Κάνουμε Editing στην Ευτυχία μας για Λίγη Insta Ντόπα

Όταν το Instagram ανακοίνωσε ότι θα έκρυβε δοκιμαστικά τα Like –μια απόφαση που από τότε έχει λανσάρει σε έξι χώρες– οι αντιδράσεις ήταν απρόσμενα ακραίες. Συζητιόταν η πιθανή επίδραση της αλλαγής στη μουσική και τις τέχνες, ενώ κάποιοι είπαν, κυνικά, ότι ήταν κόλπο για να ανέβουν οι πωλήσεις διαφημίσεων, ενώ ένα viral video έδειχνε μια νεαρή influencer να κλαίει για τις συνέπειες στο following της. Αλλά για κάθε σκεπτικιστή, υπάρχουν δέκα άνθρωποι που καλοδέχονται την αλλαγή. Έχει καταγραφεί άλλωστε ότι η κουλτούρα των Like του Instagram έχει καταστροφικές συνέπειες στην ψυχική υγεία μας. Γιατί λοιπόν τόσοι άνθρωποι στενοχωρήθηκαν που θα έχαναν τα Like; Η απάντησή είναι ότι το Instagram δεν είναι πια απλώς ένα site όπου μοιραζόμαστε στιγμές από τη ζωή μας. Είναι εργαλείο για να δείξουμε την ευτυχία μας.

«Υποστηρίζει ένα σύστημα με την ύπαρξή του και μόνο», λέει η Jo Becker. Η 21χρονη Jo, φοιτήτρια και ακτιβίστρια που ζει στη Σκοτία, τρέχει ένα Instagram βιωσιμότητας στον ελεύθερο χρόνο της. «Πρέπει να έχουμε μια συγκεκριμένη ομορφιά και να ταιριάζουμε σε συγκεκριμένα κουτάκια. Προσωπικά δεν πειράζω τις φωτογραφίες μου, με εξαίρεση το φως ή την ποιότητα. Αυτή είναι μιας μορφής αντίσταση, θεωρώ».

Η άρνηση του editing μιας φωτογραφίας μπορεί να μοιάζει μικρή πράξη, αλλά έχει τη σημασία του καθώς όλοι κάνουν editing και αυτό επιβάλλει συγκεκριμένα πρότυπα. Από την έναρξή του το 2009, το Insta έχει εξελιχθεί από μια απλή εφαρμογή μοιράσματος φωτογραφιών σε επαγγελματική πλατφόρμα με τα χέρια βαθιά στις τσέπες όλων. Πάνω από 39% των λογαριασμών ανήκουν σε influencers, που βασίζονται στην πλατφόρμα ως πηγή εισοδήματος. Μόνο πέρσι οι διαφημιστές ξόδεψαν $1.6 δισεκατομμύρια στο Instagram. Η selfie, από φωτο-πορτρέτο έχει γίνει η διαφήμιση της εποχής μας. Μπορούμε να ζήσουμε το δικό μας editorial. Λαμπερό, φωτεινό, τροποποιημένο.

Όταν τροποποιούμε τις ζωές μας, εμπορευματοποιούμε συνήθως ένα συναίσθημα: την ευτυχία. Το #happy είναι ένα από τα hashtags που χρησιμοποιούν περισσότερο οι χρήστες (υπάρχουν αυτοί τη στιγμή 537.570.533 αναρτήσεις με αυτό το hashtag). Αλλά η επιτελεσμένη ευτυχία μας κάθε άλλο παρά αληθινή είναι. «Το Instagram είναι ένας μηχανισμός αναγνώρισης», εξηγεί ο δημοσιογράφος και επιστήμονας πολιτικής οικονομίας Will Davies. «Αν δεν είσαι αρεστός στα social media σημαίνει ότι δεν είσαι αρεστός γενικά. Άρα η «πιστωτική σου ικανότητα» σου είναι μηδέν».

Από το Instagram δεν παίρνουμε μόνο κοινωνική επιβεβαίωση. Η ντοπαμίνη που ακολουθεί την αποδοχή (που είναι πιο εθιστική από το αλκοόλ ή το τσιγάρο) είναι που μας κάνει να συνεχίζουμε να χρησιμοποιούμε την πλατφόρμα. Η επίδραση της ντοπαμίνης είναι σύνθετη. Απελευθερώνεται σε δραστηριότητες όπως το σεξ, η άσκηση και την επιτυχημένη κοινωνική διάδραση. Μας κάνει να αναζητούμε ευχάριστες εμπειρίες. Τα social media μπορεί να μας ανεβάζουν τη ντοπαμίνη παρέχοντας επιτυχή κοινωνκιή διάδραση αλλά αν ο στόχος δεν επιτυγχάνεται ή μια διάδραση είναι απογοητευτική ή αρνητική, απογοητευόμαστε, τα επίπεδα ντοπαμίνης πέφτουν και νιώθουμε πεσμένοι. Αλλά λόγω της λούπας του feedback, συνεχίζουμε να αποζητάμε τη δόση μας στην ίδια πλατφόρμα. Η ντοπαμίνη είναι μεγάλη υπόθεση στη Σιλικον Βάλει: από τα χρώματα που χρησιμοποιούνται στις ειδοποιήσεις μέχρι τον ήχο που κάνει ένα μήνυμα, όλα είναι σκόπιμα φτιαγμένα ώστε να αξιοποιοιύνται στην αναζήτηση του χημικού της ευτυχίας.

Η αποδοχή στα social media μπορεί να μοιάζει με ευτυχία αλλά η τελική επίδρασή της είναι πολύ διαφορετική από την αληθινή ευτυχία, την έλξη ή τον σεβασμό. Καταλήγουμε να μην αρέσουμε ο ένας στον άλλον πραγματικά, αλλά να μας αρέσουν τα προϊόντα που δημιουργούνται. Και η εμπορευματοποίηση των συναισθημάτων είναι καταλύτης για το συναίσθημα της κενότητας και της αποξένωσης. «Οι νέοι κάνουν editing στη ζωή και την ευτυχία τους για να έχουν αποδοχή», εξηγεί η ψυχοθεραπεύτρια Denise Dunne. «Και παίρνουν αποδοχή αλλά μέσα τους νιώθουν νεκροί. Ξέρουν ότι στους άλλους αρέσει η εικόνα τους, όχι οι ίδιοι, όχι η πραγματική ζωή τους. Έτσι ανεβάζουν περισσότερες φωτογραφίες με φίλτρα. Βγαίνουν έξω χωρίς να θέλουν, ανεβάζουν φωτογραφίες στο Instagram για να πιστέψουν οι άλλοι ότι περνάνε καλά. Η ενασχόληση με το Instagram είναι ενασχόληση με έναν κόσμο εικόνων και αντικειμενοποίησης. Όσα Like κι αν πάρεις, στο τέλος θα νιώθεις ανεπαρκής.

Η διάδρασή μας στο Instagram μοιάζει όλο και λιγότερο με πραγματικές κοινωνικές ανταλλαγές και περισσότερο είναι διάδραση με άλλες καταναλωτικές βιομηχανίες, που βασίζονται στην υπόθεση ότι δεν είμαστε ικανοποιημένοι θα συνεχίσουμε να καταναλώνουμε. Το Instagram δεν το συμφέρει να βρίσκεις ικανοποίηση ή χαρά – κάτι παρόμοιο με μια εταιρεία τεχνολογίας (προϊόντα σχεδιασμένα να χαλάνε και να αντικαθίστανται με πιο καινούργια) η μια εφαρμογή γνωριμιών (αν έβρισκες τον έρωτα θα σταματούσες να τη χρησιμοποιείς).

«Το να χαζεύεις στο Instagram είναι σαν να κοιτάζεις ένα άδειο ψυγείο, κοιτάς και ξανακοιτάς αλλά δεν αλλάζει», είπε η καλλιτέχνις και χρήστρια του Instagram Andrea Mena. «Οι διαφημίσεις πάντα έτσι λειτουργούσαν με τη δυστυχία. Πριν το insta υπήρχε η τηλεόραση – οι τέλειες διακοπές στις Μπαχάμες, ο τέλειος γάμος, διάσημοι διαφήμιζαν τα πάντα. Τώρα απλώς δεν προωθεί πράγματα το 1%».

Αφαιρώντας τα Like, η αλλαγή πολιτικής του Instagram ρίχνει την ευθύνη των αρνητικών συναισθημάτων στους χρήστες. Όπως η πνευματική ικανότητα που χρησιμοποιείται στον χώρο της διατροφής και της «ενσυνειδητότητας» η αλλαγή αντιστρέφει την αρνητικότητα των social media. Σημαίνει ότι εσύ είσαι το πρόβλημα. Όχι το περιεχόμενο. Όχι η πλατφόρμα. Εσύ.

Αυτό ενισχύει μια αφήγηση που έχουμε αποδεχτεί, ότι η ευτυχία είναι μια ιδέα που δεν επιδέχεται εξωτερικές επιρροές και η ψυχική ευημερία είναι δική μας ευθύνη. Η βιομηχανία αυτοφροντίδας θρέφει αυτή την ιδέα, μας λέει να αντιμετωπίσουμε τα αρνητικά μας συναισθήματα με βιβλία, podcasts, apps αυτοβοήθειας, clean eating και το κίνημα αυτο-ηρεμίας. Όλα αυτά έχουν ως στόχο να σου πουλήσουν προϊόντα: στρωματάκια γιόγκα, φαγητό και μάσκες προσώπου. Μπορείς να βρεις έναν καλύτερο εαυτό με μικρό κόστος, σωστά; Αυτά τα κινήματα εστιάζουν στο «αν δείχνεις ωραία θα νιώθεις ωραία» κάτι το οποίο εκμεταλλεύεται το Instagram. Δεν δίνεται τόσο μεγάλη έμφαση στη δημιουργική ή πνευματική ανάπτυξη, κάτι που προωθεί την ομοιομορφία. Αυτό μας απομακρύνει από την ιδέα ότι η ψυχική υγεία και η ευτυχία εξαρτώνται από δυνάμεις μεγαλύτερες από αυτές που υπάρχουν στα ίνμποξ μας περιμένοντας ένα κλικ. Είναι σημαντικό ότι αυτή η αφήγηση δεν δίνει σημασία στον ρόλο των κυβερνήσεων ή των μεγάλων επιχειρήσεων ως προς την προστασία της ευημερίας της κοινωνίας και αρνείται να αντιμετωπίσει την ψυχική ασθένεια ως ένα συλλογικό πρόβλημα υγείας.

H Gen Z και οι millenial συχνά περιγράφονται ως μοναχικοί, αγχωμένοι και αδιάφοροι για σχέσεις, έτσι είναι λογικό να ψάχνουμε στο Ίντερνετ για επαφή. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει αντίδραση για τον ψεύτικο κόσμο που πουλιέται στο Instagram. Αγχωμένοι και μόνοι; Σύμφωνοι, αλλά η Gen Z είναι η γενιά που έχει τη μεγαλύτερη ενασχόληση με τα κοινά.

«Η ευτυχία και η ψυχική υγεία θα έπρεπε να είναι στο επίκεντρο του πολιτικού μας κόσμου», λέει η Jo. «Δεν έχουμε τον χρόνο ή τις υποδομές να βιώσουμε διαφορετικά είδη ευτυχίας ή να βρούμε την ψυχική μας ηρεμία. Η γενιά μου ζητάει αλλαγή – δεν έχουμε βρει ακριβώς πώς να την πετύχουμε αλλά ξέρουμε ότι τη θέλουμε».

Είναι υγιές να αμφισβητείς τον εαυτό σου και ό,τι σε κάνει ευτυχισμένο και η αυτοβελτίωση και η αυτοφροντίδα είναι σίγουρα θετικές έννοιες. Αλλά ακόμα πιο σημαντικό είναι να αμφισβητείς για τον κόσμο γύρω σου και πώς αυτός ορίζει την έννοια της ευτυχίας. Μόνο όταν όταν έχουμε απάντηση σ’ αυτό θα σταματήσουμε να βασιζόμαστε στα Like. Δεν μας κάνουν ευτυχισμένους.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο i-D UK.

Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.

Περισσότερα από το VICE

Ένας Σταθμός της ΔΕΗ στην Πτολεμαΐδα Μπορεί να Γίνει η Warner Bros. της Ελλάδας

Ο Φονικός Σεισμός στη «Νεκρή» Πόλη της Καλαμάτας Ήταν Πρωτοσέλιδο στους NΥ Times

Η Αθήνα Έχει Ακριβό Χόρτο και η Θεσσαλονίκη Λίγη Κατανάλωση