Μέσα στο Ναυάγιο των Αντικυθήρων, Έναν Θησαυρό Κρυμμένο στο Απέραντο Γαλάζιο

Στα μέσα του 1ου αιώνα π.Χ., ένα εμπορικό πλοίο σαλπάρει από τις ακτές της Μικράς Ασίας. Προορισμός του είναι η Ρώμη, η κοσμοκράτειρα πόλη της εποχής που εξουσιάζει όλη τη Μεσόγειο και καθορίζει τις τύχες χιλιάδων ανθρώπων, από τις γερμανικές επαρχίες έως την εύφορη γη της Μεσοποταμίας. Το πλοίο μεταφέρει στα αμπάρια του μοναδικά χάλκινα και μαρμάρινα αγάλματα, αγγεία, έπιπλα, υφάσματα, κοσμήματα. Είναι ένας θησαυρός έργων τέχνης, τα οποία είτε θα πουληθούν σε κάποια αγορά της Ρώμης είτε θα κοσμήσουν τις επαύλεις πλούσιων ρωμαϊκών οικογενειών, καθώς είναι η εποχή όπου η απόκτηση ελληνικών αριστουργημάτων είναι δείγμα δύναμης, κοινωνικού στάτους και πλούτου.

Το πλοίο, όμως, δεν θα φτάσει ποτέ στον προορισμό του και θα βυθιστεί λίγο έξω από τα Αντικύθηρα. Το πλούσιο φορτίο και το πλήρωμα καταλήγουν στον βυθό της θάλασσας. Το ναυάγιο θα ανακαλυφθεί τυχαία από σφουγγαράδες δύο χιλιετίες αργότερα, θα πάρει το όνομα «Ναυάγιο των Αντικυθήρων» και θα γίνει μία από τις μεγαλύτερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Όμως, σε αντίθεση με ό,τι ισχύει για άλλες μεγάλες ανασκαφές, όπως εκείνες των Μυκηνών και της Βεργίνας, ακόμη δεν γνωρίζουμε το πόσο σημαντικό είναι Ναυάγιο των Αντικυθήρων, αφού πολλά αντικείμενα αυτού του αρχαιολογικού θησαυρού παραμένουν στον βυθό της θάλασσας. Αυτό δείχνουν και οι πρόσφατες έρευνες της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, την περίοδο μεταξύ 4 και 20 Σεπτεμβρίου, που έφεραν στην επιφάνεια νέα μοναδικά ευρήματα και εξήψαν τη φαντασία για ακόμη περισσότερες στο μέλλον.

«To Ναυάγιο των Αντικυθήρων είναι από αρχαιολογική άποψη μία μοναδική περίπτωση στον ελλαδικό χώρο, αφού δεν έχει βρεθεί πουθενά αλλού ένα ολοκληρωμένο ναυάγιο που να έχει τόσα πολλά μαρμάρινα και χάλκινα αγάλματα», λέει στο VICE η Δρ Αγγελική Σίμωση, αρχαιολόγος και διευθύντρια της έρευνας, ενώ ο Δρ Θεοτόκης Θεοδούλου, αρχαιολόγος και επιστημονικός υπεύθυνος της έρευνας, συμπληρώνει: «Το 99% των ναυαγίων που βρίσκουμε φέρουν αμφορείς και αγγεία, στα οποία μεταφέρονταν προϊόντα πρώτης κατανάλωσης, όπως σιτάρι, λάδι και κρασί. Το Ναυάγιο των Αντικυθήρων ανήκει στο 1% των ναυαγίων, που μεταφέρουν εντυπωσιακά έργα τέχνης και είδη πολυτελείας με τεράστια αρχαιολογική σημασία. Αν είναι σπάνιο να βρεις ένα ναυάγιο, είναι ακόμη πιο σπάνιο να βρεις ένα ναυάγιο με τόσο πλούσιο και μοναδικό φορτίο».

Το Ναυάγιο των Αντικυθήρων -ένα ναυτικό δυστύχημα που έγινε ευτύχημα για τους αρχαιολόγους- μετέφερε τόσα πολλά αντικείμενα ιστορικής αξίας, που δεν έχουν ακόμη ανασυρθεί όλα από τον βυθό. Οι πρώτες έρευνες ξεκίνησαν το 1900, όταν μία φουρτούνα έβγαλε μία ομάδα σφουγγαράδων στην περιοχή. Εκείνοι έπεσαν στη θάλασσα, όμως αντί για σφουγγάρια βρήκαν αγάλματα. «Οι σφουγγαράδες κάλεσαν τις Αρχές και με τη βοήθεια ενός πλοίου του Βασιλικού Ναυτικού ανέσυραν από το τεράστιο βάθος των 50 μέτρων όσα αρχαιολογικής σημασίας αντικείμενα εντόπισαν στην επιφάνεια του βυθού. Η επιχείρηση ήταν μοναδική: ανέσυραν 36 μαρμάρινα αγάλματα, τμήματα από έξι τουλάχιστον χάλκινα -ανάμεσά τους ο Έφηβος των Αντικυθήρων-, κομμάτια από αγγεία, έπιπλα και κοσμήματα. Τότε ανασύρθηκε και ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, ο πρώτος αναλογικός υπολογιστής που έχει διασωθεί από την αρχαιότητα και αποδεικνύει την ύπαρξη υψηλής τεχνολογίας στον 1ο αιώνα π.Χ. Ήταν η πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία που ένα κράτος αναλάμβανε μία τόσο μεγάλη επιχείρηση ανάσυρσης αντικειμένων πολιτιστικής κληρονομίας, που συνδέονται με την ιστορική ταυτότητα της χώρας. Αυτοί οι άνθρωποι θεμελίωσαν την υποβρύχια αρχαιολογία».

Το 1976, ο περίφημος Jacques-Yves Cousteau συνεργάζεται με το Υπουργείο Πολιτισμού και πραγματοποιεί τη δεύτερη ανάσυρση αρχαιοτήτων, με ιδιαίτερη σημασία από αυτήν να έχουν τα νομίσματα, καθώς τοποθετούν χρονικά το ναυάγιο στο δεύτερο τέταρτο του 1ου αιώνα π.Χ. Παρά τη χρήση της πιο σύγχρονης τεχνολογίας της εποχής, μεγάλο μέρος του θησαυρού του ναυαγίου παρέμεινε στον πυθμένα της θάλασσας.

Το 2015, μία ομάδα αρχαιολόγων αναλαμβάνει να βρει και άλλα αντικείμενα, στο πλαίσιο μίας νέας πενταετούς έρευνας. «Κανείς δεν πίστευε ότι θα βρίσκαμε τόσα ευρήματα», λέει η Δρ Σίμωση. Πράγματι, τα τελευταία τρία χρόνια οι έρευνες έχουν ήδη οδηγήσει στην ανάσυρση τμημάτων από αγάλματα, κοσμημάτων, αγγείων, κομματιών του βυθισμένου πλοίου, αγκυρών, μέχρι και ενός σκελετού κάποιου ανθρώπου που εγκλωβίστηκε στο πλοίο και πνίγηκε.

Οι καταδύσεις που έγιναν τον φετινό Σεπτέμβριο έφεραν ακόμη πιο εντυπωσιακά αποτελέσματα, αφού μεταξύ άλλων ανασύρθηκαν το δεξί χέρι χάλκινου αγάλματος, που σώζεται από τον ώμο μέχρι τα δάκτυλα, τμήμα από άγαλμα που παρουσιάζει πτυχώσεις ενδύματος, ενσφράγιστη λαβή αμφορέα, καθώς και ένα δισκοειδές αντικείμενο, πολύ οξειδωμένο, με τέσσερις διάτρητες αποφύσεις, πάνω στο οποίο, όπως έδειξε η ραδιογραφία, υπάρχει παράσταση ζώου, πιθανόν βοοειδούς, η οποία δεν διακρίνεται με γυμνό μάτι. «Αν και δεν ξέρουμε τι ακριβώς είναι αυτό το αντικείμενο, ενδέχεται να ανήκει είτε στον Μηχανισμό των Αντικυθήρων είτε σε κάποιον άλλο μηχανισμό του πλοίου», λέει η Δρ Σίμωση.

Οι έρευνες πρόκειται να συνεχιστούν τουλάχιστον μέχρι το 2019 -οι αρχαιολόγοι θα κατέβουν και πάλι στον βυθό πιθανότατα τον προσεχή Μάιο- και θεωρείται σίγουρο ότι θα ανασυρθούν και άλλα αντικείμενα. «Χάρη στη χαρτογράφηση του σημείου του ναυαγίου, στη βελτίωση της τεχνολογίας και στις συνεχείς έρευνες, έχουμε εξοικειωθεί με την περιοχή και έχουμε περιορίσει την ακτίνα της έρευνάς μας», λέει ο Δρ Θεοδούλου. «Λόγω σεισμικής δραστηριότητας, κάποιοι ογκόλιθοι έχουν καλύψει αντικείμενα του ναυαγίου. Όμως, οι έρευνες μας έχουν δείξει ότι η περιοχή είναι αδιατάραχτη από ανθρώπινο χέρι. Ως εκ τούτου, από τα μέχρι τώρα ευρήματά μας μπορούμε με σιγουριά να φτάσουμε στο συμπέρασμα ότι σκάβοντας κάτω από τον βυθό -κάτι που σήμερα μπορούμε να κάνουμε χάρη στην τεχνολογία-, θα βρούμε και άλλα σημαντικά αντικείμενα. Πιστεύουμε βάσιμα ότι στο ναυάγιο υπήρχαν έξι, ίσως και επτά, χάλκινα αγάλματα. Μπορεί να βρούμε και αντικείμενα που θα μας εκπλήξουν».

Η χρονολογία και το πολύτιμο φορτίο του ναυαγίου έχει οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι ενδέχεται να επρόκειτο για «ιδιωτική παραγγελία ενός πλούσιου Ρωμαίου, που ήθελε να διακοσμήσει την οικία του με ελληνικά έργα τέχνης», λέει ο Δρ Θεοδούλου. «Έχουμε τέτοιες επιστολές από τη ρωμαϊκή εποχή, όπως είναι εκείνη του Κικέρωνα, στην οποία ο Ρωμαίος φιλόσοφος ζητούσε από τον εκπρόσωπό του στην Αθήνα να του στείλει όσα περισσότερα έργα τέχνης μπορεί, για να στολίσει μία νεόκτιστη βίλα του. Από την άλλη, το φορτίο του πλοίου θα μπορούσε να είναι η παραγγελία ενός εμπόρου, που επρόκειτο να το μεταπωλήσει σε κάποια ρωμαϊκή αγορά, όπου τα ελληνικά έργα τέχνης θεωρούνταν της μόδας», συμπληρώνει ο αρχαιολόγος.

[VICE Video] Κάποιοι στη Βόρεια Ελλάδα Ψάχνουν στα Βουνά για να Βρουν Χρυσές Λίρες

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Αν και έχει περάσει πάνω από ένας αιώνας από την ανακάλυψη του ναυαγίου, παραμένει ένα ορόσημο της αρχαιολογίας εν τη γενέσει του, καθώς κανείς δεν ξέρει ποιο θα είναι στο τέλος το μεγαλείο του. «Για να καταλάβει κανείς τη σημασία του Ναυαγίου των Αντικυθήρων, αρκεί να σκεφτεί ότι σε όλο τον κόσμο έχουν σωθεί μόλις 50 αρχαία χάλκινα αγάλματα, την ώρα που στο ναυάγιο θα υπάρχουν τουλάχιστον έξι τέτοια», λέει ο Δρ Θεοδούλου. «Με τις έρευνές μας, θέλουμε να γίνουμε ένας ακόμη κρίκος στην αλυσίδα της ιστορικής εξέλιξης της διερεύνησης του ναυαγίου, ενός μοναδικού αρχαιολογικού φαινομένου σε παγκόσμιο επίπεδο».

Δείτε περισσότερες φωτογραφίες από την ανασκαφική έρευνα στο Ναυάγιο των Αντικυθήρων:

Περισσότερα από το VICE

Αυτά Είναι τα Πρώτα Μέλη του Fairbnb στην Αθήνα που Στοχεύουν σε Ένα πιο Δίκαιο Airbnb

Πράγματα που Έμαθα με το να Έχω Μακροχρόνια Σχέση στα 20 μου

«Στα Εξάρχεια Ένιωσα σαν Ερωτευμένος Έφηβος»: Το Γράμμα Ενός 28χρονου Πρόσφυγα Προς την Ελλάδα