Η Στιγμή που Καταλαβαίνεις ότι Είναι Καλύτερα να Ξεκόψεις από τους Τοξικούς Συγγενείς σου

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο Tonic.

Είναι σχεδόν λες και το ελαφρώς δυσλειτουργικό είναι το νέο λειτουργικό, σε ό,τι αφορά τις οικογένειες. Οι περισσότεροι συγγενείς εκνευρίζουν ο ένας τον άλλον κατά καιρούς, τσακώνονται για πολιτική, θρησκεία και επιλογές ζωής. Όμως παρά τις παρεξηγήσεις, πολλοί από εμάς τείνουμε να εστιάζουμε στην αγάπη και τη στήριξη που παίρνουμε από τη βιολογική μας οικογένεια (ή αυτήν της επιλογής μας). Ωστόσο, για τους ανθρώπους με «τοξικούς» γονείς και αδέρφια, η διατήρηση δεσμών με την οικογένεια μπορεί να είναι δύσκολη, με τα μειονεκτήματα να ξεπερνούν τα πλεονεκτήματα, στην προσπάθειά τους να ζυγίσουν το κατά πόσο πρέπει να τους κρατήσουν στη ζωή τους.

Η 39χρονη Jennifer McNeely, η οποία ζει στο Σκότσντεϊλ της Αριζόνα, μεγάλωσε σε μια φαινομενικά ισορροπημένη οικογένεια. Ο μπαμπάς της δούλευε σκληρά, για να στηρίξει την οικογένεια, ενώ η μαμά της έμενε στο σπίτι, για να φροντίσει την ίδια και τον μεγάλο της αδερφό. Σε όλη τη διάρκεια των παιδικών χρόνων της McNeely, όμως, η μητέρα της, της ασκούσε έντονη λεκτική βία.

«Μου έλεγε διαρκώς ότι ήμουν ένα “πρόβλημα” και ότι είχα ψυχολογικά», λέει η McNeely. Αντί να στηρίζει τις φιλοδοξίες της κόρης της στο σχολείο και τους επαγγελματικούς της στόχους μέσα στα χρόνια, η μητέρα της McNeely τής έλεγε ότι θα γίνει υπέρβαρη και αποτυχημένη. «Με “τσάκιζε” κάνοντας σχόλια που με πλήγωναν, με κάθε ευκαιρία».

Το μοτίβο αυτό είχε τις επιπτώσεις του και όπως και άλλοι που έχουν δεχτεί φραστική βία για χρόνια, η McNeely εσωτερίκευσε τις επικρίσεις της μητέρας της σαν αλήθειες, πράγμα που τη δυσκόλεψε να αποκτήσει αυτοπεποίθηση. Ακόμη και όταν έφυγε από το πατρικό της, ο απόηχος των λέξεων της μητέρας της παρέμενε, εμποδίζοντας τη McNeely να διαπρέψει επαγγελματικά ως δασκάλα πιλάτες.

Η δυσκολία της είναι λογική. Ακόμη και αφότου οι νεαροί ενήλικες εγκαταλείψουν το παιδικό τους σπίτι, τα ψυχολογικά σημάδια της κακοποίησης παραμένουν. Οι έρευνες δείχνουν, μάλιστα, ότι η παιδική κακοποίηση μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη του εγκεφάλου, να στερήσει από κάποιον την ικανότητα δημιουργίας σχέσεων εμπιστοσύνης και να προκαλέσει διαταραχή μετατραυματικού στρες, τη διαταραχή δηλαδή που εμφανίζουν οι βετεράνοι του πολέμου.

Σε πρόσφατη έρευνα που διεξήχθη στο πανεπιστήμιο McGill, διαπιστώθηκε ότι τα παιδικά τραύματα –όπως η παιδική κακοποίηση– επηρεάζουν την εξέλιξη του εγκεφάλου και τις συνάψεις των νεύρων. Εξετάζοντας δείγματα εγκεφάλου (στη διάρκεια νεκροψίας ανθρώπων που υπέστησαν σοβαρή λεκτική και συναισθηματική κακοποίηση, ως παιδιά), οι ερευνητές ανακάλυψαν ανωμαλίες στην αμυγδαλή – μια περιοχή του εγκεφάλου που χρησιμεύει ως συναισθηματικός θερμοστάτης. Όταν προκαλείται βλάβη σε αυτό το τμήμα του εγκεφάλου, οι άνθρωποι δυσκολεύονται να ρυθμίσουν τα συναισθήματά τους, αυξάνοντας τις πιθανότητες εμφάνισης άγχους και κατάθλιψης.

Ωστόσο, για πολλούς ανθρώπους που έχουν υποστεί οποιουδήποτε είδους κακοποίηση, το κόψιμο των δεσμών με την οικογένεια μπορεί να μοιάζει με δραστικό μέτρο. Όμως, ένα πρόσφατο άρθρο των New York Times σχετικά με την οικογενειακή αποξένωση, επικαλέστηκε μια έρευνα στην οποία διαπιστώθηκε ότι το 8% των ενηλίκων της Μεγάλης Βρετανίας (από δείγμα 2.000 ατόμων) είχε κόψει τις επαφές με κάποιο μέλος της οικογένειας. Όπως συμβαίνει με πολλούς χωρισμούς, το οριστικό τέλος δεν ήταν κάτι που ήρθε άμεσα, αλλά κάτι που έγινε μέσα στα χρόνια.

Μετά από δεκαετίες κακομεταχείρισης από τη μητέρα της, η McNeely έβαλε τελικά ένα τέλος στη σχέση. Η κορύφωση ήρθε με τον θάνατο του πατέρα της. «Μόλις πέθανε ο μπαμπάς, η μαμά μου ξεκίνησε να με παίρνει τηλέφωνο πολλές φορές την ημέρα. Αν δεν το σήκωνα κατευθείαν, μου έστελνε μηνύματα, μέχρι να την καλέσω. Προσπάθησα να βάλω κάποια όρια, όμως αυτό την εξόργιζε ακόμη περισσότερο», μου λέει η McNeely.

Τελικά, συνειδητοποίησε ότι η αλληλεπίδραση με τη μητέρα της, της προκαλούσε συναισθηματικό ίλιγγο, την εξουθένωνε, την ενοχλούσε και την έκανε να αισθάνεται άσχημα για τον εαυτό της. «Κάθε φορά που της μιλούσα, μου έπαιρνε μέρες, για να το ξεπεράσω», λέει.

Όταν οι φίλοι, οι συνάδελφοι και οι σύντροφοί μας, μας φέρονται άσχημα, με το να προσπαθούν να μας ενοχοποιήσουν, να μας κριτικάρουν και να μας κακοποιούν συναισθηματικά, πολύ συχνά ακούμε ότι πρέπει να κρατήσουμε αποστάσεις. Ωστόσο, δεν μπορούμε να ακολουθήσουμε πάντα αυτήν τη συμβουλή, στην περίπτωση των συγγενών.

«Κυριαρχεί μια προκατάληψη στην κοινωνία, γύρω από τη διατήρηση των οικογενειακών δεσμών», λέει η Emily Perrine-Gifford, μια 38χρονη Αμερικανίδα ψυχολόγος που ζει στη Ζυρίχη της Ελβετίας. Η Perrine-Gifford πιστεύει ότι αυτή η συμβουλή μπορεί να βλάψει τα θύματα κακοποίησης, κάνοντάς τα να αισθάνονται παρεξηγημένα και μόνα. Αντ’ αυτού, συμβουλεύει τους ασθενείς της να διατηρήσουν την ψυχική τους υγεία και ευημερία, ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι θα πάρουν «διαζύγιο» από έναν συγγενή.

Αν και η συμβουλή της βασίζεται στην επαγγελματική της εμπειρία, είναι επίσης επηρεασμένη και από το προσωπικό της τραύμα. Η Perrine-Gifford μεγάλωσε με τη μητέρα, τον πατέρα και τα δυο μεγαλύτερα αδέρφια της και κατά τη διάρκεια των παιδικών της χρόνων, ένιωθε να τη στηρίζουν οι γονείς της. Όμως, όλα άλλαξαν, όταν πέθανε η μητέρα της, τον Φεβρουάριο του 2000.

«Η οικογένειά μου έγινε δυσλειτουργική, επειδή δεν μπορέσαμε να διαχειριστούμε τον θάνατο της μητέρας μας», λέει η Perrine-Gifford. Η πιο βαθιά ρήξη, ωστόσο, επήλθε μεταξύ της Perrine-Gifford και του μεγάλου της αδερφού. Μετά τον θάνατο της μητέρας τους, εκείνος επιτέθηκε εναντίον της, ισχυριζόμενος ότι η Perrine-Gifford είχε φερθεί αχάριστα, παρόλο που είχε πάρει ένα οικογενειακό δάνειο και την κατηγόρησε ότι το έπαιζε «ανώτερη από όλους».

[VICE Video] Η Ζωή Ενός Άνδρα που Αφορίστηκε Επειδή Προσπάθησε να Ξεφύγει από την Πολυγαμική του Οικογένεια

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Ένα απόγευμα που βρίσκονταν στο πατρικό τους σπίτι (στο οποίο έμενε ο αδερφός της με την οικογένειά του), η ένταση κλιμακώθηκε. «Προτού το καταλάβω καλά-καλά, ο αδερφός μου, μου έριξε μία στο κεφάλι και συνέχισε να με χτυπάει», λέει. Αν και τον παρακαλούσε να σταματήσει, εκείνος προσπάθησε να την πνίξει και τελικά την έριξε από τις σκάλες. Όταν η Perrine-Gifford μίλησε στον πατέρα της για την επίθεση, την κατηγόρησε ως υπεύθυνη για τις πράξεις του αδερφού της, απειλώντας να την αποκληρώσει σε περίπτωση που έκανε καταγγελία.

Λίγο μετά την επίθεση, η Perrine-Gifford αποφάσισε να ξεκόψει από τα μέλη της οικογένειάς της που την κακοποίησαν. Από τότε που τερμάτισε τη σχέση μαζί τους, ο συναισθηματικός πόνος παραμένει, όμως η Perrine-Gifford έχει καταφέρει να κρατήσει αποστάσεις που τη βοηθούν να το ξεπεράσει όλο αυτό. «Πλέον η ζωή μου πηγαίνει όλο και καλύτερα. Πρόσφατα έγινα μητέρα και χαίρομαι που έχω απεγκλωβιστεί από τον κύκλο κακοποίησης», λέει.

Παρόλο που η McNeely και η Perrine-Gifford ένιωσαν ελεύθερες, όταν έκοψαν τους δεσμούς με τις οικογένειές τους, η απομάκρυνση από τους συγγενείς έχει τις επιπτώσεις της. Η Susan Ross, μητέρα και γιαγιά που ζει στο Αϊντάχο, έκοψε τις σχέσεις με την οικογένειά της, πριν από μια δεκαετία. «Αν και νιώθω περισσότερο ισορροπημένη συναισθηματικά, με θλίβει που δεν έχω οικογενειακούς δεσμούς και που έχω αποκοπεί από τις ρίζες μου», λέει.

Το να αφήνεις πίσω σου ένα μέλος της οικογένειας, όπως έναν γονιό, μπορεί να σου προκαλέσει μοναξιά, καθώς οι φίλοι και οι σύντροφοι μπορεί να μην κατανοήσουν πλήρως την απόφασή σου. Αν και η κοινωνία μας δείχνει συμπόνοια στα κακοποιημένα παιδιά, δεν ενημερωνόμαστε για τα σημάδια που αφήνουν τα ψυχολογικά τραύματα στους ενήλικες, πράγμα που μπορεί να δυσκολέψει την εύρεση τρόπων διαχείρισης των προβληματικών μελών της οικογένειας.

Πώς καταλαβαίνεις, λοιπόν, πότε έφτασε η ώρα να κόψεις τους δεσμούς οριστικά και όχι απλώς να περιορίσεις την επαφή; Ως ψυχολόγος, μου αρέσει να δίνω αυτήν τη συμβουλή στους πελάτες μου: Δώστε προσοχή στο πώς νιώθετε, πριν και μετά την επαφή σας με αυτό το πρόσωπο. Συχνά, κυριευόμαστε από άγχος και κατάθλιψη, προτού έρθουμε σε επαφή με έναν τοξικό συγγενή. Μπορεί επίσης να εκδηλωθούν και συμπτώματα της διαταραχής μετατραυματικού στρες, κάτι που φέρνει στην επιφάνεια οδυνηρές παιδικές αναμνήσεις, γεγονός που δείχνει ότι οι επαφές είναι αγχωτικές και όχι εποικοδομητικές.

Τέλος, αν έχεις προσπαθήσει επανειλημμένα να μιλήσεις στον συγγενή σου για τη συμπεριφορά του, χωρίς να εισακουστείς, πρόσεξε το εξής: Οι άνθρωποι που δεν μπορούν να παραδεχτούν τα λάθη τους, μας κάνουν συχνά να αισθανόμαστε ότι φταίμε εμείς, πράγμα που αποτελεί ένα σημάδι κακοποίησης. Τα άτομα αυτά προσπαθούν επίσης να αντιστρέψουν την κατάσταση, θυμώνοντας με το θύμα, προκειμένου να διατηρήσουν τον έλεγχο και την εξουσία. Επίσης, μπορεί να επιχειρήσουν να σε χτυπήσουν στο φιλότιμο, προβάλλοντας φτηνές δικαιολογίες για τις πράξεις τους, χωρίς να κάνουν πραγματική προσπάθεια να αλλάξουν. Αυτό είναι δικό τους φορτίο, όχι δικό σου. Η επίσκεψη σε έναν ψυχοθεραπευτή –κάποιον που να μπορεί να δει αντικειμενικά την κατάσταση– μπορεί να σε βοηθήσει να αποφασίσεις αν αυτό το φορτίο παραείναι βαρύ, για να συνεχίσεις να το κουβαλάς.

Περισσότερα από το VICE

Τα Καλύτερα Video Games που Περιμένουμε Μέσα στο 2018

Tέχνη που Εξερευνά την Ομορφιά και την Κοινοτοπία της Περιόδου

Αλήθεια, τι Προκαλεί Περισσότερο Έναν Φασίστα;