Ρωτήσαμε έναν Ειδικό Πώς η Προσφυγιά Επηρεάζει την Ψυχική Υγεία ενός Ανήλικου Παιδιού

Κυκλοφόρησε μια είδηση την προηγούμενη εβδομάδα για ένα τραγικό περιστατικό που έλαβε χώρα στην πόλη Schmölln της Γερμανίας, όπου 17χρονος πρόσφυγας αυτοκτόνησε έπειτα από παρότρυνση ντόπιων κατοίκων. Ο Σομαλός πρόσφυγας, που διέμενε σε καταφύγιο για ασυνόδευτα προσφυγόπουλα, ανέβηκε στο περβάζι ενός παραθύρου του κτιρίου για να αυτοκτονήσει. Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα, γείτονες και περαστικοί φώναζαν «Πήδα!» ενώ απαθείς βιντεοσκοπούσαν το περιστατικό. Το παιδί κατάφερε να επιζήσει ενός πολύ δύσκολου και μακρινού ταξιδιού, αλλά τελικά υπέκυψε από τα ψυχολογικά τραύματα που του άφησε αυτή η διαδικασία.

Λίγες ημέρες μετά την αυτοκτονία του Σομαλού πρόσφυγα, στο περιθώριο του Παγκόσμιου Συνεδρίου Νέων Ψυχιάτρων που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, μιλήσαμε με τον δρ. Θανάση Κανελλόπουλο, ο οποίος ειδικεύεται στην ψυχική υγεία παιδιών και εφήβων. Εργάζεται, επίσης, σε ένα κέντρο ημέρας του Χαμόγελου του Παιδιού για τα παιδιά που έχουν πέσει θύματα βίας. Αφορμή της συζήτησης αποτέλεσε η τελευταία ημέρα του συνεδρίου, που ήταν αφιερωμένη αποκλειστικά στο ζήτημα της προσφυγικής κρίσης και της ψυχικής υγείας.

VICE: Ποιες είναι οι πιο συνήθεις διαταραχές στην ψυχική υγεία των παιδιών προσφύγων;
δρ. Θανάσης Κανελλόπουλος: Αυτό που συναντάμε συνήθως είναι η διαταραχή μετατραυματικού στρες. Όταν πάσχεις από αυτήν τη διαταραχή, επί της ουσίας βιώνεις συνεχώς την ίδια κατάσταση, θυμάσαι τις περασμένες τραυματικές σου εμπειρίες, έχεις διαταραχές ύπνου και καταθλιπτική διάθεση. Δεν μπορείς, δηλαδή, να συνεχίσεις τη ζωή σου.

Από την εμπειρία σας και την καθημερινότητά σας, πως νιώθει ένα παιδί πρόσφυγας;
Συνήθως τα παιδιά που καταφθάνουν στην Ελλάδα είναι πολύ φοβισμένα. Είναι τραυματισμένα παιδιά, θυματοποιημένα. Έχουν περάσει τα πάνδεινα για να φτάσουν εδώ. Είχα μια ασθενή από τη Συρία που πέρασε από δύο ναρκοπέδια, είδε δίπλα από τη δική της βάρκα να βουλιάζει μία άλλη και ανθρώπους να πνίγονται μπροστά της. Όταν μου την έφεραν, δεν μπορούσε να κοιμηθεί γιατί έβλεπε συνέχεια εφιάλτες, ενώ είχε μέρες να πιει και να φάει. Ήταν τεσσάρων ετών.

Ποια πιστεύετε ότι είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσει ένα προσφυγόπουλο που έρχεται στην Ελλάδα;
Αν λύσει το βασικό πρόβλημα της επιβίωσης, ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσει είναι αυτό της ενσωμάτωσης. Βασική προϋπόθεση για να ενσωματωθεί ένα παιδί στην κοινωνία είναι η ένταξή του στο σχολείο. Είναι ο κυριότερος παράγοντας που δίνει μια αίσθηση κανονικότητας. Είναι η αρχή για να σταματήσουν πλέον να νιώθουν θύματα και είναι το πιο εύκολο μέτρο που μπορεί να πάρει η ελληνική πολιτεία.

Αναφέρατε στην ομιλία σας ότι κυρίως οι μετανάστες δεύτερης και τρίτης γενιάς αντιμετωπίζουν διαταραχές στην ψυχική τους υγεία. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Σίγουρα σχετίζεται με την προσπάθειά τους να ενσωματωθούν στην τοπική κοινωνία. Η ενσωμάτωση δεν είναι καθόλου εύκολη, οπότε οι παράγοντες κινδύνου είναι πολύ μεγαλύτεροι. Επίσης, η κατάσταση της ψυχικής τους υγείας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τους γονείς. Αν οι γονείς τους είναι άνθρωποι που έχουν αντιμετωπίσει δυσκολίες, αυτό θα περάσει και στα παιδιά. Οπότε το οικογενειακό περιβάλλον παίζει ιδιαίτερο ρόλο.

Συνήθως τα παιδιά που έχουν κακοποιηθεί ή παρενοχληθεί σεξουαλικά κατά τη διάρκεια του ταξιδιού μιλάνε γι' αυτό ή προσπαθούν να το αποκρύψουν;
Γενικά τα παιδιά μιλάνε. Αρκεί να νιώθουν ότι βρίσκονται σε ένα περιβάλλον που νιώθουν ασφάλεια και εμπιστοσύνη. Είναι ο μόνος τρόπος για να μοιραστούν την ιστορία τους και να βρουν ξανά την ψυχική τους ισορροπία.

Πιστεύετε ότι υπάρχουν κενά στην παροχή ψυχολογικής στήριξης στους πρόσφυγες και ιδιαίτερα στα προσφυγόπουλα;
Ναι, υπάρχουν κενά, αν και γίνονται μεγάλες προσπάθειες από διάφορες μη κυβερνητικές οργανώσεις και κρατικούς φορείς. Υπάρχει, επίσης, μεγάλο έλλειμμα σε μεταφραστές. Πώς να μιλήσεις με ένα παιδί σε μια γλώσσα που δεν ξέρεις; Συνήθως φροντίζουμε πρώτα για τα προβλήματα της σωματικής υγείας, για την καθαριότητα, τον εμβολιασμό κ.λπ. Το ζήτημα της ψυχικής υγείας, δυστυχώς, μένει λίγο στην αφάνεια. Αυτό εν μέρει συμβαίνει γιατί δεν είναι εύκολο να διακρίνουμε τα συμπτώματα. Ένα παιδί που έχει κατάθλιψη δεν θα μιλάει. Θα κάθεται σιωπηλό, δεν θα ενοχλεί. Και κάπως έτσι η κατάσταση της ψυχικής υγείας των προσφύγων παραβλέπεται τελείως.

Περισσότερα από το VICE

Προπονηθήκαμε με τον Buakaw και Μιλήσαμε για τη Ζωή του Μεγαλύτερου Ταϊλανδού Μαχητή

Γιατροί Χωρίς Σύνορα: Οι Πρόσφυγες Αρρωσταίνουν Χειρότερα από τις Άθλιες Συνθήκες Διαβίωσής τους στα Camps

Το Mεγάλο Δίκτυο που Κλέβει Λείψανα Αγίων και τα Πουλά σε Νεο-ολιγάρχες