εξαρτάται την απαγόρευση». Αφού μίλησε κάμποση ώρα για τον Πυθαγόρα και τους Πλατωνικούς, η συζήτηση έφτασε στην ιατροδικαστική. Αν κάποιος αγαπάει να παρατηρεί το ανθρώπινο είδος, σκέφτηκα, ένας ιατροδικαστής είναι ο κατάλληλος άνθρωπος για να σου εξηγήσει αυτό το είδος στα χειρότερα του, πού είναι ικανό να φτάσει. Και σε μια ιατροδικαστική υπηρεσία καταλαβαίνεις ίσως ότι ο άνθρωπος είναι θεός και σκουπιδάκι.

Ωστόσο βρίσκομαι εκεί για να μάθω ιστορίες. Ιστορίες εγκλημάτων, δολοφονιών, αλλά και την ιστορία ενός ανθρώπου που έρχεται καθημερινά σε επαφή με την ίσως πιο ψυχοφθόρα κατάσταση: με τον θάνατο. «Κοίταξε να δεις, οι άνθρωποι έχουν την αντίληψη ότι ασχολούμαστε μόνο με τους νεκρούς», λέει αρχικά ο κ. Μπογιόκας και συνεχίζει λέγοντας «Η ιατροδικαστική εξετάζει και ζωντανούς και νεκρούς. Ζωντανούς εξετάζει όταν υπάρχει βίαιη συμπεριφορά, κακώσεις, και μήνυση σε εισαγγελική ή σε ανακριτική αρχή. Πρέπει να αξιολογηθούν αυτές οι κακώσεις, να δούμε αν είχαν σκοπό, αν ήταν εργατικό ατύχημα, αν ήταν δολοφονική ενέργεια ή ενδοοικογενειακή βία για παράδειγμα. Όλα αυτά φαίνονται. Εξετάζει τους βιασμούς, που είναι μεγάλο κεφάλαιο, εργατικά ατυχήματα, τροχαία με επιζώντες. Αυτά είναι τα υποκεφάλαια που εξετάζει η ιατροδικαστική. Και τα εξετάζει ακόμη και αν τα περισσότερα απ’ αυτά εξετάζονται και ιατρικώς στο Νοσοκομείο που πάνε. Διότι η ιατροδικαστική τα εξετάζει από πλευράς αξιολόγησης των κακώσεων, αν για παράδειγμα υπάρχει μια κάκωση μαζί με μια άλλη, δυο ή τρεις αν υπάρχουν μαζί, ώστε στο δικαστήριο να μπορείς να πεις αν είναι απλή, βαριά, ελαφριά, κατ’ επικίνδυνο τρόπο ή όχι. Εγκληματική ενέργεια είναι και τα παραπάνω, όχι μόνο το να σε μαχαιρώσει ή να σε σκοτώσει κάποιος». «Εγκληματική ενέργεια θα θεωρούσα και την ψυχολογική βία, τον καταναγκασμό που μπορεί να υποστεί για παράδειγμα και ένα θύμα τράφικινγκ. Μου είχε τύχει κάποτε να εξετάσω μια κοπέλα που εξαναγκαζόταν σε πορνεία. Όπως αποκαλύφθηκε είχε παρασυρθεί από κάποιον ο οποίος την εκπόρνευε μέχρι που εκείνη δεν άντεξε άλλο και του ζήτησε να σταματήσει. Τότε την έκλεισε σε ένα υπόγειο σπίτι, σε ένα δωμάτιο και τη βασάνιζε. Μέχρι που άκουσαν φωνές ή κάποιος υποψιάστηκε κάτι αν θυμάμαι καλά, και έκανε τέλος πάντων μια επέμβαση η Αστυνομία και την πήγε στο Νοσοκομείο. Υπήρχαν σημάδια από μαχαιριές, από σβησμένα τσιγάρα, της είχε πετάξει μέχρι και καμένο λάδι επάνω στο σώμα της. Η γυναίκα παρέμεινε στην Εντατική περίπου 4 μήνες μέχρι που πέθανε», λέει περιγράφοντας μια από τις περιπτώσεις που είχε κληθεί να εξετάσει στο παρελθόν. Ο Ηλίας Μπογιόκας βρίσκεται σε αυτή τη θέση από τις αρχές της δεκαετίας του '90. Πέρα από τις αμέτρητες υποθέσεις που έχει χειριστεί σαν ιατροδικαστής, ήταν μέρος των επιτροπών των ιατροδικαστών που είχαν χειριστεί μεγάλες εθνικές τραγωδίες όπως το ναυάγιο του Εξπρές Σάμινα, το αεροπορικό δυστύχημα του Helios και την δολοφονική πυρκαγιά στο Μάτι. «Όταν έγινε το αεροπορικό δυστύχημα του Hellios ήμουν εκτός Αθηνών για τριήμερο με την οικογένεια μου σε ένα βουνό. Ήταν δεκαπενταύγουστος, με κάλεσαν να είμαι στην επιτροπή ιατροδικαστών και έπρεπε να είμαι πίσω μέσα σε ένα 24ωρο. Άφησα τη γυναίκα μου και την κόρη μου εκεί και ήρθα στην Αθήνα. Όταν πήγα στο νεκροτομείο και γύριζα στο σπίτι, μύριζαν τα ρούχα μου αιθάλη. Είχα τη μυρωδιά της καμένης σάρκας στη μύτη. Τα ρούχα που είχα χρησιμοποιήσει εκείνες τις ημέρες τα έβαλα σε μια λεκάνη με νερό και τα άφησα εκεί. Τα 121 άτομα ταυτοποιήθηκαν με τη βοήθεια του εργαστηρίου που ταυτοποίησε και τα θύματα στο Μάτι. Όταν συνέβη αυτή η τραγωδία στο Μάτι ήταν που τα είδα όλα. Ήταν η στιγμή που είπα "φτάνει, μέχρι εδώ". Έχω δει ανθρώπους μετά από πυρκαγιές. Και οι σοροί του Helios είχαν καεί, αλλά δεν είχε καμιά σχέση με αυτό. Οι σοροί δεν είχαν επάνω ούτε υπολείμματα ρούχων, κάτι που το αντίκρυζα ίσως πρώτη φορά», εξιστορεί.

Γιατί όμως να αποφασίσει κάποιος να γίνει ιατροδικαστής; Είναι μια επώδυνη δουλειά - μονάχα το να αντικρύζεις καθημερινά ανθρώπινες σορούς και το να έρχεσαι σε επαφή με τόσο θάνατο. Μπορεί θεωρητικά όλοι να λέμε πως ο θάνατος είναι η φυσική εξέλιξη της ζωής, της ανθρώπινης ύπαρξης, όμως όταν αυτή η τριβή με την απώλεια της ύπαρξης υπάρχει καθημερινά, για ένα κοινό νου, θα ήταν τρομερά ψυχοφθόρα. Η ιστορία του συγκεκριμένου ιατροδικαστή ξεκινάει ακόμη από το Λύκειο, αφού ο τότε σκοπός του ήταν να εισαχθεί στη Νομική. Μια αποτυχία στις εξετάσεις τον πήγε στο Παλέρμο όπου σπούδασε ιατρική, ενώ το απωθημένο του τον οδήγησε σε ένα κλάδο της ιατρικής με νομικές προεκτάσεις. Ο ίδιος εξηγεί την επιλογή του αναφέροντας τις «αρετές» που περιέγραφε ο Πλάτωνας και λέει πως «οι κυριότερες αρετές είναι η δικαιοσύνη και η υγεία. Η Ιατροδικαστική μου άρεσε γιατί έχει δυο πόδια. Το ένα πατάει στην υγεία και το άλλο στη δικαιοσύνη».

Εξηγώντας αυτή την πλευρά, της ποινικής προέκτασης της δουλειάς του ιατροδικαστή θυμάται ακόμη ένα περιστατικό, στο οποίο ο νεκρός είχε παρουσιαστεί σαν αυτόχειρας: «Ένα μεγάλο κεφάλαιο με πολλά περιστατικά είναι τα κυνηγετικά όπλα, οι αυτοτραυματισμοί αλλά και οι δολοφονίες με τα όπλα αυτά. Πολλοί δεν το γνωρίζουν, αλλά οι μολυβένιες μπίλιες που διασπείρονται εντός του σώματος όταν κάποιος χτυπηθεί με κάποιο φυσίγγιο τέτοιου όπλου, μας δείχνουν την απόσταση. Αν είναι μαζεμένες σημαίνει πως ήταν εξ’ επαφής, αν ήταν στους 20 πόντους μεσα στο σώμα σημαίνει πως χτυπήθηκε από τα δυο μέτρα. Με την ιατροδικαστική λοιπόν ταυτοποιείς και το όπλο αλλά και την απόσταση. Αν μιλάμε για αυτοκτονία και η διασπορά του όπλου είναι περισσότερη από την προβλεπόμενη, γιατί για παράδειγμα το όπλο έχει διάμετρο διασποράς 2 μέτρα και επάνω, πώς θα αυτοκτονήσει ο άλλος από τα δυο μέτρα; Μας είχε τύχει μια τέτοια περίπτωση η οποία αρχικά είχε θεωρηθεί αυτοκτονία. Αυτό κάνει η ιατροδικαστική. Κοιτάει να δει τί μπορεί να είναι ύποπτο και βοηθάει και στη βαλλιστική εξέταση. Για παράδειγμα κάποιον τον είχαν πυροβολήσει από αριστερά, και η σφαίρα πέρασε από καρδιά, πνεύμονα, διάφραγμα, συκώτι, κοιλιά, και πήγε και καρφώθηκε στα οστά, μάλιστα είχε εξοστρακιστεί και στη σπονδυλική στήλη γιατί άλλαξε πορεία μέσα στο σώμα. Εγώ πρέπει να βρω τη βολίδα μέσα στο σώμα ακόμη κι αν δεν υπάρχει πύλη εξόδου. Γιατί η βολίδα θα βοηθήσει στην ταυτοποίηση του όπλου με τη βαλλιστική εξέταση. Είναι πολύ εύκολο να πω πού χτύπησε η σφαίρα, αλλά η δουλειά για την εύρεση του υπόπτου ξεκινάει μόλις βρεθεί η σφαίρα».

Η ιατροδικαστική όμως δεν ασχολείται μόνο με εγκληματικές ενέργειες. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις ανθρώπων που φτάνουν στο νεκροτομείο επειδή αποφάσισαν να βάλουν οι ίδιοι τέλος στη ζωή τους. Αυτές, όπως εξηγεί ο κ. Μπογιόκας είναι πάντα σοκαριστικές. Όχι τόσο για την ίδια τη σορό, αλλά για την ιστορία πίσω απ' αυτή. «Ποια είναι αυτή η υπόθεση που σας έκανε να χάσετε τον ύπνο σας;», ρωτώ σχεδόν επίμονα τον ιατροδικαστή. «Δυο νομίζω ότι ήταν οι περιπτώσεις που με έκαναν να τις σκέφτομαι κάθε βράδυ για μέρες. Νομίζω πως αυτό που δεν θα ξεχάσω ποτέ είναι η αυτοκτονία ενός πυροσβέστη. Είχε βρεθεί σε ένα φτωχό δωμάτιο στου Ρέντη, είχε γράψει ένα γράμμα και είχε αφήσει μέχρι και τα λεφτά της κηδείας του επάνω σε ένα τραπεζάκι. Ήταν χωρισμένος, η γυναίκα του είχε πάρει το παιδί και είχε φύγει, κι εκείνος χρώσταγε σε όλο τον κόσμο. Σε ένα γράμμα που ήταν πολύ φορτισμένο συναισθηματικά παρακαλούσε τον αδερφό του να ξεχρεώσει, εκτός των άλλων που έγραφε. Ένιωθε πως είναι βάρος. Δεν ξέρω, μου χτύπησε απλώς πολύ άσχημα η ιστορία του. Και ακόμη μια κοπέλα στο Πέραμα που αντιμετώπιζε κάποια ψυχολογικά και οικονομικά προβλήματα. Απαγχονίστηκε από τον πολυέλαιο του σπιτιού της και είχε μια κόρη 8-9 χρονών που τη βρήκε όταν επέστρεψε από το σχολείο. Εκείνο το διάστημα η κόρη μου ήταν στην ίδια ηλικία», θυμάται.

Υπάρχει μια συγκεκριμένη κατηγορία εγκλημάτων πολύ πιο βάρβαρων από εκείνα που έχουμε συνηθίσει. Δεν είναι ένας πυροβολισμός από απόσταση, δεν είναι απλά εγκλήματα. Ένα τέτοιο περιστατικό, στο οποίο ένας άνδρας βρέθηκε δολοφονημένος με μια σακούλα δεμένη στο λαιμό του σε ένα φρεάτιο κοντά στο λιμάνι του Πειραιά, ήταν ένα απ' αυτά τα εγκλήματα. Σύμφωνα με τις περιγραφές του κ. Μπογιόκα ήταν ίσως το πιο βάρβαρο έγκλημα που έχει δει, γιατί το πρόσωπο του ήταν καθαρό, ενώ μέρος του σώματος του είχε φαγωθεί από ποντίκια, ενώ δεν παραλείπει να περιγράψει άλλο ένα περιστατικό συζυγοκτονίας το οποίο όπως λέει «εκτελέστηκε με απίστευτο μένος. Τη σκότωσε με πολλαπλές μαχαιρές, ακανόνιστες και χωρίς σκοπό. Το θύμα είχε μαχαιριές και στα χέρια επειδή προσπάθησε να αμυνθεί».

Μετά το θάνατο ωστόσο συμβαίνουν και λάθη. Τραγικά λάθη εξαιτίας των οποίων κάποιοι παραλαμβάνουν λάθος νεκρούς. Όπως λέει ο ιατροδικαστής τα περισσότερα απ' αυτά γίνονται εξαιτίας κάποιων ανεύθυνων σε γραφεία κηδειών που έχει τύχει να στείλουν λάθος άνθρωπο μέχρι τη Νιγηρία. Κάποιες φορές δε, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου οι ίδιοι οι συγγενείς είναι η «πηγή» του προβλήματος, επειδή λόγω της κακής συναισθηματικής κατάστασης και της θλίψης τους, κάνουν λάθος στις αναγνωρίσεις των νεκρών συγγενών.

«Από δυο νησιά των Κυκλάδων είχαν εξαφανιστεί δυο άτομα, και τα δυο είχαν πνιγεί. Βρέθηκε μια σορός και η πεθερά του ενός αγνοούμενου που ήταν ψαράς ήρθε για την αναγνώριση. Το πρόσωπο του ήταν αλλοιωμένο επειδή το είχαν φάει τα ψάρια, αλλά με το που είδε τη σορό είπε πως είναι ο γαμπρός της. Εκεί άρχισα να έχω κάποιες αμφιβολίες γιατί ο άνθρωπος ήταν γδυμένος, το κύμα είχε πάρει τα ρούχα. Έδωσα για δείγμα DNA αλλά έπρεπε να βρεθούν οι υποψήφιοι για το DNA. Στο στομάχι της σορού είχα βρει αρακά, αλλά δεν είπα τίποτα στους συγγενείς, γιατί πάνω στον πανικό τους και στην προσπάθεια τους να θάψουν το πτώμα γρήγορα για να το πενθήσουν, θα έλεγαν ότι απλώς σταμάτησε κάπου να φάει πριν πάει στο σπίτι του. Τις ίδιες ημέρες είχε χαθεί και ένας Ιταλός που έκανε διακοπές και οι φίλοι του τον έψαχναν και είχαν κάνει μια καταγγελία για την εξαφάνιση του. Ήρθαν εδώ για να αναγνωρίσουν το πτώμα και το μόνο που μπορούσα να τους ρωτήσω είναι αν θυμούνται τι έφαγε πριν εξαφανιστεί. Μου είπαν ότι είχε φάει αρακά και έτσι διαπιστώσαμε πως επρόκειτο για τον Ιταλό και όχι για τον ψαρά και ζητήθηκε να σταλεί DNA από την Ιταλία ώστε να επιβεβαιωθεί πως είναι η σορός του. Η σορός του εξαφανισμένου ψαρά βρέθηκε λίγο αργότερα σε μια μικρή βραχονησίδα».

Λίγο πριν φύγω τον ρωτώ «αν τα έχει βρει με το θάνατο». Θα περίμενε κανείς πως ένας άνθρωπος ο οποίος έρχεται σε καθημερινή επαφή μ' αυτόν θα τα είχε καταφέρει, όμως η απάντηση του είναι αφοπλιστική: «Δεν τα βρίσκει ποτέ κανείς με το θάνατο. Εγώ δεν τα έχω καταφέρει να συμβιβαστώ με την ιδέα. Ψυχολογικά το αντιμετωπίζω με δυο τρόπους. Με την πίστη στην ύπαρξη της ψυχής και με τη φιλοσοφία. Με την πίστη στην ύπαρξη της ψυχής, κάνεις ό,τι καλύτερο μπορείς ώστε να μην βλέπεις αυτό που υπάρχει στο τραπέζι σαν ένα νεκρό άνθρωπο, αλλά σαν μια ύπαρξη στην οποία υπήρχε μέσα του ψυχή. Άρα οφείλει το σεβασμό σου. Αλλά όχι, με το θάνατο δεν έχω συμβιβαστεί». Λίγο πριν φύγω, δεν θα μπορούσα να μην κάνω την πιο κλισέ ερώτηση που κάνει κάποιος σε εγκληματολόγους και ιατροδικαστές, για να λάβω μια όχι τόσο κλισέ απάντηση: -Υπάρχει άραγε τέλειο έγκλημα;
- Αν δεν βρεθεί το πτώμα, ναι. Υπάρχει.

Περισσότερα από το VICE

Ο Πάνος Φραγκιαδάκης Μετά το «Ταξικό» Τραγουδάει «Τζετέ κι Ερωτικά»

«Καθαρίζουμε με Υπευθυνότητα» - H Επιχείρηση στη Θεσσαλονίκη που Απασχολεί Ψυχικά Ασθενείς

After Dark: Οι Ήρωες της Νυχτερινής Αθήνας