«Ο Σημίτης Είναι Εβραίος» - Τα Fake News, ο Αντισημιτισμός και η Ακροδεξιά

Αν σκεφτούμε ότι στην Ελλάδα το 74% των πολιτών πιστεύει ότι οι «Εβραίοι ελέγχουν τις διεθνείς εξελίξεις», το 85% ότι «έχουν υπερβολική δύναμη στον κόσμο των επιχειρήσεων» και το 60% ότι «συνεχίζουν να μιλούν πολύ για ό,τι τους συνέβη στο Ολοκαύτωμα», την ίδια ώρα που έχουν καταγραφεί 11 περιστατικά βανδαλισμού ισραηλίτικων μνημείων στην Ελλάδα το 2017 και τουλάχιστον άλλες 15 επιθέσεις το 2018, τότε πρέπει να κάνουμε τουλάχιστον μία παραδοχή. Ότι το φαινόμενο του αντισημιτισμού στη χώρα μας πρέπει να μας απασχολήσει σοβαρά.

«Η εμπέδωση της φρίκης του Ολοκαυτώματος και της μοναδικότητας του εγκλήματος που συντελέστηκε, η κατανόηση της συλλογικής ευθύνης, η συνειδητοποίηση μάλιστα της συνενοχής, σε πολλές περιπτώσεις, του ντόπιου πληθυσμού, δεν είναι -ασφαλώς- απλό ζήτημα. Δεν λύνεται ούτε με την ανάγνωση της Άννας Φρανκ, ούτε με (πολύτιμες, ομολογώ) συμβολικές κινήσεις όπως η εμφάνιση του Γιάννη Μπουτάρη με το άστρο Jude στο πέτο, ούτε με τη συνηθισμένη άνευρη καταδίκη των βανδαλισμών σε συναγωγές και εβραϊκά νεκροταφεία ανά την Ελλάδα. Όταν κάτι γίνεται σαν υποχρέωση, ανόρεχτα, έχει αμφίβολα αποτελέσματα. Πράγματι, στη χώρα μας βλέπουμε συχνά ότι αυτή η προσπάθεια γίνεται χωρίς το απαιτούμενο πάθος, διεκπεραιωτικά και, κυρίως, χωρίς να συνειδητοποιούμε πόσο διαδεδομένος είναι ο αντισημιτισμός στην κοινή γνώμη και τον Τύπο».

Αυτά ήταν μερικά μόνο από τα λόγια που εκφώνησε η δημοσιογράφος και αρχισυντάκτρια διεθνών ειδήσεων της Καθημερινής, Ξένια Κουναλάκη, προσκεκλημένη της Ισραηλιτικής Κοινότητας Ιωαννίνων, η οποία αφανίστηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Με αφορμή την Ημέρα Mνήμης των Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος, η Ξένια Κουναλάκη αποτύπωσε στο κείμενο της ομιλίας της τον τρόπο με τον οποίο η ελληνική κοινή γνώμη, ο Τύπος και τα κόμματα στην Ελλάδα διαχειρίζονται αυτήν την τραυματική μνήμη, αλλά και το βάρος της συλλογικής ενοχής. Η ομιλία της μάλιστα έγινε βιβλίο και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις, εκδόσεις από τις οποίες η δημοσιογράφος κυκλοφόρησε το 2016 και το πρώτο της βιβλίο με τίτλο «Στις Ταινίες Κλαίω στις πιο Άσχετες Σκηνές».

«Στην Ελλάδα φλυαρούμε για το Ολοκαύτωμα, συγκρίνουμε την κρίση χρέους με το Ολοκαύτωμα, εμάς με τους Εβραίους, σκιτσάρουμε τη Μέρκελ και τον Σόιμπλε ως ναζιστές δεσμοφύλακες στρατοπέδων συγκέντρωσης», επισημαίνει η κα. Κουναλάκη. «Αναφερόμαστε διαρκώς στο Ολοκαύτωμα, χωρίς να μιλάμε πραγματικά για αυτό», λέει.

VICE: Πώς προέκυψε η έκδοση σε βιβλίο της ομιλίας σας από την εκδήλωση στην Ισραηλιτική Κοινότητα Ιωαννίνων; Τι feedback έχετε πάρει από την εβραϊκή κοινότητα;
Ξένια Κουναλάκη: Τη διάβασε ο εκδότης μου, ο Νίκος Γκιώνης, των εκδόσεων «Πόλις» και του άρεσε. Πιστεύω ότι του ήρθε η ιδέα, επειδή είχε προηγηθεί η έκδοση της αντίστοιχης ομιλίας του Σταύρου Ζουμπουλάκη, κατά την ίδια επέτειο, το 2018, στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Μέχρι τώρα η ανταπόκριση της εβραϊκής κοινότητας ήταν πολύ θετική, τόσο εκείνο το βράδυ, στα Ιωάννινα, όσο και από το ΚΙΣ, που δημοσίευσε την ομιλία στην ιστοσελίδα του.

Έχουμε αργήσει να κάνουμε μία ειλικρινή συζήτηση για το ζήτημα του αντισημιτισμού στη χώρα μας;
Κατά τη γνώμη μου, ναι. Διότι υπάρχει η διαδεδομένη άποψη οι Έλληνες δεν είναι ρατσιστές, ούτε αντισημίτες, «δεν είναι στο DNA μας». Αυτό συμβαίνει, επειδή δεν έχουμε καν τα εφόδια ή την παιδεία να εντοπίσουμε τα σημάδια αντισημιτισμού που υπάρχουν σε καθημερινά στερεότυπα (τσιγκούνης Εβραίος), στη σχετικοποίηση του Ολοκαυτώματος ή σε λαϊκές, χριστιανικές παραδόσεις όπως το Κάψιμο του Ιούδα. Τα έχουμε τόσο ενσωματώσει, ώστε εθελοτυφλούμε. Δεν είναι κι ευχάριστη διαδικασία, η αυτογνωσία και η αυτοκριτική. Προτιμότερος ο εθνικός ναρκισσισμός μας, να αυτοθαυμαζόμαστε πόσο υπέροχοι είμαστε.

Πρόσφυγας Master Chef

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook

Στην ομιλία σας λέτε ότι το σχολείο ήταν αυτό που σας έδωσε ερεθίσματα για να γεννηθεί το ενδιαφέρον σας για το Ολοκαύτωμα. Πιστεύετε ότι στα ελληνικά σχολεία σήμερα δίνουμε αρκετά ερεθίσματα στα παιδιά για το θέμα αυτό;
Όχι, σε καμία περίπτωση. Επειδή έχω κόρη που αποφοίτησε πρόσφατα από το σχολείο, διαπίστωσα ότι δεν προβλέπεται ούτε κάποιο λογοτεχνικό ερέθισμα, ούτε εκτενής αναφορά στο μάθημα της ιστορίας, ούτε προβολή ντοκιμαντέρ, ούτε καν κάποια συζήτηση για το θέμα. Εναπόκειται στους γονείς και τους φίλους να αναλάβουν σχετικές πρωτοβουλίες. Και το δικό μου σχολείο πάντως, τότε, εξαίρεση αποτελούσε.

Αν έπρεπε να εξηγήσετε σε έναν έφηβο τι είναι το φαινόμενο του αντισημιτισμού, ποιον τρόπο θα διαλέγατε;
Θα προσπαθούσα να αντιστρέψω το παράδειγμα για να δείξω πόσο αυθαίρετη είναι η δαιμονοποίηση μίας συγκεκριμένης θρησκευτικής ομάδας για όλα τα «δεινά» της ανθρωπότητας: από τη σταύρωση του Ιησού (σύμφωνα με τον γνωστό χριστιανο-ορθόδοξο μύθο) μέχρι την αύξηση των μεταναστευτικών ροών στην Ευρώπη (βλέπε συνωμοσιολογική θεωρία ότι ο «Εβραίος» Σόρος χρηματοδοτεί τις ΜΚΟ που ασχολούνται με τη μετανάστευση για να αλλοιώσει τον χριστιανικό χαρακτήρα της γηραιάς ηπείρου) και τη συμφωνία των Πρεσπών. Θα τον έβαζα να σκεφτεί πόσο παράλογο θα ήταν αν ανάλογες απόψεις εκφράζονταν σε βάρος των χριστιανών ορθόδοξων: ότι βρίσκονται πίσω από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος για το Μπρέξιτ, ότι ελέγχουν όλα τα διεθνή ΜΜΕ και τα χρηματιστήρια ή ότι όλοι τους είχαν ειδοποιηθεί εγκαίρως και είχαν εγκαταλείψει τους δίδυμους πύργους κατά την 11η Σεπτεμβρίου 2001.

Ποια θεωρία συνωμοσίας/fake news σε σχέση με τους Εβραίους θεωρείτε ότι είναι πιο διαδεδομένη στην Ελλάδα; Μπορούμε να πείσουμε τους ανθρώπους ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει;
«Ο Σημίτης είναι Εβραίος». Είναι σχεδόν ταυτολογία αλλά -δυστυχώς για τους συνωμοσιολόγους- δεν ισχύει. Το έχει επανειλημμένα διαψεύσει ο ίδιος. Έχω διαβάσει παρόμοιες εικασίες για τον Τσίπρα, του οποίου το κανονικό όνομα είναι Άξελ και γι' αυτό έβαλε κιπά όταν επισκέφθηκε το Γιαντ Βασέμ στην Ιερουσαλήμ (όλοι φορούν κιπά και δη οι επίσημοι επισκέπτες). Η αλήθεια είναι πως είναι δύσκολο να πείσεις με λογικά επιχειρήματα ανθρώπους που έχουν μια ροπή προς τέτοιου είδους παρανοϊκές απόψεις. Ελπίζω ότι είναι μειοψηφία, αλλά επειδή είναι τόσο εξωφρενικές οι ιστορίες τους, παράγουν περισσότερο θόρυβο από ό,τι θα τους άξιζε.

Τα τελευταία χρόνια καταγράφονται βανδαλισμοί σε εβραϊκά μνημεία παρόλα αυτά οι δράστες δεν συλλαμβάνονται. Αρκούν οι ανακοινώσεις που καταδικάζουν τις επιθέσεις;
Όχι βέβαια, δεν αρκούν. Κυρίως δεν αρκούν οι ανόρεχτες διεκπεραιωτικές ανακοινώσεις, που ουδείς διαβάζει. Για αυτό είναι σημαντική η φετινή έντονη καταδίκη εκ μέρους του Αρχιεπισκόπου Ιερώνυμου, αν και είχε προηγηθεί η έκδηλη ενόχληση της ισραηλινής πρεσβείας για τον αντισημιτισμό στους κόλπους της Εκκλησίας. Ήταν κάπως σαν να ήθελε η Εκκλησία να διαψεύσει τη σχετική καταγγελία της πρέσβειρας, Ιρίτ Μπέν-Άμπα, αλλά παρόλα αυτά θεωρώ σημαντική την αλλαγή στάσης. Θα περίμενα όμως να δω και μια πιο συμβολική κινητοποίηση, για παράδειγμα ορθόδοξους ιερείς να πηγαίνουν και να καθαρίζουν τα βεβηλωμένα μνημεία.

Media, πολιτικοί, Εκκλησία. Ποιο είναι το μεγαλύτερο «κακό» που έχει θρέψει το φαινόμενο;
Δεν θα κάνω καλλιστεία «κακίας». Η ευθύνη είναι συλλογική και ισότιμη.

Παράγοντα στην εδραίωση του αντισημιτισμού θεωρείτε και την ποπ κουλτούρα. Με ποιον τρόπο ευθύνεται;
Να διευκρινίσω ότι εννοώ τη λαϊκή κουλτούρα. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι ο πρώην μπασκετμπολίστας Βαγγέλης Αλεξανδρής, ο οποίος κατηγόρησε τον προπονητή του Ολυμπιακού, Ντέιβιντ Μπλατ, ότι «έχει εβραϊκό αίμα» και άρα έχει την ευχέρεια να λέει ψέματα. Παλιότερα ο Τζίμης Πανούσης είχε γεμίσει την Αθήνα με διαφημιστικά των συναυλιών του, που είχαν το άστρο του Δαυίδ και πάνω τη σβάστικα. Ευχόταν να εκλείψει η συγκεκριμένη «φυλή» και προέβλεπε ότι αυτό θα συμβεί γιατί «οι εβραϊκές οικογένειες κάνουν ένα με δύο παιδιά, ενώ οι μουσουλμάνοι οκτώ με δώδεκα». Ο Μίκης Θεοδωράκης, εξάλλου, αναπαρήγαγε το γνωστό κλισέ ότι «οι Αμερικανοεβραίοι κρύβονται πίσω από τα πάντα».

Αυτήν τη στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη η δίκη της Χρυσής Αυγής με τους παράγοντες της δίκης να σχολιάζουν την απουσία δημοσιογράφων από την αίθουσα. Αρκεί μία δικαστική καταδίκη για να αντιμετωπιστεί η ακροδεξιά;
Όχι, δεν αρκεί αν και θεωρώ σημαντικό να καταδικαστεί η ΧΑ και να τελειώσει επιτέλους η δίκη. Από την άλλη, η ακροδεξιά είναι παντού: από τα πρωτοσέλιδα της Ελεύθερης Ωρας μέχρι τη ρητορική mainstream κομμάτων. Η ξενοφοβία, ο μισογυνισμός, ο αντισημιτισμός, η ομοφοβία γιγαντώνονται και τα αντανακλαστικά των πολιτών, δημοσιογράφων και πολιτικών πάσχουν από παράλυση. Η απουσία των δημοσιογράφων από την αίθουσα απηχεί, εν τέλει, και το βαθμό εγρήγορσης τους απέναντι στο φαινόμενο αυτής της μαζικής υπνηλίας. Από την άλλη υπάρχει ελπίδα: μετά τη γενικευμένη και έντονη κατακραυγή, αλλά και την απειλή μποϊκοτάζ από πολίτες με αντιφασιστικές ευαισθησίες, η Αίγλη Ζαππείου αποφάσισε να μην διαθέσει την αίθουσά της στην ΧΑ. Είναι κι αυτή μια μικρή νίκη απέναντι στην παγιωμένη αδράνεια.

Περισσότερα από το VICE

Ο Snoop Dogg Συνεργάζεται με τη Φουρέιρα - Άντε Γεια

Ο Γρηγόρης Γεννήθηκε με την Πάθηση του Samuel Jackson στο "Unbreakable"

Ο Δημήτρης Αποστολάκης Από τους Χαΐνηδες Δεν Ήταν Ποτέ «Ευτυχοκυνηγός»