Μερικοί από τους πιο Επικίνδυνους Τζιχαντιστές του Κόσμου Απαντούν Γιατί μας Μισούν

Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο VICE UK.

Το 2003, ενώ έκανε ρεπορτάζ για την Washington Post για τη δίκη του Mounir el-Motassadeq, έναν από τους πρώτους που κατηγορήθηκαν για ανάμειξη στην 11η Σεπτεμβρίου, η Souad Mekhennet παραβρέθηκε σε ένα δείπνο στο Αμβούργο, στη Γερμανία. Καθόταν δίπλα σε μία μάρτυρα της υπόθεσης, της οποίας ο άνδρας ήταν πυροσβέστης που σκοτώθηκε στις επιθέσεις. Η μάρτυρας, ονόματι Maureen Fanning, έκανε στη Mekhennet μια ερώτηση που αποτέλεσε οδηγό για τη δουλειά της ως δημοσιογράφου: «Γιατί μας μισούν τόσο πολύ;». Εκείνη την εποχή, η Mekhennet δεν είχε απάντηση. «Ένιωσα την ανάγκη να καταλάβω τι παρακινούσε εκείνους τους άνδρες… και άλλους σαν κι αυτούς», γράφει στην αυτοβιογραφία της I Was Told to Come Alone: My Journey Behind the Lines of Jihad (εκδ. Henry Holt and Co., Μου Είπαν να Έρθω Μόνη: Το Ταξίδι μου Πίσω από τις Γραμμές της Τζιχάντ), όπου παραθέτει τις εμπειρίες της ως δημοσιογράφου που κατέγραφε τη δράση θρησκευτικών μαχητών στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή. Η Mekhennet έχει τη δυνατότητα να επικοινωνεί πέρα από πολιτισμικά και θρησκευτικά σύνορα, χάρη στη μαροκινοτουρκική της ταυτότητα και το μουσουλμανικό της υπόβαθρο. Επίσης, ξέρει ότι δεν υπάρχουν εύκολες, προφανείς λύσεις στο πρόβλημα του εξτρεμισμού. «Δεν μπορείς να βομβαρδίσεις τη Ράκα ή τη Μοσούλη (σ.σ. προπύργια του ISIS) και να νομίζεις ότι οι λεγόμενοι τζιχαντιστές θα εξαφανιστούν», μου είπε στο τηλέφωνο. Χρειάζεται πιο βαθιά, ψυχολογική έρευνα. «Ο μόνος τρόπος να καταλάβει κάποιος τι συμβαίνει στην καρδιά και στο μυαλό αυτών των ανθρώπων, είναι να τους συναντήσει».

Είναι πολύ σημαντικό να εξερευνήσουμε το «γιατί» πίσω από το «τι», ιδίως καθώς οι επιθέσεις που πραγματοποιούνται στο όνομα του Ισλάμ, αλλά δεν καθρεφτίζουν τις διδαχές του, γίνονται όλο και πιο κοινές. Όταν μιλήσαμε τον Μάιο, η Mekhennet είχε μόλις επιστρέψει από το Μάντσεστερ όπου είχε πάει, για να κάνει ρεπορτάζ στον απόηχο της βομβιστικής επίθεσης κατά την οποία σκοτώθηκαν 23 άνθρωποι, ανάμεσά τους και ο Salman Ramadan Abedi, ο γεννημένος στη Βρετανία 22χρονος βομβιστής, από τη Λιβύη. Η Mekhennet είχε μιλήσει με μέλη της κοινότητάς του, καθώς και με πιστούς στο τζαμί όπου πήγαινε, σε μια προσπάθεια να ανακαλύψει πως οδηγήθηκε στη ριζοσπαστικοποίηση.

Το βιβλίο της ξεκινά με τη συναρπαστική ιστορία του 2014, όταν η Mekhennet συνάντησε τον Abu Yusaf, τον επικεφαλής ενός σχεδίου ομηρίας δημοσιογράφων και καθοδηγητή ενός άνδρα που θα γινόταν γνωστός ως Jihadi John (του οποίου την ταυτότητα η Mekhennet θα αποκάλυπτε δημοσίως). Ακολούθησε τις οδηγίες να συναντήσει τον Abu Yusaf μόνη, το βράδυ, στα τουρκοσυριακά σύνορα, παρά τις προειδοποιήσεις από την αντιτρομοκρατική υπηρεσία της Γερμανίας για σχέδιο απαγωγής της, προκειμένου να την παντρέψουν με έναν μαχητή. Στην αφήγηση της συνάντησης, η Mekhennet τονίζει την παραλληλία ανάμεσα στις ζωές τους, την περιθωριοποίηση που βίωσαν και οι δύο («Όταν μεγαλώνεις στην πατρίδα μου [τη Γερμανία], ως μετανάστης ή παιδί μεταναστών, πρέπει να το βουλώνεις και να εγκωμιάζεις την προοδευτικότητα της Ευρώπης»), καθώς και τη διαφορετική νοοτροπία του καθενός, τους διαφορετικούς δρόμους που διάλεξαν.

Η Mekhennet κάνει ένα βήμα πίσω από αυτόν τον πρόλογο, για να μας εξοικειώσει με το δικό της υπόβαθρο μουσουλμανικής μαροκινοτουρκικής ανατροφής στη Γερμανία. Ως παιδί, πέρασε πολλά χρόνια στο Μεκνές του Μαρόκο με τους γονείς και τους παππούδες της. «Μου έμαθαν ότι έπρεπε να βλέπω τι έχω κοινό με τις άλλες θρησκείες και τους άλλους ανθρώπους», λέει, «και όχι τι μας χωρίζει». Το θρησκευτικό της υπόβαθρο, της έχει δώσει τη δυνατότητα να ξεχωρίζει πότε κάποιος παραποιεί το νόημα του Κορανίου, ερμηνεύοντας το κείμενο με τρόπο που εξυπηρετεί τα συμφέροντά του. Η Mekhennet έχει ιστορίες από το Ιράκ, τον Λίβανο, την Αλγερία, την Ιορδανία και το Πακιστάν. Μας μεταφέρει στην Αίγυπτο και την Τυνησία, κατά τη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης (την οποία θεωρεί ως ένα από τα δύο σημαντικά σημεία καμπής και ριζοσπαστικοποίησης στην περιοχή, μαζί με την εισβολή στο Ιράκ, το 2003), στο Μπαχρέιν και στο Ιράν και τέλος στην Ευρώπη, τον τόπο πολλών τρομοκρατικών επιθέσεων τα τελευταία δυο χρόνια.

Μεγάλο μέρος της έντασης στο βιβλίο προκύπτει από τις συναντήσεις με ισλαμιστές ηγέτες σε αυτά τα μέρη και τις προσπάθειές της να τους καταλάβει. Ανάμεσα στις πιο αξιοσημείωτες, είναι οι συναντήσεις της με τους μαθητευόμενους του τζιχαντιστή Abu Musab al-Zarqawi's στη Ζάρκα της Ιορδανίας, τα ταξίδια της σε ένα παλαιστινιακό στρατόπεδο προσφύγων στον βόρειο Λίβανο, για να συναντήσει τον Shaker al-Abssi της Φατάχ αλ-Ισλάμ και τα πανικόβλητα τηλεφωνήματα που λάμβανε από τον Khaled Al-Masri. ο οποίος είχε επιβιώσει από τα βασανιστήρια της CIA, φοβόταν για την ασφάλειά του και την ικέτευε να τον συναντήσει (τελικά τον συνάντησε). Η Mekhennet επανειλημμένα έθεσε τον εαυτό της σε μεγάλο κίνδυνο. «Υπάρχουν στιγμές όπου μια λάθος πρόταση ή ένα λάθος βλέμμα μπορεί να οδηγήσει στο τέλος της ζωής σου», μου είπε.

Η Mekhennet τονίζει ότι στις συναντήσεις της αυτές, οι περισσότεροι δεν μίλησαν για θρησκεία. Μίλησαν για πολιτική και αυτό που θεωρούσαν υποκρισία και αδικία, κυρίως από την πλευρά της Δύσης. «Οι δυτικές κυβερνήσεις πάντα μιλάνε για τη σημασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων και τις θρησκευτικές ελευθερίες», της λέει ο Abu Yusaf στη συνάντησή τους, «ενώ υποβιβάζουν τους μουσουλμάνους σε πολίτες δεύτερης κατηγορίας».

Οι ηγέτες των μαχητών μιλάνε για το Ιράκ και τα όπλα μαζικής καταστροφής, καθώς και για το Γκουαντάναμο και τα μυστικά κέντρα κράτησης. Πολλές από τις διαμαρτυρίες τους ξεκινούν από την αντι-ισλαμική ρητορική των δυτικών ηγετών (έρχονται στο νου οι Marine Le Pen, Geert Wilders, Donald Trump, η Νέα Δεξιά στη Δανία). «Αυτό που έμαθα από τους στρατολόγους του ISIS είναι ότι παίρνουν λέξεις και δηλώσεις από προεκλογικές εκστρατείες και τις βγάζουν από το πλαίσιο που ειπώθηκαν, προκειμένου να στρατολογούν κόσμο», λέει η Mekhennet.

H Mekhennet λέει ότι ο Abedi και ο αδελφός του έδειξαν σημάδια ριζοσπαστικοποίησης, πολύ πριν από την επίθεση στο Μάντσεστερ. Αλλά τονίζει ότι αυτού του είδους η γλώσσα μπορεί να κάνει τους νεαρούς μουσουλμάνους να νιώθουν θύματα λόγω της πίστης τους, ιδίως όταν οι πολιτικοί δεν κάνουν καμία προσπάθεια να διακρίνουν ανάμεσα στους μετριοπαθείς και τους εξτρεμιστές μουσουλμάνους.

Λίγοι όμως στη μουσουλμανική κοινότητα έχουν να αντιτάξουν ορατά επιχειρήματα στις δηλώσεις των πολιτικών. Δεν υπάρχει χώρος μέσα σε ένα τζαμί για έναν τέτοιο διάλογο: οποιαδήποτε συζήτηση για εξτρεμισμό απαγορεύεται, το ίδιο ισχύει και για το τζαμί του Abedi στο Μάντσεστερ.

«Έχω συναντήσει ιμάμηδες που μου είπαν ότι κάποιοι στα τζαμιά τους ξεκινούν τέτοιες κουβέντες, αλλά δεν μπορεί να ανοίξει η συζήτηση, επειδή, αν αυτό γινόταν, κάποιος πληροφοριοδότης θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι το τάδε τζαμί ριζοσπαστικοποιεί τους ανθρώπους που πηγαίνουν εκεί», είπε. Η απουσία τέτοιας συζήτησης μπορεί να αφήσει κενό. Νεαροί μουσουλμάνοι που αναζητούν ταυτότητα και νιώθουν αποξενωμένοι εξαιτίας της ρητορικής των δυτικών ηγετών στις χώρες όπου ζουν μπορούν να γίνουν εύκολοι στόχοι για τους στρατολόγους των εξτρεμιστών. «Μόλις νιώσουν ότι δεν μπορούν να είναι Αμερικάνοι και μουσουλμάνοι ή ότι η κοινότητα ή η κοινωνία δεν τους βλέπει τελείως ως δικούς τους επειδή είναι μουσουλμάνοι… είναι πολύ τοξικό το μίγμα, δεδομένης της κατάστασης αυτή τη στιγμή. Μπορεί να ανοίξει την πόρτα στους στρατολόγους, ώστε να έρθουν και να πουν, "Έτσι σε βλέπει η χώρα σου"».

Ενώ η Mekhennet επιδιώκει να καταλάβει τους εξτρεμιστές, σε καμία περίπτωση δεν δικαιολογεί τις βιαιοπραγίες τους. Προσπαθεί πραγματικά να καταλάβει την οπτική τους και να εξηγήσει τα κίνητρά τους. Η Mekhennet έχει άλλον ένα στόχο μ' αυτό το βιβλίο, να πάει κόντρα τις γενικεύσεις για τους μουσουλμάνους και ιδίως για τις γυναίκες. Ενώ είναι αλήθεια ότι σε μερικές μουσουλμανικές χώρες οι γυναίκες υφίστανται κακομεταχείριση -συχνά και δυστυχώς- στο όνομα της θρησκείας, αυτό δεν συμβαίνει παντού. «Έχω την εντύπωση ότι βλέπουμε με συγκεκριμένο τρόπο τη μουσουλμανική κοινότητα και τις μουσουλμάνες ως κάτι ομοιογενές», μου είπε. «Αλλά δεν είναι ίδιες όλες οι μουσουλμάνες και δεν είναι όλες αδύναμες».

«Ως μουσουλμάνα και συγγραφέας μυθοπλασίας, έχω έρθει αντιμέτωπη με κάποιες τέτοιες γενικεύσεις. Με έναν τρόπο, το να αγνοείς τις λεπτές διαφορές και να βλέπεις όλες τις μουσουλμάνες ως κάτι ομοιογενές και υπό καταπίεση μπορεί να είναι και αυτό μια μορφή καταπίεσης». Η απόφαση της Mekhennet να ξεκινάει το βιβλίο με την παιδική της ηλικία και την οικογένειά της εν μέρει οφείλεται στην ανάγκη να καταρρίψει αυτές τις γενικεύσεις για τους μουσουλμάνους που εμφανίζονται συχνά στη δυτική αφήγηση. Ήταν σημαντικό για εκείνη, προτού ξεκινήσει να μιλά για τα δημοσιογραφικά της επιτεύγματα, να πει στον αναγνώστη ποια είναι. «Η ιστορία του πώς μεγάλωσα δείχνει ότι υπάρχουν μουσουλμάνοι που διδάσκουν στα παιδιά τους να κοιτάζουν ό,τι έχουμε κοινό, μουσουλμανικές οικογένειες που θέλουν τα παιδιά τους να έχουν σχέσεις με ανθρώπους από άλλες θρησκευτικές ομάδες». Ταυτόχρονα, προσπαθεί να στείλει ένα μήνυμα στη μουσουλμανική κοινότητα. «Ακόμη κι αν μερικές φορές νιώθεις να περιθωριοποιείσαι ή να γίνονται διακρίσεις σε βάρος σου, κάτι που έχω περάσει και εγώ όταν ήμουν μικρή, μη πηγαίνεις σ' αυτούς που σου λένε ότι η μόνη διαφυγή είναι να απαρνηθείς τη θέση σου στην κοινωνία. Μπορεί να χρειαστεί να υπερπηδήσεις και άλλα εμπόδια, αλλά μη διαλέγεις τις εύκολες απαντήσεις».

Περισσότερα από το VICE

Θα Λατρέψεις το «American Gods» Ακόμα και αν δεν Πιστεύεις στον Θεό

«Τα 'Θελε ο Κώλος της»: Η Διπλή Παρενόχληση της 18χρονης Πένης από τον Ρασοφόρο και από τους Σχολιαστές του Facebook

O Κώστας Μαλιάτσης Πήγε Στρατό και Αποφάσισε να Γράψει Βιβλίο με Οδηγίες για Φαντάρους