Από τον George Floyd ως τη Νέα Σμύρνη: Η «Δημοσιογραφία των Πολιτών» Δεν Σταματά

Το VICE Greece δίνει βήμα σε ανθρωπιστικές οργανώσεις, οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και άτομα, με τη δημιουργία της στήλης «Ρισπέκτ», στην οποία κάθε εβδομάδα δημοσιεύονται προσωπικές ιστορίες, άρθρα άποψης, φωτογραφίες, ρεπορτάζ ή άλλες υποθέσεις που ενδιαφέρουν την ελληνική κοινωνία. Στόχος μας είναι να ενημερώσουμε το κοινό και να ανοίξουμε διάλογο για ζητήματα με τα οποία καταπιάνονται και αξίζουν την προσοχή όλων.

Το συγκεκριμένο άρθρο της HumanRights360 υπογράφει η Φωτεινή Κοκκινάκη, Υπεύθυνη Επικοινωνίας της οργάνωσης.

Το τελευταίο διάστημα είδαμε στην Ελλάδα να ασκείται ξανά και σε μεγάλη έκταση αυτό που προσδιορίζεται ως «δημοσιογραφία των πολιτών», δηλαδή μετάδοση ειδήσεων από τον κόσμο, με τους πολίτες τα τελευταία χρόνια να γίνονται πομποί ειδήσεων, αντί για αποδέκτες της εκάστοτε είδησης. Μέσω αυτής της πρακτικής, καταφέρνουν να αποκαταστήσουν την αλήθεια και να προσδώσουν μια πιο διευρυμένη σκοπιά στα γεγονότα. Δεν είναι λίγες οι φορές που έχει αποτραπεί με τον ίδιο τρόπο η διάδοση και η συνεχιζόμενη αναπαραγωγή fake news. 

Ένα κινητό πολίτη μπορεί να βρεθεί παντού, σχεδόν ανά πάσα στιγμή. Ένας δημοσιογράφος, όμως, όχι. Οι δημοσιογράφοι, σε ορισμένα περιστατικά, δεν προλαβαίνουν να αναζητήσουν αυτόπτες μάρτυρες, διότι οι ίδιοι οι αυτόπτες έχουν αναλάβει ρόλο δημοσιογράφου. Άθελά τους μεν, πολύ αποτελεσματικά δε. Το χρονικό αυτό κενό της μετάβασης στον τόπο όπου εξελίσσεται ένα απρόσμενο γεγονός είναι που ευνοεί τη δημοσιογραφία των πολιτών, με τη μετάδοση εικόνων, μαρτυριών και βίντεο. Ταυτόχρονα, το ίδιο κενό που την καθιστά απαραίτητη, δημιουργεί την ανάγκη για την απόδειξη μιας σφαιρικής οπτικής. Το είδαμε με τα γεγονότα αστυνομικής αυθαιρεσίας στη Νέα Σμύρνη, όπου τα βίντεο πολιτών διέψευσαν τις διαρροές της αστυνομίας, αλλά και στο δυστύχημα που στέρησε τη ζωή του 23χρονου Ιάσονα, έξω από τη Βουλή. Το είδαμε παλαιότερα σε ρατσιστικές επιθέσεις αλλά και σε επιθέσεις ακροδεξιών σε κοινωνικούς χώρους. Το είδαμε στα 8:46 λεπτά βίντεο που κατέγραψε τη δολοφονία του George Floyd. Το βλέπουμε διαρκώς, εντός και εκτός Ελλάδας. Η πρακτική αυτή, αν και συχνά αμφιλεγόμενη σε σχέση με την εγκυρότητά και την αξιοπιστία της, καταφέρνει να ρίξει φως εκεί όπου παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα. 

Πρακτικά, η δημοσιογραφία των πολιτών δεν σταματά ποτέ να ασκείται, ειδικότερα όμως σε περιόδους ιδιαίτερα τεταμένες και με καταιγιστικά γεγονότα, όπως αυτή που διανύουμε, αναδεικνύεται περισσότερο η συνδρομή και η αξία της. Ο όρος «δημοσιογραφία των πολιτών» ξεκινάει από τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας με μία από τις πρώτες καταγραφές να εμφανίζεται στο βιβλίο “We the Media” του Dan Gillmor. Η έκδοση συμπίπτει χρονικά με την ίδρυση του Facebook, γεγονός που άλλαξε σταδιακά πολλά περισσότερα από τον τρόπο άσκησης της δημοσιογραφίας. 

Ένα κινητό που θα «σηκωθεί» σε ένα γεγονός, αρκεί για να αποδείξει πτυχές της πραγματικότητας. Οτιδήποτε φτάνει να γίνει viral, δεν έχει απλώς θέαση από πολύ μεγάλο κοινό, είναι ανά πάσα στιγμή και υπό διερεύνηση από τους ίδιους τους πολίτες υπό το πρίσμα των υλικών που ανεβαίνουν στο διαδίκτυο. Τα viral που σχετίζονται με τέτοιου τύπου ειδήσεις, όπως αυτές που ανέφερα παραπάνω, διαμορφώνουν ταυτόχρονα και την ατζέντα της ειδησεογραφίας καθώς δεν είναι δυνατόν ένα ΜΜΕ να μην αναφέρει κάτι με το οποίο ασχολείται όλο το διαδίκτυο, προσθέτοντας έτσι στην καθημερινή ειδησεογραφική ατζέντα πράγματα που μπορεί να μην υπήρχαν προηγουμένως. Αυτό και μόνο προσδίδει δυναμική και φωνή στη διεκδίκηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων που παραβιάζονται. 

Η συζήτηση για το αν και κατά πόσο η συγκεκριμένη πρακτική ενισχύει τη δημοκρατία ή όχι, είναι ενδιαφέρουσα και ιδιαιτέρως μακρόχρονη. Η γνώμη μου είναι πως ναι και θεωρώ ότι κάποια από τα παραπάνω επιχειρήματα αναδεικνύουν τον τρόπο. Εξίσου ενδιαφέρουσα είναι η διερώτηση για το αν και κατά πόσο το ίδιο το δημοσιογραφικό επάγγελμα ευνοείται από αυτή την πρακτική. Προερχόμενη από αυτό τοn χώρο και εξετάζοντας το ζήτημα σε τακτική βάση, πιστεύω σταθερά πως ναι. Θα αναφέρω ένα απλό παράδειγμα: Είναι διαφορετικό να βασίζεις το ρεπορτάζ σου σε αυτόπτες μάρτυρες και διαφορετικό σε ντοκουμέντα. Αυτή είναι μια συζήτηση που θα ήθελα πολύ να ανοίξει και να διεξαχθεί με όρους που θέτουν τη βελτίωση του επαγγέλματος στο επίκεντρο. 

Θέλω όμως να σταθώ στη δύναμη αυτής της «νέας δημοσιογραφίας» από τα κάτω, τις νέες προοπτικές και τις διαστάσεις που λαμβάνει το φαινόμενο. Διότι παρόλο που είναι ενθαρρυντική για την ακρίβεια και τη μετάδοση της αλήθειας, είναι εκτεθειμένη και στο πρίσμα του καθενός από εμάς. Η αλήθεια είναι εκεί έξω. Πιο προσβάσιμη -ίσως- από ποτέ. Η κατάσταση αυτή δεν θέλει δαιμονοποίηση, ούτε φόβο. Χρειάζεται κατανόηση και να αντιληφθούμε σφαιρικά τις δυναμικές της σε σχέση με τη δυνατότητα εξάλειψης των fake news. Ειδικότερα μιλώντας για τα ανθρώπινα δικαιώματα, η είδηση της εκάστοτε παραβίασης λαμβάνει πλέον τεράστια γνωστοποίηση σε πολύ μικρό χρόνο, γεγονός που δίνει έδαφος στην αποκατάσταση των αδικιών. Εκεί πρέπει να εστιάσουμε για τη διεξαγωγή αυτής της συζήτησης. 

Περισσότερα από το VICE

Ελλάδα: Ένας Χρόνος Lockdown

Ένα Πανεπιστήμιο στην Ταϊλάνδη σε Μαθαίνει να Ραπάρεις

Δέκα Eρωτήσεις που θα Ήθελες να Κάνεις σε Μία Δικηγόρο για τη Σεξουαλική Παρενόχληση

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.