Δέκα Χρόνια Μετά, το Καζακστάν δεν Νιώθει την Ίδια Οργή για το «Borat»

Το trailer για το Borat. NICE!

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE US.

Πριν από δέκα χρόνια, ο Sacha Baron Cohen έφερε στον κόσμο το Borat: Cultural Learnings of America for Make Benefit Glorious Nation of Kazakhstan. To διάσημο κωμικό mockumentary, το οποίο ακολουθεί την πορεία του Καζακστανού δημοσιογράφου Borat Sagdiyev καθώς πραγματοποιεί ένα ξεκαρδιστικό και καυστικό ταξίδι μέσα στις Ηνωμένες Πολιτείες, παρήγαγε μερικά πραγματικά αηδιαστικά (αλλά πετυχημένα) αστεία και ενέπνευσε χιλιάδες αντιγραφείς και memes.

Η κάπως αμφιλεγόμενη τακτική του, που τον έβρισκε να «ψαρεύει» Αμερικανούς πολίτες οι οποίοι εξέφραζαν ανοιχτά την ηλιθιότητα και τον ρατσισμό τους, συνάρπασε τους κριτικούς και τα κινηματογραφικά πλήθη, κάνοντας τον Cohen mainstream αστέρα, που κατάφερε να πάει πολύ πιο πέρα απ' ό,τι με το Da Ali G Show. Υπήρχε όμως και μια οντότητα που μίσησε όσο ελάχιστοι τη δημιουργία του Cohen όταν αυτή κυκλοφόρησε: το έθνος του Καζακστάν.

Εξετάζοντάς το και πάλι, είναι εύκολο να δεις γιατί το Borat κατάφερε να εξοργίσει ένα ολόκληρο έθνος. Οι σκηνές που λάμβαναν χώρα στο Καζακστάν ήταν στην πραγματικότητα γυρισμένες σε ένα βρομερό ρουμανικό χωριό, ενώ οι χαρακτηριστικές ατάκες του κεντρικού χαρακτήρα ήταν ένας συνδυασμός εβραϊκής και πολωνικής αργκό. Την ίδια στιγμή, κάθε λεπτομέρεια και στοιχείο της ταινίας που αφορούσε το Καζακστάν ήταν απολύτως ψεύτικα και ιδιαίτερα προσβλητικά για τη χώρα. Αν και θα μπορούσε να πει κάποιος πως η ταινία είχε βασικό σκοπό να προβάλει την αμάθεια των Αμερικανών σχετικά με τη χώρα της κεντρικής Ασίας, πολλοί κριτικοί κατηγόρησαν τον Cohen ανοιχτά για το πώς επέλεξε να παρουσιάσει το Καζακστάν.

Συγκεκριμένα, οι πολίτες της χώρας δεν εκτίμησαν καθόλου το γεγονός ότι ο Cohen συμπλήρωσε το κενό γνώσης που μπορεί να είχε κάποιος για τη χώρα τους προβάλλοντάς της ως πάμφτωχη, ακραία αντισημιτική και βαθιά μισογυνιστική. Εξαγωγές νεαρών αγοριών προς τη φάρμα του Michael Jackson, παραγωγή 300 τόνων ηβικής τρίχας κάθε χρόνο, κυνήγι σκύλων; Όλα γίνονταν στο Καζακστάν, σύμφωνα με το Borat.

Από το 2005 έως το 2006 λοιπόν, ο Cohen είχε γίνει κόκκινο πανί για το Καζακστάν. Λίγες ημέρες πριν από την κυκλοφορία της ταινίας, η κυβέρνηση του Καζακστάν συνεργάστηκε με δύο εταιρείες δημοσίων σχέσεων, αγοράζοντας διαφημιστικό χώρο στους New York Times, στη US News, στο World Report καθώς και στο CNN θέλοντας να προβάλει το αληθινό πρόσωπο της χώρας. Κάποιες διαφημίσεις στήθηκαν ώστε να μη συνδέονται με την ταινία, ενώ άλλες πάλι έκαναν ακριβώς το αντίθετο, χρησιμοποιώντας την ως πλατφόρμα για να δείξουν στον κόσμο την αλήθεια.

Γρήγορα βέβαια έγινε ξεκάθαρο πως τα «μεγάλα κεφάλια» στην Αστάνα, την πρωτεύουσα του Καζακστάν, είχαν εξοργιστεί σφόδρα. Το 2005, το υπουργείο Εξωτερικών της χώρας κυκλοφόρησε τη θέση πως το Borat ήταν ένα σχέδιο ξένων δυνάμεων που σκοπό είχαν να σπιλώσουν τον χαρακτήρα της χώρας. Ένα χρόνο αργότερα, η κυβέρνηση απαγόρεψε το .kz domain του site της ταινίας, απείλησε τον Cohen με μηνύσεις, ενώ σκέφτηκε να απαγορεύσει εντελώς την ταινία.

Η τεταμένη σχέση μεταξύ Καζακστάν και Borat συνέχισε να είναι τέτοια και την επόμενη δεκαετία. Το 2010, ένα μέλος του κοινοβουλίου της χώρας υποστήριξε πως η ταινία είχε αμαυρώσει μόνιμα πια τη φήμη της χώρας στο εξωτερικό και πως είχε κάνει κακό και στους πολίτες της χώρας που ζούσαν στο εξωτερικό, κάποιοι από τους οποίους είχαν μπλεχτεί και σε καβγάδες, αντιδρώντας στα στερεότυπα που ο Cohen είχε δημιουργήσει για τη χώρα τους. Το 2012, ένας Καζακστανός αθλητής «πέτρωσε» την ώρα που λάμβανε χρυσό μετάλλιο σε ένα τουρνουά στο Κουβέιτ καθώς οι διοργανωτές έπαιζαν από τα ηχεία τον ύμνο του Καζακστάν σύμφωνα με το Borat αντί του πραγματικού.

Πολλοί κινηματογραφικοί δημιουργοί από το Καζακστάν έχουν παρουσιάσει projects ως απαντήσεις προς το Borat, όπως για παράδειγμα το My Brother, Borat του 2010, ένα ανεπίσημο sequel που προσπάθησε κάπως άτσαλα να ανατρέψει τα στερεότυπα που απεικονίζονται στην ταινία του Cohen. To 2012, όμως, έπειτα από χρόνια καζακστανικού μίσους προς τον Cohen, ο τότε υπουργός Εξωτερικών της χώρας Yerzhan Kazykhanov ενημέρωσε το πολιτικό προσωπικό της χώρας πως η ταινία είχε δεκαπλασιάσει την τουριστική κίνηση προς τη χώρα και πως ο ίδιος ήταν ευγνώμων για την ύπαρξή της.

Τα δέκα χρόνια είναι σημαντική επετειακή στιγμή για οποιαδήποτε ταινία, αλλά για το Καζακστάν, που γιορτάζει την 25η επέτειο της ανεξαρτησίας του, τα δέκα χρόνια φαντάζουν ολόκληρη ζωή. Από την ώρα που αποσπάστηκε από τη Σοβιετική Ένωση το 1991, η χώρα οδηγείται από τον πρόεδρο Nursultan Nazarbayev, γνωρίζοντας μια άνθηση που έχει οδηγήσει σε μια σειρά από οικονομικές και πολιτισμικές προόδους. Το Καζακστάν κατάφερε να πετάξει από πάνω του ένα μεγάλο μέρος της παράνοιας που οφειλόταν στο Κρεμλίνο και ανέπτυξε τη δική του ταυτότητα και θέση στη διεθνή σκηνή, οπότε, όπως είναι λογικό, με τον καιρό η στάση της χώρας απέναντι στην ταινία έχει μαλακώσει κάπως.

«Είμαστε ένα περήφανο έθνος», λέει η Aisha Mukasheva, εκπρόσωπος της πρεσβείας του Καζακστάν στις ΗΠΑ. «Στα 25 χρόνια ανεξαρτησίας μας, έχουμε κάνει πολλά για τα οποία είμαστε περήφανοι: τον πυρηνικό μας αφοπλισμό, την οικονομική μας ανάπτυξη και τον ολοένα και πιο σημαντικό μας ρόλο στον κόσμο». Η Mukasheva διαβεβαιώνει πως το Καζακστάν δεν έχει πλέον κάποιο θέμα με το Borat, εξηγώντας πως οι εντάσεις που κάποτε υπήρξαν ήταν αντίστοιχες με αυτές που θα μπορούσαν να δημιουργηθούν με κάποιον Άγγλο αν του έλεγες πως ήταν σαν τον Mr Bean. «Ήταν μια κωμωδία, όχι ένα ντοκιμαντέρ», μου λέει ενώ μου εξηγεί την τωρινή στάση της χώρας σχετικά με την ταινία.

Η Mukasheva συμφωνεί με τη θέση πως το Borat έδωσε μια ένεση δημοσιότητας στη χώρα, η οποία οδήγησε σε αύξηση του τουρισμού, αλλά δεν είναι κάτι που έχει απαραίτητα μακροπρόθεσμα οφέλη. Υποστηρίζει πως η ταινία αναφέρεται πια όλο και λιγότερο σε συζητήσεις με ξένους και εκφράζει την άποψη πως το Καζακστάν είναι πλέον γνωστό στους τουρίστες για τις ευκαιρίες που μπορεί να έχει κάποιος για σκι, για πεζοπορία και για να δει τα τοπία του. Εντέλει, υπονοεί πως δέκα χρόνια μετά την κυκλοφορία της ταινίας, δεν αξίζει τον κόπο να μιλάει κανείς για το Borat σε σχέση με το Καζακστάν.

«Τώρα πια, ο κόσμος συνδέει τη χώρα μας περισσότερο με τον πρωταθλητή της πυγμαχίας Gennady Golovkin και λιγότερο με τον κύριο Baron Cohen», υποστηρίζει. «Νομίζω κιόλας πως οι Καζακστανοί έχουν καλύτερα πράγματα να κουβεντιάσουν από μια ταινία που βγήκε πριν από δέκα χρόνια!».

Η θέση του Καζακστάν σχετικά με το Borat το 2016 είναι δύσκολο να βρει στοιχεία επαφής με την οργισμένη στάση του 2006, αλλά βγάζει νόημα να υπολογίσει κανείς τον ανθρώπινο παράγοντα αυτού του νεαρού έθνους. Σήμερα, η χώρα έχει την αυτοπεποίθηση και τη σταθερότητα που χρειάζεται για να αφοσιωθεί στην οικοδόμηση μιας κληρονομίας και δεν χρειάζεται να κυνηγά φανταστικούς χαρακτήρες που χρησιμοποιούν τη χώρα σαν ανέκδοτο για ένα κοινό που δεν ξέρει τίποτα για το ίδιο το Καζακστάν.

«Αν μάθαμε κάτι από την κυκλοφορία της ταινίας του κ. Cohen», σχολιάζει η Mukasheva, «είναι πως πρέπει να μοιραζόμαστε και να εκπέμπουμε τι σημαίνει να είναι κανείς Καζακστανός με περηφάνια σε όσο το δυνατόν περισσότερο κόσμο».

Περισσότερα από το VICE

Ο Martin Shkreli Διαρρέει Ακυκλοφόρητα Κομμάτια των Wu-Tang Μετά τη Νίκη του Donald Trump

Το Μεγάλο Προσκύνημα των Τούρκων στο Σπίτι του Κεμάλ στη Θεσσαλονίκη

O Αντιδήμαρχος Καισαριανής μάς Εξηγεί Γιατί Κηρύσσει Ανεπιθύμητο τον Ομπάμα στο «Γαλατικό Χωριό» του