Οι Σκληρές Αντικαπνιστικές Εικόνες Ίσως Ενθαρρύνουν Κάποιους Έφηβους να Καπνίσουν

Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο Tonic.

Παρόλο που πρόκειται για έναν επιτυχημένο βραχίονα της διαφήμισης, ύψους πολλών εκατομμυρίων, η βιομηχανία του καπνού έχει δεχτεί πολλά πλήγματα τα τελευταία χρόνια. Το 2014, το CVS Pharmacy σταμάτησε να πουλάει προϊόντα καπνού και τον περασμένο μήνα οι εταιρείες τσιγάρων ξεκίνησαν να προβάλλουν αντικαπνιστικές διαφημίσεις στην αμερικανική τηλεόραση, μετά από μήνυση που κατατέθηκε το 1999 εναντίον τους για παραπλανητικό μάρκετινγκ.

Ωστόσο, τα προϊόντα καπνού κυριαρχούν σε έναν κατά άλλα μη απειλητικό χώρο: στα ταμεία των ψιλικατζίδικων. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι γιγάντιες βιτρίνες με τσιγάρα και άλλα προϊόντα καπνού πίσω από τους ταμίες κάνουν τους ανθρώπους πιο επιρρεπείς στο κάπνισμα, γι’ αυτό και οι υπέρμαχοι της δημόσιας υγείας προσπαθούν να βρουν τρόπους να περιορίσουν την επίδρασή τους. Όμως η τοποθέτηση σκληρών εικόνων δίπλα τους, ενδέχεται να ενθαρρύνει κάποια παιδιά να καπνίσουν, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nicotine and Tobacco Research.

«Νομίζω ότι το βασικό μήνυμα εδώ είναι ότι η πιο προφανής λύση μπορεί και να μην είναι η καλύτερη», λέει ο επικεφαλής συγγραφέας της έρευνας William Shadel, συμπεριφορικός επιστήμονας και βοηθός διευθυντή του Προγράμματος Υγείας Πληθυσμού στη RAND Corporation, μια μη κερδοσκοπική οργάνωση που αναζητά λύσεις για τις δημόσιες πολιτικές.

Στην έρευνα, 441 παιδιά ηλικιών 11 έως 17 πήγαν για ψώνια στο προσομοιωμένο ψιλικατζίδικο του εργαστηρίου της RAND, έναν χώρο 140 τ.μ. που διαθέτει περισσότερα από 650 προϊόντα. Για τα περίπου μισά παιδιά, οι ερευνητές κρέμασαν αφίσες δίπλα στο ταμείο που έδειχναν ένα άρρωστο στόμα, με την προειδοποίηση «το κάπνισμα προκαλεί καρκίνο». Ήταν μία από τις εννέα αντικαπνιστικές αφίσες που δημιούργησε ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), με σκοπό να τοποθετηθεί πάνω σε πακέτα τσιγάρων και οι νέοι την είχαν ψηφίσει ως την πιο αποτελεσματική αφίσα, σε προηγούμενη έρευνα. Μπορείτε να τη δείτε εδώ:

Υπέροχη.

Οι ερευνητές εξέτασαν τη στάση των παιδιών απέναντι στο κάπνισμα (και τους έκαναν ερωτήσεις και για άλλα προϊόντα), πριν και μετά τα ψώνια. Περίπου το 5% των νέων δήλωσαν ότι είχαν καπνίσει στο παρελθόν και το 20% ήταν αποφασισμένο να διατρέξει τον κίνδυνο του καπνίσματος στο μέλλον. Διαπιστώθηκε ότι η αφίσα φαινόταν να καταστά πιο ευάλωτα στο κάπνισμα τα παιδιά που «διατρέχουν κίνδυνο», τα οποία είτε είχαν καπνίσει στο παρελθόν –δείχνοντας ότι ενδεχομένως θα καπνίσουν ξανά στο μέλλον– είτε και τα δύο.

Η παραστατική αφίσα μπορεί να ιντρίγκαρε τους επίφοβους εφήβους, λόγω ενός φαινομένου γνωστού ως «αμυντική επεξεργασία», λέει ο Shadel. «Αν κάποιος πιστεύει ότι το επικοινωνιακό τέχνασμα που στοχεύει στην αλλαγή της επίφοβης συμπεριφοράς του απειλεί την αυτοεκτίμησή του, τότε ίσως αντιδράσει με έναν τρόπο που είναι αντίθετος από το επιθυμητό αποτέλεσμα του επικοινωνιακού τρικ», εξηγεί. Έχετε αρνηθεί ποτέ να φορέσετε κράνος ή να βάλετε αντηλιακό, επειδή σας το είπε ο μπαμπάς ή η μαμά σας, παρά τους κινδύνους; Το ίδιο πράγμα είναι.

Ο Shadel επισημαίνει ότι διεξήγαγε την έρευνα σε εργαστηριακό περιβάλλον, με μία και μόνο ομάδα καταναλωτών και ότι εξέτασαν την αφίσα μόνο σε ένα μέγεθος και σε μία περιοχή του καταστήματος. Η σκληρή εικόνα μπορεί επίσης να έκανε τους εφήβους να στρέψουν το βλέμμα τους στην ίδια τη βιτρίνα με τα τσιγάρα, εκθέτοντάς τους σε μηνύματα υπέρ του καπνίσματος. Πρέπει να γίνουν έρευνες στον πραγματικό κόσμο, προτού γίνουν τελικές διαπιστώσεις για αυτού του τύπου τις αφίσες, λέει.

Ο Ryan Kennedy, αναπληρωτής καθηγητής Συμπεριφορικής Υγείας και Αλλαγής στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins, λέει ότι οι αφίσες μπορεί να έστρεψαν την προσοχή του κόσμου σε μια άλλη πινακίδα στο προσομοιωμένο κατάστημα, η οποία περιόριζε το κάπνισμα σε άτομα ηλικίας 18 ετών και άνω. «Αν πλασάρεις τη χρήση του καπνού ως μια συμπεριφορά ενηλίκων, αυτό θα γοητεύσει κάποιους νέους που θέλουν να παρουσιάσουν τους εαυτούς τους ως ενήλικες», λέει.

Τα ευρήματα δεν είναι αρνητικά για όλα τα προειδοποιητικά μηνύματα, λέει η Sarah Ross-Viles, διευθύντρια του Προγράμματος Σπουδών Καπνού στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον. Άλλες έρευνες δείχνουν ότι μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να κόψουν το κάπνισμα και αυτά τα οφέλη ίσως να αντισταθμίζουν τους πιθανούς κινδύνους για τα ευάλωτα παιδιά και τους εφήβους.

Εκτός από αυτό, η επισήμανση των κινδύνων του καπνίσματος μπορεί να έχει και άλλα θετικά αποτελέσματα. «Ξαφνικά, οι μη καπνιστές που πιστεύουν ότι το πρόβλημα του καπνίσματος έχει λυθεί, βλέπουν την αηδιαστική αφίσα στο κατάστημα – αυτό άραγε δημιουργεί την πολιτική βούληση για αποτελεσματικότερη αλλαγή της πολιτικής;», αναρωτιέται η Ross-Viles.

[VICE Video] Σε Αυτήν την Πόλη Παράγονται τα Περισσότερα Ηλεκτρονικά Τσιγάρα στον Κόσμο

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Τα φαρμακεία, ούτως ή άλλως, δεν έχουν καμία δουλειά να πουλάνε προϊόντα καπνού, λέει ο Kennedy. «Είναι φριχτό να σκέφτεσαι ότι κάποιος μπορεί να αγοράζει αντικαρκινικά φάρμακα στο πίσω μέρος του φαρμακείου και στη συνέχεια να αγοράζει τσιγάρα στο μπροστινό», λέει. Άλλες χώρες έχουν απαγορεύσει επιτυχώς τις βιτρίνες με τα τσιγάρα, όχι όμως οι ΗΠΑ. Το 2009, η Νέα Υόρκη πέρασε μια ρύθμιση που απαιτούσε από τους λιανοπωλητές καπνού να αναρτούν σκληρές προειδοποιητικές εικόνες στα καταστήματά τους, όμως αυτό δεν κράτησε πολύ: Οι εταιρείες καπνού κατέθεσαν αγωγή το 2012 και κέρδισαν.

Σε άλλους τομείς γίνεται πρόοδος, όμως. Τα ποσοστά καπνίσματος στις ΗΠΑ μειώθηκαν από 20,9% το 2005, σε 15,1% το 2015, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση των Κέντρων Ελέγχων και Πρόληψης Νοσημάτων. Πέντε πολιτείες –η Χαβάη, η Καλιφόρνια, το Νιου Τζέρσεϊ, το Μέιν και το Όρεγκον– έχουν ανεβάσει το νόμιμο όριο ηλικίας του καπνίσματος στα 21. Η πολιτεία της Ουάσιγκτον ευελπιστεί να κάνει το ίδιο.

Όμως, κάποιες πολιτείες σταθμίζουν τα οφέλη έναντι του πραγματικού κόστους της απαγόρευσης της πώλησης προϊόντων καπνού σε άτομα κάτω των 21, λέει η Ross-Viles. «Το μεγαλύτερο εμπόδιο στο να περάσει η ρύθμιση στην πολιτεία είναι τα έσοδα που θα χάναμε από παιδιά που δεν αγοράζουν καπνό και δεν εξελίσσονται σε χρόνιους καπνιστές», λέει. «Πολλοί λίγοι νομοθέτες θα πουν, “Νομίζω ότι πρέπει να καπνίζουμε”. Κανείς δεν το σκέφτεται αυτό. Πιστεύουν άραγε, όμως, ότι η πολιτεία πρέπει να περικόψει 450 εκατομμύρια δολάρια που προέρχονται από ειδικούς φόρους κατανάλωσης; Αυτό τους δυσκολεύει πολύ».

Για να αποτρέψουν τους νέους από το να αποκτήσουν αυτήν την κακή συνήθεια, η Ross-Viles λέει ότι οι νομοθέτες πρέπει να εστιάσουν τους πόρους τους στις εκστρατείες κοινωνικού μάρκετινγκ, όπως το #FinishIt. «Τα μηνύματα που βλέπεις για τους εφήβους σήμερα είναι πολύ πιο πολύπλοκα και, ας ελπίσουμε, πιο σχετικά με την κουλτούρα των νέων, στους οποίους υποτίθεται ότι στοχεύουν, καθώς αυτό είναι που θα έχει τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στη στάση τους», λέει η Ross-Viles. «Στις περισσότερες πολιτικές για τον καπνό δίνεται ένας τεράστιος αγώνας με τη βιομηχανία και είναι καλό να επενδύσεις σε πράγματα που θα κάνουν πραγματική διαφορά».

Περισσότερα από το VICE

Γιατί ο Εγκέφαλός σου Λαχταράει Τσιγάρο Όταν Πίνεις Αλκοόλ;

«Ωχ, το Έκανα Λίγο Χάλια» και Άλλες Τρομακτικές Ιστορίες από Fail Πρώτα Τατουάζ

Αντιεξουσιαστές Απειλούν Ξανά με Δηλητηριασμένα Προϊόντα στα Ράφια των Σούπερ Μάρκετ