Ερωτήσεις που Πάντα Ήθελες να Κάνεις σε Έναν Έλληνα Πολεμικό Ανταποκριτή

FYI.

This story is over 5 years old.

Πρόσωπα

Ερωτήσεις που Πάντα Ήθελες να Κάνεις σε Έναν Έλληνα Πολεμικό Ανταποκριτή

Συναντήσαμε τον τιμημένο με το βραβείο Emmy, Πωλ Βιττωρούλη, στο σπίτι του στη Γλυφάδα και μιλήσαμε για τη ζωή δίπλα στον πόλεμο.

Σε ένα μικρό σπιτάκι κήπου στη Γλυφάδα είναι κρυμμένη η νεότερη παγκόσμια ιστορία, σε αρχεία και ενθύμια από τα ταξίδια του Πωλ Βιττωρούλη. Ο βετεράνος πολεμικός ανταποκριτής που έγινε αυτόπτης μάρτυρας και κατέγραψε από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου το '73 και τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του Γιομ Κιπούρ, έως τον εμφύλιο του Λιβάνου –μάλιστα, για την κάλυψη του βομβαρδισμού της Βηρυτού τιμήθηκε με το βαρύτιμο δημοσιογραφικό βραβείο Emmy-, μας περιμένει στο γραφείο του. Στο πλούσιο βιογραφικό του, μία από τις κορυφαίες στιγμές ήταν όταν συνέβαλε στη διάσωση του πληρώματος του δεξαμενόπλοιου Pivot το οποίο είχαν χτυπήσει πύραυλοι, στον Περσικό Κόλπο. Αυτή η πράξη του τιμήθηκε με τη κορυφαία δημοσιογραφική διάκριση της Αμερικής, το Sigma Delta Chi.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Συνολικά, 23 επιλεγμένες εμπειρίες-αποστολές του Πωλ Βιττωρούλη μέσα από την 25χρονη πορεία του ως πολεμικός ανταποκριτής αποτυπώθηκαν στο βιβλίο Camera Belli που κυκλοφορεί αποκλειστικά στα βιβλιοπωλεία Ιανός και το ianos.gr

VICE: Γράφετε στο βιβλίο ότι καταγράψατε την Ιστορία, «για τις γενεές που θα έρθουν». Ποια κομμάτια της Ιστορίας που έχετε καταγράψει ξεχωρίζετε;
Πωλ Βιττωρούλης: Αυτές οι 23 ιστορίες που έχω στο βιβλίο είναι όλες ξεχωριστές. Όταν κάνεις αυτήν τη δουλειά σε ένα μεγάλο κανάλι για 25 χρόνια, από πού να ξεκινήσεις; Πρώτη μου αποστολή ήταν στην Τσεχοσλοβακία, το 1971, που πέρασα το Παραπέτασμα, κάτι που δεν το είχε καταφέρει κανένας, μόνο το δικό μου γκρουπ. Ήταν τύχη; Εξυπνάδα; Το καταφέραμε και ήταν παγκόσμιο γεγονός. Η δεύτερη μεγάλη ιστορία, που οι σκηνές της ακόμη υπάρχουν στο μυαλό μου, είναι ο εμφύλιος της Βηρυτού. Ξεχωρίζω και την αποστολή στην Αιθιοπία: Όταν τα παιδιά πέθαιναν μπροστά στις κάμερες και οι γύπες στριφογύριζαν, για να τα αρπάξουν - καταλαβαίνεις ότι αυτές τις σκηνές δεν μπορείς να τις ξεχάσεις. Ήμουν η πρώτη κάμερα που έβγαλε την ιστορία από την Αιθιοπία, ότι δηλαδή η ανθρωπιστική βοήθεια δεν έφτανε πάντα εκεί που έπρεπε.

O Πωλ Βιττωρούλης, στη φωτογραφία δεξιά.

Τι ακριβώς είχε συμβεί;
Θυμάμαι μια μέρα μας πήγαν στην Ερυθρά Θάλασσα, για να μας δείξουν ότι η βοήθεια έρχεται. Ήμασταν μαζί με ένα παιδί από το υπουργείο Πληροφοριών. Ήταν μεσάνυχτα και δεν είχε φέρει νερά και λέω στον συνάδελφό μου, τον Γιώργο, να δούμε μήπως υπάρχει κανένα ελληνικό καράβι από αυτά που ήταν εκεί και ξεφόρτωναν. Είδαμε ένα ελληνικό καράβι και ανεβήκαμε τη σκάλα. Ο καπετάνιος δεν πίστευε ότι υπήρχαν Έλληνες σε εκείνο το σημείο. Μας πήρε μέσα, μας έδωσε να πιούμε ό,τι θέλαμε και μας οδήγησε από την άλλη μεριά του καραβιού, για να δούμε τι γινόταν. Η βοήθεια δεν έφτανε, επειδή το καθεστώς τη χρησιμοποιούσε, για να αγοράσει όπλα και να κρατηθεί στην εξουσία. Σε αυτό το ταξίδι έτυχε να είμαστε μαζί με το γκρουπ των αμερικανών καλλιτεχνών που είχαν βγάλει τον δίσκο USA For Africa, με τον Harry Belafonte, τον Michael Jackson και άλλους. Ο Harry Belafonte ήταν πολύ φιλικός μαζί μας, επειδή είχε στενή φιλία με τη Μελίνα. Αφού τραβήξαμε τι γινόταν με την ανθρωπιστική βοήθεια, έβγαλα την κασέτα και την έκρυψα στην κάλτσα μου. Τότε, είδαμε αυτόν από το Υπουργείο να έρχεται πάνω μας και να λέει, «Την κασέτα αμέσως». Του τη δώσαμε. Είπε τότε ο Harry Belafonte, «τι έγινε;». Του είπα ότι μας πήραν την κασέτα - αν δεν έλεγα κάτι, θα υπήρχαν υποψίες. Του είπα, «πρέπει να την πάρεις οπωσδήποτε, όταν γυρίσουμε στην Αντίς Αμπέμπα». Γυρίσαμε, ο Harry το πάλεψε και έφερε την κασέτα. Αποδείξαμε ότι η βοήθεια δεν πήγαινε εκεί που έπρεπε. Εντάξει, ένα μέρος πήγαινε, αλλά πήγαινε για άλλο σκοπό.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Ένας τύπος διαβατηρίου του Λιβάνου από τη χριστιανική πλευρά. Από πίσω καλάσνικοφ, από μάχη που έγινε σε οροπέδιο του Λιβάνου.

Μας είπε μετά ο Harry, «Έχετε δει τίποτα άλλο;». Του είπα ότι όλα τα προϊόντα πουλιούνται στη μαύρη αγορά, αλλά δεν μπορούσαμε να πάρουμε κάμερα εκεί. Του είπα, «πάρε μία λιμουζίνα με μαύρα παράθυρα, θα πάμε μία βόλτα από το παζάρι, θα κατεβάζουμε το τζάμι, θα βλέπεις». Το κάναμε το tour και δεν μπορούσε να το πιστέψει. Το ρύζι, το λάδι, οι κουβέρτες, τα σιτηρά - όλα ήταν στη μαύρη αγορά. Μπορώ να πω ότι από όλες τις ιστορίες ανθρωπιάς που έχω καλύψει όλα αυτά τα χρόνια, αυτή η ιστορία με έχει συγκινήσει πάρα πολύ, γι' αυτό και τα έσοδα από αυτό το βιβλίο θα τα αφιερώσω εκεί. Είναι αφιερωμένα στα παιδιά που δεν φταίνε σε τίποτα.

Στην εταιρεία που είμαι τώρα, που είναι η μεγαλύτερη εταιρεία με αλόη στον κόσμο και έχει τον οργανισμό «Forever Giving», τρέχουμε ένα πρόγραμμα για ένα εκατομμύρια γεύματα που θα τα δώσουμε στον οργανισμό «Stop Hanger», για να τα μοιράσουν.

Πώς διεισδύει κανείς σε αυτές τις ιστορίες;
Διεισδύεις, αν έχεις ανθρώπους με πείρα, επειδή, αν έρθει για παράδειγμα ένας καινούριος από τη Νέα Υόρκη να καλύψει μια ιστορία, δεν θα πάει πολύ μακριά. Επίσης, η γλώσσα, η θρησκεία, η καταγωγή, παίζουν ρόλο. Οι θρησκείες βοηθούν σε πάρα πολλά μέρη. Επειδή, αν είσαι στον μουσουλμανικό κόσμο, ο οδηγός σου σίγουρα είναι μουσουλμάνος, ο διερμηνέας σου επίσης και η καλή σχέση διευκολύνει τα πράγματα. Βοήθησαν, όμως, σε όλα τα γεγονότα και οι σχέσεις που φτιάχναμε. Κάθε φορά που μπαίναμε σε μία χώρα, προσπαθούσαμε οι σχέσεις μας να είναι τέλειες, να μην κάνουμε κάτι παράνομο και να κάνουμε ό,τι μας έλεγαν, επειδή, αν τους κοροϊδέψεις μια φορά, δεν θα κάνεις ξανά ιστορία. Κρατηθήκαμε να είμαστε στην αραβική μεριά και όχι στις δυο μεριές. μεταξύ Ισραήλ και Αράβων και αυτό βοήθησε πάρα πολύ, επειδή μετά από λίγο οι Παλαιστίνιοι μας φώναζαν «αδέλφια».

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Όταν πηγαίναμε σε μία ιστορία, ακούγαμε τους παραγωγούς από τα άλλα κανάλια να λένε ότι είναι εδώ οι «goddamn Greeks»

Πώς διαλέγεις με ποιον θα πας; Εσείς ή το κανάλι;
Το κανάλι. Το κανάλι όμως ξέρει - και εσένα οι δικοί σου σίγουρα ξέρουν σε ποιες ιστορίες είσαι καλύτερη. Εκεί θα σε στείλουν. Εμείς, μία φορά πήγαμε σε επίδειξη του Giorgio Armani. Μία φορά στα 25 χρόνια. Εμείς είχαμε αποστολές, που δεν ήξερες αν θα γυρίσεις.


Είμαι τα Μάτια σου: Μια Μέρα στη Ζωή ενός Σκύλου-Οδηγού Τυφλών και της Χειρίστριάς του


Ναι, αλλά, αφού πας, πώς διαλέγεις;
Αν πήγαινες στο Λίβανο, ήσουν με την αραβική πλευρά, αν πήγαινες στο Ισραήλ, ήσουν με τη μεριά του Ισραήλ. Αυτό ήταν ξεκάθαρο. Θα πας να πάρεις τις άδειες, τις ταυτότητες, θα μιλήσεις μαζί τους - και αυτοί είναι έμπειροι. Ο ηχολήπτης μου, ο Γιώργος Ιωαννίδης, που δουλέψαμε περίπου 17-18 χρόνια μαζί, μιλούσε αραβικά και είχε γεννηθεί στον Λίβανο. Ο Αραφάτ μας φώναζε «αδέλφια». «Είσαστε Έλληνες, ελάτε να σας αγκαλιάσω», μας έλεγε. Κάποια στιγμή στον Λίβανο, ήθελαν οι Παλαιστίνιοι να αφήσουν ελεύθερους δύο Ισραηλινούς ομήρους και ρωτούσε ο Αραφάτ, «αν είναι τα αδέλφια εδώ». Όταν του είπαν «όχι», είπε να μην αφήσουν ακόμη τους ομήρους, μέχρι να πάμε. Για να καταλάβεις τι κονέ είχαμε με αυτούς τους ανθρώπους. Δεν τους προδώσαμε ποτέ. Αν μας έλεγαν, «όχι, εκεί δεν θα τραβήξετε, επειδή υπάρχει λόγος, δεν τραβούσαμε». Τώρα, αν ήταν ένα άλλο συνεργείο, σίγουρα θα την έκανε τη λαδιά, αλλά θα ήταν και η τελευταία του. Επειδή εκείνοι ξέρουν. Όταν μας πήρε ο επιτετραμμένος τηλέφωνο, ήμασταν στην Αθήνα. Μας είπε, «θα αφήσουμε τους ομήρους και είπε ο αρχηγός να έρθετε». Πήραμε την απογευματινή πτήση και την επόμενη ημέρα τους αφήσανε. Για να δεις, οι καλές σχέσεις με ανθρώπους τι μπορούν να σου αποφέρουν.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Προσωπική αφιέρωση από τον Gaddafi στον Πωλ Βιττορούλη.

Σας έστειλαν ποτέ να καλύψετε κάποια πλευρά με την οποία δεν ταυτιζόσασταν;
Όχι. Σε αυτήν τη δουλειά δεν μπορείς να διαλέξεις, αλλά εκείνοι που σε πληρώνουν θέλουν να βγάλουν το καλύτερο που μπορούν. Δηλαδή, εμείς είχαμε ένα όνομα, οι «Greeks». Σου λέει, στείλτε τους «Greeks». Όταν πηγαίναμε σε μία ιστορία, ακούγαμε τους παραγωγούς από τα άλλα κανάλια να λένε ότι είναι εδώ οι «goddamn Greeks». Δεν ξέρω, μπορεί να ήταν οι φιλίες, οι γνωριμίες, το χρώμα, δεν ξέρω. Μπορεί να ήταν, επειδή είμαστε Έλληνες και τους αγαπάνε τους Έλληνες σε αυτές τις πλευρές. Δεν ξέρω. Όμως ήξεραν όλοι ότι εμείς θα βγάλουμε αποκλειστικότητα. Όταν σε εμπιστεύεται ο άλλος, ενώ τους άλλους θα τους σταματήσει στην πόρτα, εσένα θα σε πάει κοντά - και έτσι θα φέρεις το θέμα.

Δουλεύαμε με συμβόλαιο διετές και στο συμβόλαιο μέσα έγραφε ότι μόνο αν έρθει Γ΄Παγκόσμιος Πόλεμος, θα δουλέψουμε Χριστούγεννα, καλοκαίρι και Πάσχα

Αρνηθήκατε ποτέ κάποια αποστολή;
Δεν θυμάμαι να αρνηθήκαμε ποτέ αποστολή. Εγώ ήμουν λίγο ριψοκίνδυνος. Ίσως ήταν, επειδή αγαπούσα τη δουλειά.

Πώς καταφέρατε να διατηρήσετε το σπίτι σας; Την ισορροπία;
Ξέρεις, αυτή είναι σημαντική ερώτηση, επειδή οι περισσότεροι που είναι σε αυτήν τη δουλειά δεν έχουν οικογένειες. Δεν είναι εύκολο για την οικογένεια. Η γυναίκα μου ήταν ο φύλακας-άγγελός μου όλα τα χρόνια. Μεγαλώσαμε την οικογένεια, κάναμε δύο παιδιά. Εμείς το καταφέραμε, επειδή ερχόταν το κανάλι και ζητούσε να γίνουμε staff (σ.σ. προσωπικό, μόνιμοι). Έλεγα, τι σημαίνει «staff»; Δηλαδή, σκλάβος; Έλεγαν, «γιατί το λέτε αυτό;». Απαντούσα ότι, όταν είμαι staff, δεν έχω ελευθερία στη ζωή μου. Μπορώ να πω «όχι» σε μια ιστορία; Δεν μπορώ. Μπορώ, αν είναι Χριστούγεννα, να είμαι σπίτι μου; Όχι. Μπορώ να πω το καλοκαίρι, που τα παιδιά μου είναι εκτός σχολείου, να είμαι μαζί τους; Δεν μπορώ. Ο μόνος τρόπος ήταν ο εξής: Δουλεύαμε με συμβόλαιο διετές και στο συμβόλαιο μέσα έγραφε ότι μόνο αν έρθει Γ΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, θα δουλέψουμε Χριστούγεννα, καλοκαίρι και Πάσχα. Έτσι καταφέραμε να κρατήσουμε τις οικογένειές μας. Όμως το δέχτηκαν -και δεν τον δέχτηκαν για κανέναν άλλον-, επειδή ήμασταν πολύ καλοί και μας είχαν ανάγκη. Πηγαίναμε στη Νέα Υόρκη με τον δικηγόρο, για να υπογράψουμε τα συμβόλαια και μας έδιναν 1% αύξηση. Τους λέγαμε, «10%, αλλιώς ξεχάστε μας» και το πετυχαίναμε.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Αυτά δεν υπάρχουν πια.
Δεν υπάρχουν, επειδή δεν υπάρχουν τα χρήματα και ξέρεις, τα κανάλια άλλαξαν. Ήρθαν νέα παιδιά που δεν ήταν βετεράνοι.

Τo Sigma Delta Chi είναι κορυφαίο δημοσιογραφικό βραβείο και έχει απονεμηθεί στον Πωλ Βιττωρούλη για τη συμβολή του στη διάσωση του πληρώματος του δεξαμενόπλοιου Pivot.

Γιατί αποσυρθήκατε;
Σταμάτησα το '95. Ουσιαστικά αποσύρθηκα, επειδή ένιωσα κάποια στιγμή ότι μπορεί να γίνει κάτι και να μην γυρίσω.

Ξεκινήσατε να φοβάστε;
Όχι. Όχι, ότι δεν φοβόμουν από την αρχή. Αν το πω, θα είναι ψέματα. Προσπαθούσα να έχω ισορροπία, επειδή, αν έμπαινε μπροστά ο φόβος, δεν θα έκανα τη δουλειά μου - και το κατάφερα.

Είχε να κάνει με το γεγονός ότι κάνατε παιδιά;
Ναι, επειδή μου έλεγαν, «μπαμπά να κάνουμε κάτι άλλο, αρκετά». Επίσης, άρχισαν να χαλάνε και τα κανάλια. Ξεκίνησαν να μας κάνουν έλεγχο, πόσα λεφτά ξοδεύαμε σε φαγητό, πόσα αυτοκίνητα είχαμε, πολεμούσαν να ρίξουν τις τιμές. Εγώ ήμουν από τους πιο ακριβοπληρωμένους. Όταν ξεκινάς εκπτώσεις στους ανθρώπους που είναι μέσα στη φωτιά, για να σου φέρουν ιστορίες, δεν γίνεται. Όταν το κανάλι δεν έχει συνταρακτικά γεγονότα, δεν έχει είδηση. Είπα ότι είναι καιρός να σταματήσω και ξεκίνησα κάτι τελείως διαφορετικό, με την εταιρεία Forever Living Products, που έχει τη μεγαλύτερη παραγωγή αλόης στον κόσμο και έχουμε προϊόντα για υγεία και ομορφιά. Είμαι γενικός διευθυντής σε Ελλάδα και Κύπρο.

Παρακολουθείτε πλέον τι συμβαίνει σε αυτές τις χώρες;
Παρακολουθώ τις ειδήσεις, κάθε βράδυ. Δεν είναι, για να δω τι συμβαίνει. Ξέρω περίπου στους πολέμους τι συμβαίνει, αλλά παρακολουθώ και από επαγγελματικής απόψεως. Θέλω να δω τα πλάνα. Τα πλάνα που κάναμε εμείς τότε, τα πλάνα που κάνουν τώρα. Άλλο να έρθω με την κάμερα κοντά και να κάνω το πλάνο που έκανα εγώ τότε και άλλο τώρα με τα drones που κάνουν τα γενικά πλάνα. Θα με ρωτήσεις, «θα ήθελες να πας ξανά σε μία αποστολή;». Ζηλεύω κάποιες φορές, ακόμη και σε αυτήν την ηλικία. Λέω, «γιατί να μην είμαι κι εγώ εκεί;».

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Από όλα τα γεγονότα που έχουν γίνει από τότε που σταματήσατε, ποιο θα θέλατε να είχατε καλύψει;
Κοίτα, οι ιστορίες έχουν αλλάξει. Δηλαδή, αυτό που γίνεται στη Συρία δεν γινόταν εκείνη την εποχή. Τη Συρία την ξέρω πάρα πολύ καλά, όμως δεν θα ήθελα να πάω. Στη Ράκα κόβουν κεφάλια, στη Μοσούλη κόβουν κεφάλια. Εμείς δεν είχαμε τέτοια εκείνη την εποχή. Το χειρότερο που μπορούσες να πάθεις τότε ήταν ατύχημα ή να σε φυλακίσουν για λίγο και να σε αφήσουν ή να σου πάρουν τα μηχανήματα. Αυτές ήταν οι ποινές. Ή, το χειρότερο, να μάθαιναν ότι μεταφέρεις πληροφορίες - έτσι χάθηκαν πολλοί εκείνη την εποχή.

Έτυχε ποτέ να καλύψετε ένα γεγονός που σας έκανε να αφήσετε την κάμερα;
Όχι. Άμα το ακούσει κάποιος που δεν είναι της δουλειάς θα πει πώς μπορεί να πεθαίνει ένα παιδί και εσύ να μην αφήνεις την κάμερα, για να βοηθήσεις. Δεν μπορείς, θα χάσεις το γεγονός. Αφού καταγράφεις. Δεν θα γίνει ξανά.

Σας στοίχειωσαν γεγονότα;
Μπορώ να πω ότι μέχρι σήμερα στα όνειρά μου βλέπω περιπτώσεις που είναι επικίνδυνες, καλές, άλλες που δεν τελειώνουν, επειδή ξυπνάω. Δεν μπορώ να πω ότι είναι εφιάλτες. Σίγουρα όχι. Αλλά αυτά τα γεγονότα δεν μπορούν να φύγουν από το μυαλό τόσο εύκολα. Γι' αυτό και τα θυμάμαι με τόση λεπτομέρεια και τα κατέγραψα στο βιβλίο που κυκλοφορεί.

Μάσκα χημικού πολέμου στο Ιράκ.

Μία κάμερα ανάμεσα στις μαντήλες.

Στο φλεγόμενο τάνκερ Pivot.

Τα "πολεμοφόδια" ενός πολεμικού ανταποκριτή.

Με τον Γιώργο Σεφέρη.

Η αφιέρωση από μέλος της οικογένειας Κένεντι, τα λέει όλα.

Σακούλες στις οποίες είχαν βάλει τις κάμερες και το υλικό, όταν τους τράβηξαν με ελικόπτερο, κατά τον πόλεμο των τάνκερ στον Κόλπο.

Στο Πολυτεχνείο.

Τα εναέρια πλάνα, πριν τα drones.

Σακούλες για αποστολή των φιλμ.

Ρωσικές οβίδες, τις οποίες έριχναν οι Σύροι από τα βουνά. Ο Πωλ Βιττωρούλης τις πήρε στη Δαμασκό, όπου τις φιλοτέχνησαν.

Οδηγίες από τους κορυφαίους.

Κάμερες και υλικά που δούλευε κάποτε ο Πωλ Βιττωρούλης.