Η Λένα Κιτσοπούλου Ζει μια Τραγωδία

Η Λένα Κιτσοπούλου μοιάζει να μην ησυχάζει ποτέ. Είναι ηθοποιός, σκηνοθέτης, συγγραφέας. Μπορείς να την βρεις να τραγουδάει ρεμπέτικα στο κέντρο της Αθήνας, να την ακούσεις να βρίζει, να κάνει πλάκα, να ενοχλεί με τον τρόπο που ενοχλούν οι δημιουργικοί άνθρωποι. Μου αρέσουν οι άνθρωποι που είχαν την τύχη να γνωρίσουν περισσότερους από έναν κόσμους, κυρίως επειδή νιώθουν λιγότερο επείγον το να καταλήξουν σε μια σειρά από συμπεράσματα, σχετικά με την πραγματικότητα και τη θέση τους μέσα σε αυτήν.

Η Λένα Κιτσοπούλου δεν χρειάζεται καμιά βεβαιότητα. Αύτην την περίοδο, μια απο τις πιο ταλαντούχους δημιουργούς της σύγχρονης ελληνικής σκηνής, που γεννήθηκε το 1971, νιώθει να βρίσκεται λίγο μετά την εφηβεία και όλα τα ενδεχόμενα για την εξέλιξή της μοιάζουν εξίσου πιθανά. Την ίδια στιγμή, παρουσιάζει τη δική της εκδοχή της Αντιγόνης του Σοφοκλή, μιας τραγωδίας με τα χαρακτηριστικά της κωμωδίας. Η Αντιγόνη της, έχοντας βιώσει το γνωστό μπλέξιμο εκ γενετής, φθάνει στη σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση αποφασισμένη να βάλει τα πράγματα στη θέση τους. Αν περιμένετε έναν χορό αρχαίας τραγωδίας, δεν θα τον δείτε. Καλώντας στη σκηνή μια ομάδα ανθρώπων που, χωρίς να είναι ειδήμονες, δίνουν μια διάλεξη γύρω από την Αντιγόνη, η Λένα Κιτσοπούλου παίζει με ισόποσες δόσεις χιούμορ και ευαισθησίας με τον μύθο. Καθώς αναρωτιέται αν η δική της τραγωδία είναι μεγαλύτερη από όλες, παραμένει, ευτυχώς, σχετικά ατρόμητη.

VICE: Γράφεις, σκηνοθετείς, παίζεις, τραγουδάς, φτιάχνεις γλυπτά. Τι δουλειά λες ότι κάνεις, όταν σε ρωτά κάποιος;
Λένα Κιτσοπούλου: Το πρώτο που λέω είναι ότι ασχολούμαι με το θέατρο.

Έχεις μεγαλώσει στην Αθήνα, αλλά τα καλοκαίρια τα περνούσες στο Αντίρριο, τόπο καταγωγής του πατέρα σου. Τι έμαθες από αυτό το μπλέξιμο πόλης-επαρχίας;
Πηγαίναμε πολλά ταξίδια, από την εποχή που ήμουν πολύ μικρή. Έχω περάσει και ολόκληρο καλοκαίρι στην Αμερική. Αλλά και Γερμανία, Αγγλία και πολύ γύρω-γύρω στην Ελλάδα. Το Αντίρριο ήταν πάντα ένα κομμάτι του καλοκαιριού. Ήταν, όμως, για μένα, πολύ έντονο. Ένιωθα μια έλξη για την επαρχία, ενώ ο τρόπος μεγαλώματός μου ήτανε πιο «ευρωπαϊκός» - μουσική, πιάνο, γλώσσες, σκι, τένις, εξωτερικό, ξενόγλωσσο σχολείο. Εκεί, όμως, στο χωριό, ελευθερωνόμουν, ερωτευόμουν, υπήρχε μια αλητεία στην οποία κολλούσα. Αυτό το μπλέξιμο υπάρχει μέσα μου εκ γενετής, είναι μέσα στο DNA μου, σίγουρα και λόγω καταγωγής, πάντως το κουβαλάω σαν πλούτο. Σαν να έχω γνωρίσει δύο κόσμους, αντί για έναν. Η επαρχία και το λαϊκό σκηνικό, παρ’ όλα τα αρνητικά τους -τα οποία είναι ένας βαθύτερος συντηρητισμός, μια πιο περιορισμένη αντίληψη, ένα πιο κλειστό κοινωνικό σύστημα, αδιανόητα ταμπού- ταυτόχρονα έχουν μία πιο μπρουτάλ και πρωτόγονη εκφραστικότητα, μια μεγαλύτερη αμεσότητα, μια πιο αφιλτράριστη εκτόνωση. Αυτό εμένα μου κάνει πιο ευανάγνωστη την ανθρώπινη φύση, πιο ανάγλυφη και τρέφει πολύ τη δουλειά μου, αλλά και την ηρεμία μου. Με γειώνει και με ευχαριστεί ο κόσμος της επαρχίας. Μ’ αρέσει να κάθομαι δίπλα σε έναν άνθρωπο που το θέμα του είναι το μποστάνι του ή τα χόρτα που θα πάει να μαζέψει.

Πώς κατάλαβες ότι ήθελες να γίνεις ηθοποιός;
Το κατάλαβα από τη στιγμή που έμπλεξα με τη θεατρική ομάδα του σχολείου. Εκεί βρήκα την απόλυτη χαρά. Ζούσα όλη την εβδομάδα για να έρθει η Παρασκευή, που είχαμε θέατρο.

Γιατί δεν έχουμε κουραστεί να συναντάμε την Αντιγόνη ξανά και ξανά;
Δεν μπορείς να κουραστείς με αυτά τα κείμενα. Είναι τόσο πολύπλευρα. Σου δίνουν τόσες δυνατότητες σκέψης και δημιουργίας. Σου ανοίγουν τόσους χώρους για να υπάρξεις ολόκληρος μέσα τους. Καμία φράση τους δεν λέει ένα πράγμα. Όλα είναι διπλά. Δεν υπάρχει συμπέρασμα. Υπάρχει μόνο πορεία και δρόμος. Ζούμε σε κοινωνίες και σε εποχές που είμαστε τόσο καταπιεσμένοι και εξαναγκασμένοι να παίρνουμε συνεχώς αποφάσεις. Να έχουμε άποψη. Να επιλέγουμε ανάμεσα στο σωστό και το λάθος. Έργα σαν την Αντιγόνη, κείμενα τέτοια, μπορούν να πάρουν αυτό το βάρος από πάνω σου. Είναι επαναστατικά κείμενα, λόγω της αρχιτεκτονικής τους. Εξυψώνουν την ανθρώπινη αδυναμία και δύναμη ταυτόχρονα.

Η Αντιγόνη δεν είναι πάντοτε ατρόμητη, αντίθετα έχουν υπάρξει εκδοχές όπου η ηρωίδα έχει κουραστεί να αντιστέκεται. Στο δικό σου έργο, η Αντιγόνη διατηρεί το θάρρος της;
Κατ’ αρχάς δεν κάνω την Αντιγόνη του Σοφοκλή. Κάνω ένα δικό μου έργο με αφορμή την Αντιγόνη και προσπαθώ να την εντοπίσω, να την ακολουθήσω, να την ψηλαφίσω. Στο πρώτο μέρος, που είναι και ο βασικός κορμός του έργου, παρουσιάζω μια διάλεξη για την Αντιγόνη, θέτοντας και εγώ τα δικά μου ερωτήματα μέσω της Αντιγόνης, πάνω στο τι είναι τραγωδία για έναν σύγχρονο άνθρωπο, τι είναι βία, τι είναι δίλημμα, τι είναι τρέλα, τι είναι μοναξιά, τι είναι έρωτας, τι είναι πίστη. Στην πορεία, εντοπίζω στο πρόσωπο της Σοφίας Κόκκαλη μία σύγχρονη Αντιγόνη και παρακολουθώ όσο μπορώ, με έναν κινηματογραφικό τρόπο, τον εγκλωβισμό της μέσα στη ζωή. Η Αντιγόνη, από την αρχή του έργου, λέει «καλύτερα με τους πεθαμένους παρά με τους ζωντανούς». Ψάχνω αυτήν την ένταση του ζωντανού–νεκρού, μέσα από θραύσματα του έργου και του μυαλού μου, όπως αυτό βιώνει τον θάνατο καθημερινά.

Εσύ, απέναντι σε τι έχεις καταφέρει να αντισταθείς και με τι κόστος;
Έχω αντισταθεί στη λογική μου μερικές φορές, ακολουθώντας την επιθυμία μου, με κόστος την κατάρρευση, τη στενοχώρια, τη θλίψη και πολλές φορές την ικανοποίηση.

Στο δικό σου σύμπαν, πώς μοιάζει μια γυναίκα που δεν φοβάται;
Το δικό μου σύμπαν έχει λέξεις και εικόνες. Οι γυναίκες στα έργα μου μοιάζουν μ' εμένα. Λένε αυτό που σκέφτονται, όπως το σκέφτονται. Έχουν ελευθερία λόγου, αλλά τραυματίζονται άσχημα.

Στα διηγήματά σου συχνά διαλέγεις γυναίκες που βρίσκονται κάτω από ένα καθεστώς πίεσης. Γιατί επιλέγεις γυναίκες που ζουν σε τέτοια περιβάλλοντα;
Αυτό είναι κάτι που το κάνω και με τους άνδρες. Θεωρώ ότι ο άνθρωπος γενικά βρίσκεται μονίμως υπό καθεστώς πίεσης.

Τι έχεις νιώσει ως πιο καταπιεστικό στον χώρο που κινείσαι εσύ;
Τα ωράρια, τους διάφορους ανθρώπους με τους οποίους πρέπει να συνδιαλέγομαι, την αναγκαστική έκθεση του εαυτού μου σε στιγμές και ώρες που μπορεί να μην το θέλω, τα deadline.

Τι μπορεί να σε φέρει στα όρια σου;
Παλιότερα, αυτό που ονομάζουμε έρωτας. Νομίζω ότι για μένα αυτή ήταν η πιο κοντινή μου σχέση με τον θάνατο και την αδικία. Τώρα που είμαι λίγο μετά την εφηβεία, με τρελαίνει η κακή συμπεριφορά κάποιου, η κατάχρηση εξουσίας, ο φθόνος, η έλλειψη αντίληψης. Άνθρωποι, δηλαδή, που δεν έχουν αίσθηση του χώρου γύρω τους. Οι αγενείς άνθρωποι, που δεν σέβονται το περιβάλλον στο οποίο έχουν εισχωρήσει και συμπεριφέρονται ναρκισσιστικά, επιβάλλοντας το δικό τους πρόβλημα ή μόνο και μόνο την παρουσία τους, ζητιανεύοντας την προσοχή μας.

Πώς αντιλαμβάνεσαι τη φράση «εκτός ελέγχου»;
Προσωπικά, αν βρεθώ εκτός ελέγχου, είμαι έτοιμη να φύγω. Να εγκαταλείψω. Δεν διαπραγματεύομαι κάτι, ούτε περιμένω κάτι να αλλάξει. Έχω τελειώσει εκείνη την ώρα, με το όποιο γεγονός. Νομίζω ότι σε τέτοιες φάσεις έχω νιώσει για κάποια δευτερόλεπτα ότι δεν θα με ένοιαζε και να πεθάνω ή να μπω φυλακή.

Σε ακολουθεί η ταμπέλα της προκλητικής δημιουργού. Ποια ήταν η τελευταία φορά που εσύ βρήκες κάτι πραγματικά προκλητικό; Είμαστε, εν δυνάμει, όλοι προκλητικοί για κάποιον άλλο;
Το προκλητικό, συνήθως έχει μια αρνητική χροιά, εμπεριέχει ίσως και την έννοια του ενοχλητικού, όμως μπορεί να έχει και θετική έννοια. Η πρόκληση μπορεί να είναι και κάτι πολύ ελκυστικό. Επιλέγω να το εκλάβω ως θετικό χαρακτηρισμό, όταν λέγεται για μένα, επειδή δεν θεωρώ κανέναν δημιουργό προκλητικό με την αρνητική έννοια. Κανένας δημιουργός δεν εισβάλει στον χώρο κανενός. Είναι επιλογή του καθένα να πάει στο θέατρο ή να μην πάει, όπως επίσης είναι και επιλογή του να σηκωθεί να φύγει. Προκλητικός, με την αρνητική έννοια, είναι για μένα, για παράδειγμα, ένας οδηγός που δεν σε αφήνει να στρίψεις ενώ έχεις βγάλει φλας, προκλητικός είναι ένας πολιτικός που σε κοροϊδεύει μέσα στη μούρη σου, προκλητικός είναι κάποιος που σε σπρώχνει στον δρόμο, κάποιος που μιλάει δυνατά σε ένα εστιατόριο, αυτός που βάζει στο φουλ τη μουσική μέσα στο αμάξι του και ανοίγει τα παράθυρα.

Ποιο στοιχείο θεωρείς ότι είναι αυτό που σε χαρακτηρίζει περισσότερο;
Νομίζω ότι έχω την ικανότητα να ευχαριστιέμαι με έναν παιδικό τρόπο τη δημιουργία. Όσο κι αν μεγαλώνω, μέσα μου επανέρχεται με το παραμικρό ένα αίσθημα αθώας χαράς. Ακόμη και αν σκαλίσω με ένα μαχαιράκι ένα μικρό ξύλο, νομίζω εκείνην τη στιγμή ότι έχω κάνει κάτι τρομερό που θα μείνει στην ιστορία.

[VICE Video] Συζητώντας στον Καναπέ με μία από τις πιο Ταλαντούχες 30something Ηθοποιούς

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Τι σου αρέσει να λένε οι άλλοι για εσένα;
Μου αρέσει να χαίρονται να με βλέπουν. Υπάρχουν άνθρωποι που είναι αντιπαθητικοί και μπαίνουν σε έναν χώρο και όλοι λένε, «ωχ, ήρθε» και γυρνάνε το κεφάλι αλλού, για να μην έρθουν σε επαφή. Αυτό το πράγμα δεν θα ήθελα ποτέ να είμαι εγώ. Ξέρω, όμως, ότι δεν είμαι. Μιλάω πάντα σε γενικές γραμμές - σίγουρα και εμένα κάποιος θα με αντιπαθεί σ’ αυτήν τη ζωή. Κάποιος ηλίθιος, μάλλον.

Η Αντιγόνη, φωτογραφημένη από τον Nick Knight, με τα πράσινα μαλλιά, την goth αισθητική και το γυαλιστερό φτυάρι στα χέρια, προδίδει εξαρχής κάτι το ηρωικό. Ήθελες μια ηρωίδα που να μοιάζει πιο επιθετική, πιο ζόρικη;
Αυτή η κοπέλα με τα πράσινα μαλλιά, είναι η εκδοχή του Nick Knight, είναι η δική του Αντιγόνη, έτσι όπως εκείνος τη συνέλαβε στο μυαλό του. Όμως, επειδή εγώ αυτήν την κοπέλα τη γνώρισα και μίλησα μαζί της, δεν βλέπω στη φωτογραφία αυτή, μόνο το styling μιας σύγχρονης επαναστάτριας. Βλέπω ένα πρόσωπο αγριμιού, ένα ντύσιμο επιθετικό που η ακρότητά του αναδεικνύει ένα πολύ εύθραυστο και ποιητικό πλάσμα, όπως είναι στην πραγματικότητα η κοπέλα αυτή. Έχει διπλή ανάγνωση αυτή η φωτογραφία.

Ο μύθος της Αντιγόνης είναι πιο επίκαιρος σε εποχές που υπάρχουν συγκρούσεις; Η περίοδος που διανύουμε ευνοεί μια ακόμη Αντιγόνη;
Είμαι σίγουρη ότι υπάρχουν Αντιγόνες αυτήν τη στιγμή, μέσα σε εμπόλεμες καταστάσεις και σε χώρες οι οποίες καταρρέουν. Σίγουρα μέσα στο πλήθος των προσφύγων υπάρχουν Αντιγόνες, γυναίκες ή άνδρες, οι οποίοι ενδεχομένως δίνουν τη ζωή τους για κάτι που επιθυμούν. Για την ελευθερία τους ή γι’ αυτό που εκείνοι θεωρούν δίκαιο απέναντι στον εαυτό τους.

Έχει ειπωθεί για την Αντιγόνη ότι σχεδόν έλκεται από τον θάνατο. Εσύ έλκεσαι από τη σκοτεινή σου πλευρά; Πώς το χρησιμοποιείς αυτό; Με τα χρόνια ατροφεί ή γίνεται πιο έντονο;
Η σκοτεινή μου πλευρά, η απαισιοδοξία μου, ο κυνισμός, η γείωση, η ματαιότητα, ο φόβος μου, η απογοήτευσή μου, όλα αυτά είναι δυστυχώς ή ευτυχώς οι λόγοι που κάνω αυτά που κάνω, οι λόγοι που δουλεύω και η έμπνευσή μου. Δεν έλκομαι, υποφέρω, όμως όλα αυτά υπάρχουν μέσα μου και δεν μπορώ να μην τα βλέπω. Δεν μ’ αρέσει πολύ αυτή η ζωή, τη βρίσκω αρκετά σαδιστική απέναντι στον άνθρωπο ή, μάλλον, θεωρώ τον άνθρωπο αρκετά ανίκανο και ελλιπή, για να την αντιμετωπίσει. Κάπου έχει γίνει κατασκευαστικό λάθος.

Εξακολουθείς να θεωρείς πως η Αθήνα είναι πιο κοντά στην αληθινή ζωή από άλλες ευρωπαϊκές πόλεις; Πώς το βιώνεις αυτό;
Την Αθήνα δεν λυπάσαι να τη λερώσεις ή να τη βρίσεις. Σου δίνει το δικαίωμα να τη μισείς και αυτό έχει κάτι το απελευθερωτικό. Δεν νιώθεις την ευγνωμοσύνη που μπορεί να νιώθεις σε μια ευρωπαϊκή πρωτεύουσα, όπου τα πάντα δουλεύουν ρολόι, όπου δεν βρίσκεις ούτε ένα φύλλο δέντρου πεσμένο στον δρόμο. Θεωρώ τους ανθρώπους στη Γερμανία, για παράδειγμα, πολύ πιο καταπιεσμένους από εμάς. Στέκονται στη στάση του λεωφορείου και άμα περάσει ένα δευτερόλεπτο από την προγραμματισμένη άφιξη του λεωφορείου, μουρλαίνονται οι άνθρωποι, εκνευρίζονται. Αλλά ακόμη και ο εκνευρισμός τους, δεν έχει μάθει να εκτονώνεται. Είναι σαν ρυθμισμένοι για ένα μόνο πράγμα. Οι παροχές και το υψηλό βιοτικό επίπεδο, σαφώς και έχουν πολλά καλά, αλλά έχουν και μια άλλη πλευρά, όπως όλα τα πράγματα. Σου περιορίζουν τη φαντασία και τη δημιουργικότητα, σε καθυσηχάζουν και αυτό προκαλεί και μια αδράνεια στο διανοητικό σου σύστημα. Είναι ωραίο πράγμα μερικές φορές να μπορείς να πατάς την κόρνα του αυτοκινήτου σου.

Ποιες είναι οι άμυνές σου απέναντι στο χάος στο οποίο συχνά χάνεται αυτή η πόλη;
Όσο μπορώ, αναποδογυρίζω τα αρνητικά σε θετικά. Ας πούμε, το κόλλημα στην κίνηση, εγώ το έχω μετατρέψει σε χρόνο δημιουργικό και σχεδόν το απολαμβάνω. Σκέφτομαι τι θα κάνω στην πρόβα. Επίσης, είναι μια καλή δικαιολογία για να αργείς. Παίρνεις τηλέφωνο και λες ότι είσαι κολλημένος στην κίνηση, πράγμα που μπορεί να είναι και ψέμα. Τέτοια πράγματα.

Έχεις μάθει κάτι ζώντας σε μια πόλη σε κρίση; Σου τη σπάει που ακόμη μιλάμε για την κρίση; Υπάρχει κάτι ακόμη να πούμε;
Νομίζω ότι όλοι επηρεαζόμαστε από το περιβάλλον. Υπάρχει μια ασχήμια και μια κατάρρευση γύρω μας οι οποίες μας ποτίζουν. Δεν είμαστε και στα καλά μας έτσι κι αλλιώς, ως ανθρώπινα όντα, υπάρχει όμως και μία επιπλέον απογοήτευση, υπάρχει ένα πέσιμο ψυχολογικό. Πρέπει να κάνεις καθημερινή προσπάθεια, για να αντλείς χαρά από τον εαυτό σου. Εγώ δεν το βλέπω όλο αυτό σαν κρίση. Το βλέπω σαν φυσική εξέλιξη των πραγμάτων. Από πού και για ποιο λόγο εμείς θεωρήσαμε ότι είμαστε πλασμένοι για μια αιώνια ευημερία;

Ποια είναι η δυναμική της Αθήνας αυτήν την περίοδο;
Δεν ξέρω. Δεν βλέπω καμία ιδιαίτερη δυναμική.

Σε έχω δει ένα βράδυ να τραγουδάς ρεμπέτικα στον «Άγγελο», στα Εξάρχεια. Έμοιαζες απόλυτα παρούσα και ενθουσιασμένη. Τι είναι αυτό που σε γοήτευσε αρχικά στο ρεμπέτικο τραγούδι και στις γυναίκες που το εκπροσώπησαν;
Το ρεμπέτικο και το λαϊκό τραγούδι μου άρεσαν από πάντα. Από μικρή τραγουδούσα σε όλες τις γιορτές του σχολείου, όπου μπορούσα. Έπαιζα πιάνο, είχα κόλλημα με την Αλεξίου, ήξερα όλα της τα τραγούδια απ’ έξω. Όταν ξεκίνησα να ασχολούμαι πιο σοβαρά, μεγαλώνοντας, διάβασα, έψαξα πολλά τραγούδια, πολλούς συνθέτες - Τσιτσάνης, Παπαϊωάννου, Καλδάρας, Βαμβακάρης, Ζαμπέτας. Άκουσα φωνές, από Ρόζα Εσκενάζυ, μέχρι Μοσχολιού, Πόλυ Πάνου, Μπέλλου, Γεωργακοπούλου, Νίνου. Μέσα στο ρεμπέτικο και το λαϊκό, υπάρχουν αριστουργήματα. Η γοητεία αυτού του κόσμου είναι ότι έπασχε τραγουδώντας. Τραγουδούσε το προσωπικό του βίωμα, αγγίζοντας παράλληλα και ένα κοινό αίσθημα. Οι γυναίκες αυτές, η Εσκενάζυ, η Νίνου, η Μπέλλου, ήταν γυναίκες επαναστάτριες, απόκληρες για την εποχή τους, ακραίες, γι’ αυτό οι φωνές τους και οι ερμηνείες τους είναι αξεπέραστες. Προσωπικά, όταν τραγουδάω, κλέβω λίγο από αυτήν την παλιά ζωή, παραμυθιάζομαι ότι μπορεί και εγώ να είμαι κάτι τέτοιο.

Περισσότερα από το VICE

Ο Φωτογράφος που Οδήγησε Αυτήν τη Γυναίκα στη Δικαιοσύνη Πιστεύει ότι οι Τρεις Μήνες Είναι Πολύ Μικρή Ποινή

Κολωνάκι Σημαίνει Πριγκίπισσες, Αλήτες, Παραγοντισμός και Ματαιοδοξία

Άνθρωποι που Έχουν Κάνει Πάρα Πολύ Σεξ Μιλούν για το πώς Είναι να Κάνεις Πάρα Πολύ Σεξ