Το Άβατο στην Ελλάδα Δεν Είναι τα Εξάρχεια, Αλλά το Άγιο Όρος

Κεντρικό θέμα στην προεκλογική ατζέντα της Νέας Δημοκρατίας ήταν το ζήτημα της ασφάλειας, κάτι που επιβεβαιώθηκε στις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης στη Βουλή. Αυτό που προαναγγέλλεται είναι η πάταξη τη βίας και της ανομίας και το σπάσιμο του «άβατου» των Εξαρχείων. Η λέξη επενέρχεται ως φετίχ στον δημόσιο λόγο. Το μοναδικό άβατο στην Ελλάδα όμως, είναι αυτό του Αγίου Όρους – το μοναδικό τμήμα της επικράτειας που δεν μπορούν να επισκεφτούν γυναίκες και αμούστακα παιδιά. Το VICE μίλησε με τα κεντρικά πρόσωπα του κινήματος κατά της απαγόρευσης της πρόσβασης των γυναικών στην αθωνική πολιτεία.

Σύμφωνα με το Άρθρο 105 του Συντάγματος, η χερσόνησος του Άθω αποτελεί αυτοδιοίκητο τμήμα του ελληνικού κράτους. Όσοι μονάζουν αποκτούν την ελληνική ιθαγένεια. Το Άγιον Όρος διοικείται από τα 20 μοναστήρια του και το έδαφός του είναι αναπαλλοτρίωτο. Οι εσωτερικοί κανόνες ορίζονται από τον Καταστατικό Χάρτη (ισχύει από το 1926), τον οποίο συντάσσουν οι μοναχοί με τη συμμετοχή εκπροσώπου του κράτους και επικυρώνουν το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η Βουλή. Στον Καταστατικό Χάρτη αναφέρεται: «Η εις την χερσόνησον του Αγίου Όρους είσοδος των θηλέων κατά τα ανέκαθεν κρατούντα απαγορεύεται», καθώς και ότι «Η παράβασις του άρθρου 186 του Καταστατικού Χάρτου επισύρει την ποινήν φυλακίσεως δύο μηνών μέχρις ενός έτους, μη εξαγοραζομένης».

Το 1997 μια ομάδα γυναικών που υπέγραφε ως «Φεμινίστριες κατά των αβάτων», δημοσίευσε κείμενο, στο οποίο δήλωνε ότι τα «άβατα είναι για να παραβιάζονται». Ανάμεσα στις υπογραφές διαβάζουμε το όνομα της Σίσσυς Βωβού, μέλους σήμερα της συλλογικότητας Το Μωβ. «Είχε γίνει μία μεγάλη πολιτική αντιπαράθεση τη δεκαετία του '90, με αφορμή τα κονδύλια που δίνονται στο Άγιον Όρος. Τότε, λέγαμε ότι δεν είναι δυνατόν με τα λεφτά των Ευρωπαίων γυναικών και ανδρών φορολογουμένων να χρηματοδοτείται ένα έργο, στο οποίο δεν έχουν πρόσβαση γυναίκες», λέει στο VICE η κα. Βωβού. «Αργότερα, το θέμα του άβατου συζητήθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Από τους ευρωβουλευτές της Αριστεράς ο Παπαγιαννάκης είχε υποστηρίξει την άρση της απαγόρευσης, αντίθετα ο Αλαβάνος, όχι απλώς ψήφισε κατά, με το επιχείρημα ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν πρέπει να παρεμβαίνει σε τέτοια θέματα, αλλά μας κατηγόρησε ότι ότι κάνουμε δογματικό και στενόμυαλο φεμινισμό».

Η Σίσσυ Βωβού λέει ότι το ζήτημα του άβατου του Αγίου Όρους θίγεται σήμερα σποραδικά από το φεμινιστικό κίνημα, πιθανόν γιατί υπάρχουν άλλα περισσότερο επείγοντα θέματα. «Είχαμε πολλά άβατα παλιότερα κι ένα-ένα τα έχουμε υπερβεί. Πρέπει κι αυτό. Και είναι κάτι πολύ σημαντικό για εμάς. Να θυμίσω ότι το 2014 το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, στο οποίο συμμετέχει και η Εκκλησία της Ελλάδας, πήρε απόφαση για την κατάργηση του άβατου. Έκτοτε, όμως, δεν έγινε καμία κίνηση. Είτε με δεξιά είτε με αριστερή κυβέρνηση».

Το όνομα της Άννας Καραμάνου είναι συνδεδεμένο με το κίνημα για την κατάργηση του άβατου στο Άγιον Όρος. Εκλεγμένη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με το ΠΑΣΟΚ, ήταν η πρώτη που έδωσε σε θεσμικό επίπεδο τη μάχη για το άβατο ως πρόεδρος της Επιτροπής Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων. «Κάθε χρόνο γίνεται μία συζήτηση για τα ανθρώπινα δικαιώματα στο Ευρωκοινοβούλιο. Το 2001 ήμουν η πρώτη που έθεσα το θέμα του Αγίου Όρους. Είναι ένα από τα πολύ σκληρά ταμπού στην Ελλάδα, γι' αυτό προκλήθηκε θόρυβος. Πριν από αυτήν τη δημόσια παρέμβαση, μόνο ο δημοσιογράφος Διονύσης Γουσέτης, σε άρθρο του στην Αυγή το 1997, το είχε αναδείξει», λέει στο VICE η κα. Καραμάνου.

Η ίδια εξηγεί ότι ως επικεφαλής του Τομέα Γυναικών του ΠΑΣΟΚ είχε υποβάλει γραπτό αίτημα στον τότε Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο αναφορικά με το Άγιον Όρος, αλλά και το δικαίμωα των γυναικών στην ιεροσύνη. Τα επιχειρήματα της Άννας Καραμάνου για την κατάργηση του άβατου είναι ξεκάθαρα. «Η επιλογή της εισόδου γίνεται με βάση τα γενετικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων. Είναι καθαρή διάκριση με βάση το φύλο και αποτελεί προσβολή για τις γυναίκες. Είναι καθαρός σκοταδισμός αυτό που συμβαίνει. Σκεφτείτε τις γυναίκες ερευνήτριες κι επιστημόνισσες που θα θέλουν να επισκεφτούν το Άγιον Όρος, για να έχουν γνώση των κειμηλίων, των χειρογράφων και άλλων θησαυρών που υπάρχουν εκεί. Αλήθεια, αν είχαμε γυναίκα Πρωθυπουργό ή Πρόεδρο της Δημοκρατίας, δεν θα μπορούσαν να το επισκεφθούν;», αναρωτιέται η ίδια.

VICE Video: Οι «Αντάρτες» του Αγίου Όρους

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

«Εκτός από αυτό, όμως, πρόκειται για παραβίαση του κοινοτικού δικαίου. Καταστρατηγείται η ελεύθερη μετακίνηση του μισού πληθυσμού της ΕΕ σε ένα τμήμα κράτους-μέλους. Φορολογούμαστε ακριβώς όπως οι άντρες, με τα χρήματα των φορολογουμένων ανδρών και γυναικών γίνονται όλες οι επισκευές και η συντήρηση των μονών, παρ’ όλα αυτά απαγορεύεται να τις επισκεφτούμε, επί ποινή φυλακίσεως μάλιστα. Αυτό που συμβαίνει είναι παγκόσμια πρωτοτυπία».

Όταν η κα. Καραμάνου εξέφρασε δημόσια τις παραπάνω θέσεις, δέχτηκε έντονες επιθέσεις: «Από μοναχούς του Αγίου Όρους, από κληρικούς, αλλά και από γυναίκες. Μέχρι και σε επίπεδο χειροδικίας. Μεγάλη ήταν επίσης και η απογοήτευση από τους συναδέλφους μου. Από τους 24 Έλληνες Ευρωβουλευτές, μόνο δύο υπερψήφισαν την Έκθεση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, ο Μιχάλης Παπαγιαννάκης (ΣΥΝ) και ο Δημήτρης Κουλουριάνος (ΔΗΚΚΙ). Από το ΠΑΣΟΚ, κανένας. Οι εκθέσεις πέρασαν με οριακή πλειοψηφία, αλλά εγώ δεν είχα υποστήριξη ούτε από την κοινοβουλευτική ομάδα ούτε από το κόμμα μου. Το κόμμα μου είχε πάρει θέση εναντίον μου». Αντιδράσεις είχαν εκφραστεί κι εντός του φεμινιστικού ρεύματος. Όπως λέει η κα Καραμάνου: «Υπάρχουν φεμινίστριες που λένε ότι δεν τους ενδιαφέρει το θρησκευτικό θέμα. Μα ούτε εμένα. Δεν θέλω αναγκαστικά να πάω στο Άγιον Όρος για να προσκυνήσω. Θέλω το δικαίωμα να μπορώ να πάω, ακόμη και αν αρθεί η απαγόρευση και δεν το επισκεφτώ ποτέ».

Τη ρωτάμε αν της στοίχισε πολιτικά η στάση της: «Φυσικά, μου στοίχισε», απαντά και συνεχίζει: «Ο φεμινισμός, όπως εκφράστηκε κι από εμένα, δεν ωφελεί την πολιτική καριέρα. Την επομένη, όταν έγινε πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ ο Γιώργος Παπανδρέου, δεν με στήριξε, παρόλο που είναι αρκετά προοδευτικός σε θέματα δικαιωμάτων των γυναικών. Είχε συμβούλους, όμως, που του έλεγαν ότι θα του έκανα κακό. Εγώ την ήθελα μία ακόμα θητεία και τη δικαιούμουν, διότι είχα μία καλή παρουσία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Έκτοτε έχετε ακούσει καμία άλλη βουλευτίνα ή γυναίκα υπουργό να εκφραστεί όπως εκφράζομαι εγώ; Όχι. Κάνει τζιζ το θέμα».

Το άβατο του Αγίου Όρους δεν έμεινε «αμόλυντο». Στο πέρασμα των αιώνων, στην μοναστική πολιτεία πάτησαν γυναίκες περισσότερες από δέκα φορές – από αυτοκράτειρες που έκαναν το καπτρίτσιο τους, έως την Ελληνίδα «Μις Ευρώπη» και κυνηγημένες αντάρτισσες του Δημοκρατικού Στρατού. Στα νεότερα χρόνια, τον Γενάρη του 2008 το άβατο έσπασε από κατοίκους της Χαλκιδικής, άντρες και γυναίκες, που διαμαρτύρονταν για την υπόθεση της μονής Βατοπεδίου και τις ιερές ανταλλαγές εκτάσεων με το Δημόσιο, αρκετούς μήνες πριν το θέμα εξελιχθεί σε πρώτης γραμμής για την τότε κυβέρνηση Καραμανλή.

Στις 7 Ιανουαρίου του 2008, περίπου 400 διαδηλωτές από διάφορες περιοχής της Χαλκιδικής συγκεντρώθηκαν στην Ουρανούπολη. Κάποια στιγμή κινήθηκαν προς τον φράχτη του Αγίου Όρους, που σε εκείνο το σημείο είναι πετρόχτιστος μικρού ύψους, και αιφνιδιάζοντας τους αστυνομικούς, μια ομάδα μπήκε στο άβατο, όπου έκανε καθιστική διαμαρτυρία. Ακολούθησε ένταση και τραγελαφικές εικόνες, καθώς δυνάμεις των ΜΑΤ προσπαθούσαν να βγάλουν σηκωτές έξι γυναίκες διαδηλώτριες από το Περιβόλι της Παναγιάς. Λίγα λεπτά αργότερα, οι διαδηλωτές βγήκαν από το άβατο οικειοθελώς. Συλλήψεις δεν πραγματοποιήθηκαν, όμως την ίδια μέρα, με εντολή του τότε προϊσταμένου της Εισαγγελίας Θεσσαλονίκης Βασίλη Φλωρίδη, σχηματίστηκε δικογραφία για «παράνομη είσοδο».

Η κινητοποίηση είχε κάνει τον γύρο του κόσμου, καθώς ξένα ΜΜΕ εστίασαν στο σπάσιμο του άβατου. «Είμαστε εξοργισμένοι από τις απαιτήσεις των μοναστηριών. Ήταν μια προσπάθεια να πείσουμε τις Αρχές να αναλάβουν δράση», δήλωσε στο Associated Press η Κυριακή Μάλαμα, εκπρόσωπος των κατοίκων. «Αν πρόκειται να μας πάρουν το σπίτι, τότε καλύτερα να πάμε στη φυλακή, αφού δεν θα μπορούμε να πάμε πουθενά αλλού», είπε η ίδια. «Ήταν μια καθαρά συμβολική δράση, ώστε να σταλεί το μήνυμα πως η Εκκλησία πρέπει να ακολουθεί πολιτικές που υπηρετούν το δημόσιο συμφέρον και όχι οικονομικά συμφέροντα», δήλωσε η Λίτσα Αμανατίδου-Πασχαλίδου, τότε βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, η οποία συμμετείχε στην κινητοποίηση.

Λίγο καιρό αργότερα, η μοναστική πολιτεία θα «σκανδαλιζόταν» εκ νέου. Τον Μάιο του 2008 τέσσερις γυναίκες από τη Μολδαβία παραβίασαν το άβατο, προκαλώντας συναγερμό στις τοπικές Αρχές. Όπως αποκαλύφθηκε, ήταν θύματα trafficking και είχαν εγκαταλειφθεί από δουλεμπορικό σκάφος σε ερημική παραλία του Αγίου Όρους. Δύο από τις γυναίκες, ηλικίας 27 και 41 ετών, εντοπίστηκαν στο λιμανάκι του μοναστηριού της Μεγίστης Λαύρας. Τις συνάντησε ένας μοναχός που ενημέρωσε το αστυνομικό τμήμα στις Καρυές και μεταφέρθηκαν με σκάφος του Λιμενικού στην Ιερισσό. Οι άλλες δύο γυναίκες, 29 και 30 ετών, εντοπίστηκαν την ίδια νύχτα να περιπλανιούνται κοντά στο μοναστήρι, χωρίς φυσικά να γνωρίζουν μέσα στη δυστυχία τους ότι απαγορευόταν να πατήσουν σε αυτό το κομμάτι γης. Μαζί τους ήταν κι ένας 19χρονος Μολδαβός, ο ρόλος του οποίου στη μεταφορά των γυναικών ήταν άγνωστος.

Οι τέσσερις γυναίκες είπαν στις απολογίες τους ότι βρίσκονταν σε ένα δουλεμπορικό σκάφος με πλήρωμα Ουκρανούς. Το πλοίο απέπλευσε από την Τουρκία και η καθεμιά είχε πληρώσει 4.000 ευρώ, με την υπόσχεση να μεταφερθούν στην Ιταλία. Οι διακινητές τις κατέβασαν στο Άγιον Όρος, πιθανώς γιατί φοβήθηκαν κάποιον έλεγχο στη διαδρομή. «Μας είπαν να περιμένουμε σ’ ένα σπιτάκι και ότι θα ερχόταν ένα φορτηγό να μας παραλάβει. Δεν γνωρίζαμε πού βρισκόμασταν ούτε για το άβατο», είπαν την επόμενη μέρα στον Εισαγγελέα. Παρ’ όλα αυτά, σε βάρος τους ασκήθηκε ποινική δίωξη για «παραβίαση του αβάτου» και «παράνομη είσοδο στη χώρα». Το πιο θλιβερό είναι ότι οι Αρχές είχαν ενημερωθεί εγκαίρως, όμως δεν έκαναν καμία κίνηση ώστε να καταδιώξουν το δουλεμπορικό σκάφος. Η δικαιολογία ήταν πως τα σκάφη του Λιμενικού στο λιμανάκι της Δάφνης ήταν ακινητοποιημένα λόγω βλάβης.

Περισσότερα από το VICE

Μια Μέρα με τους «Φτωχοδιάβολους της Ανακύκλωσης» στη Θεσσαλονίκη

Αντικαπνιστικός Νόμος στην Ελλάδα: Μια Παρωδία 163 Ετών

Θαλάσσια Πλάσματα που Μοιάζουν με Νόστιμα Ιταλικά Πιάτα, με Σειρά Αξιολόγησης