Αυτή Είναι η Άγνωστη Ιστορία του Γκράφιτι στην Ελλάδα από το 1983 Μέχρι Σήμερα

Το πρώτο γκράφιτι που εμφανίζεται στην Ελλάδα, χρονολογείται γύρω στο 1983. Ηταν η εποχή που οι αστυνομικοί απορούσαν, ο κόσμος μπερδευόταν και οι παρέες στην Ελλάδα προσπαθούσαν να βρουν το στίγμα τους. Το ελληνικό γκράφιτι, όμως, έχει περισσότερη ιστορία απ' ό,τι φαίνεται σους αχνοβαμμένους τοίχους.

Ευτυχώς, όμως, υπήρξε ένας άνθρωπος, ο Χαρίτωνας Τσαμαντάκης -ευρύτερα γνωστός στον χώρο του γκράφιτι ως Tuiyo-, που αποφάσισε να καταγράψει σε ένα βιβλίο την ιστορία του. Δύσκολο εγχείρημα, μιας και πλέον μιλάμε για πάνω από 33 χρόνια παρουσίας. Αυτό, βέβαια, δεν πτόησε τον καλλιτέχνη του γκράφιτι από την Αθήνα, ο οποίος μόλις πριν από λίγες μέρες κυκλοφόρησε τον δεύτερο τόμο της έρευνάς του με τίτλο Η Ιστορία του Γκράφιτι στην Ελλάδα (εκδ. Futura). Αποφάσισα λοιπόν να επικοινωνήσω μαζί του με σκοπό να μάθω περισσότερα για τη συγκεκριμένη προσπάθεια, αλλά και τον αριθμό των τόμων που θα κυκλοφορήσουν.

VICE: Πες μου δυο λόγια για το εγχείρημά σου.
Χαρίτωνας Τσαμαντάκης: Αρχικά, θα ήθελα να πω ότι έχουμε βγάλει μέχρι στιγμής τους δύο πρώτους τόμους από τους συνολικά πέντε που πρόκειται να κυκλοφορήσουν και το πιάνουμε ημερολογιακά. Ξεκινάμε από την αρχή του ελληνικού γκράφιτι -κάπου μεταξύ 1983 και 1984- και συνεχίζουμε. Ο πρώτος τόμος αφορά τη δεκαετία 1984-1994, ενώ ο δεύτερος καταπιάνεται μόνο με το 1995. Εγώ έχω κάνει μόνο την έρευνα. Σκέψου ότι για να βγουν αυτά τα βιβλία, έχουν δουλέψει σκληρά γύρω στα 20 άτομα.

Πώς σου ήρθε να το ξεκινήσεις;
Προέρχομαι από τον χώρο του γκράφιτι, βάφω από το 1999 και η ιδέα μου ήρθε το 2009, όταν είχε ξεκινήσει να δημιουργείται η εντύπωση στους πιο νέους ότι εμείς,η γενιά μου, είμαστε οι «παλιοί», ιστορικοί και old school γκραφιτάδες. Εγώ βέβαια ήξερα πως πριν από εμάς υπάρχει μια ιστορία που μετρά πάνω από 15 χρόνια. Ένιωσα λοιπόν την ανάγκη να βγάλω ένα βιβλίο που να εξιστορεί όσα έγιναν από τα 80s μέχρι τα τέλη των 90s. Θεωρώ ότι μέχρι το 1999 που ξεκίνησα εγώ, είχαν ήδη γίνει όλα.

Πώς έφτασε στην Ελλάδα το γκράφιτι;
Στην Αμερική ξεκινάει κάπου γύρω στο 1969 και μέσα στα 70s έχουμε πολύ πράγμα. Στην Ευρώπη έχουμε αρκετά πραγματάκια κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '80, αλλά ειδικά στις αρχές των 90s γίνεται χαμός, με τη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ολλανδία να πρωτοστατούν. Στην Ελλάδα ήρθε στα 80s με το breakdance, αλλά το μεγάλο «μπαμ» έγινε το 1995. Μέχρι τότε υπήρχαν μόλις πέντε με έξι παρέες γκραφιτάδων σε όλη την Ελλάδα και αυτοί ήταν Έλληνογάλλοι, Ελληνογερμανοί, ξέρεις, άνθρωποι που είχαν έρθει απ' έξω.

Πού μπορούμε να τοποθετήσουμε χρονικά το πρώτο γκράφιτι στην Ελλάδα;
Κατά τη διάρκεια της έρευνας που έκανα, μίλησα με ανθρώπους που μου είπαν πως είχαν κάνει γκράφιτι και το 1983. Δυστυχώς, όμως, από εκείνη τη χρονιά δεν έχει σωθεί κάτι, γι' αυτό και το βιβλίο ξεκινάει από την αμέσως επόμενη. Σαν αρχειακό υλικό, δηλαδή, τα πρώτα κομμάτια που βρήκαμε σε φωτογραφίες είναι του 1984. Πρόκειται για τρία κομμάτια που εμφανίστηκαν σε Μαρούσι (από το crew των FSP), Κολωνό (από τον Paladin) και Καβάλα (από τον Dee71) σχεδόν ταυτόχρονα, χωρίς να γνωρίζουμε ποιο έγινε πρώτο. Ο Paladin συνέχισε και στα 90s είχε ήδη γίνει κάτι σαν θρύλος του χώρου στην Αθήνα, ο Dee71 επίσης έκανε τη δική του πορεία στην Καβάλα, ενώ οι FSP σταμάτησαν περίπου δύο χρόνια μετά την εμφάνισή τους. Όλοι συμφωνούν ότι οι πρώτες παρέες γκραφιτάδων ξεκίνησαν με το breakdance και αργότερα, όταν έφεραν κάποιους δίσκους στην Ελλάδα και παρατήρησαν σε κάποιες φωτογραφίες τα σχέδια που είχαν οι τοίχοι πίσω από τους breakers, είπαν, «αφού τα έχουν αυτοί στην Αμερική που χορεύουν, πρέπει να τα κάνουμε κι εμείς εδώ». Βέβαια, ακόμη δεν ήξεραν τι ακριβώς είναι το γκράφιτι.

Πώς θα περιέγραφες τα πρώτα χρόνια του ελληνικού γκράφιτι;
Σκέψου ότι στην αρχή δεν υπήρχε ούτε καν η λέξη «γκράφιτι», πόσο μάλλον εξοπλισμός. Έπαιρναν, ας πούμε, σπρέι από μαγαζιά που πουλούσαν μπογιές για αυτοκίνητα. Έχω μαρτυρία ανθρώπου που θυμάται μια φορά που του είχε βουλώσει η βαλβίδα και είχε πάει στο σούπερ μάρκετ και κοίταζε τις κολόνιες, μέχρι να βρει μια βαλβίδα που να ταιριάζει. Τους σταματούσε η Αστυνομία και δεν ήξερε καν τι είναι το γκράφιτι. Ρωτούσαν οι αστυνομικοί αν έβαφαν για ομάδες ή κόμματα. Θα τολμούσα να πω ότι το γκράφιτι ήταν κάτι τυχαίο. Έβλεπαν ένα κομμάτι από Αμερική που έλεγε, ας πούμε, «breakers» και το έκαναν αυτούσιο εδώ. Βέβαια, υπάρχει εξέλιξη μέσα στα χρόνια. Για παράδειγμα, παρατήρησα ένα κενό στη δραστηριότητα από το 1988 μέχρι το 1991 και όταν ρώτησα γιατί συνέβη αυτό, μου απάντησαν πως πρόκειται για τις χρονιές που οι περισσότεροι από τις παρέες πήγαν στρατό, με αποτέλεσμα να σπάσουν για κάποιο διάστημα. Γύρω στο 1991, ξεκίνησε η δεύτερη φουρνιά και από το 1994 εμφανίζεται αρκετό υλικό. Βέβαια, το 1995 ξεκινούν τα ομαδικά βαψίματα, με παρέες να πηγαίνουν σε άλλες πόλεις για να βάψουν και πολλά ακόμη. Ξαφνικά, από τέσσερα-πέντε άτομα έχουμε 100, τα οποία επικοινωνούν με γράμματα και κανονίζουν να βρεθούν, για να βάψουν παρέα ο ένας στην πόλη του άλλου.

Το πιο παλιό κομμάτι που υπάρχει ακόμη, ποιο είναι;
Υπάρχει ένα στου Ρέντη, το οποίο αχνοφαίνεται κάπως και είναι από το 1995.

Dickasso: Πέη Attention

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Είχαμε και την έλευση του rap που έχει μια σχέση με το γκράφιτι, σωστά;
Ναι, το 1995 οι Terror X Crew έκαναν ένα μεγάλο «μπαμ» και παντρεύτηκαν όλα αυτά μαζί. «Είμαι 50-50 rap και graffiti, MC και Bomber μέσα στην ομίχλη» έλεγε ο Αρτέμης, βγήκε όλο αυτό στην τηλεόραση και καταλαβαίνεις τι έγινε μετά. Όταν κάτι παίρνει τόσο μεγάλη προβολή εξαπλώνεται παντού. Βοήθησε πολύ. Για πολλούς το γκράφιτι δεν ανήκει στο hip hop, επειδή προϋπήρχε, άλλοι θα σου πουν το αντίθετο. Προσωπικά, το θεωρώ ξεχωριστό κομμάτι.

Μπορούμε όμως να πούμε ότι το 1995 είναι η χρονιά-σταθμός του ελληνικού γκράφιτι;
Ναι, είναι η πρώτη μεγάλη χρονιά. Ακολούθησαν και άλλες, όμως, το 1995 πραγματοποιήθηκε η πρώτη μεγάλη εξάπλωση. Όπως σου είπα και πριν, έγινε καθαρά μέσω τηλεόρασης, των TXC και του Αρτέμη. Είχε κάνει και ο Φερεντίνος μια εκπομπή την ίδια χρονιά που είχε πάει και τους είχε βρει εκεί που έβαφαν. Σκέψου ότι μιλάμε για μια εποχή χωρίς κινητά και Ίντερνετ, ό,τι έβγαινε στην τηλεόραση έπαιρνε μεγάλη προβολή. Έκτοτε, κάθε χρονιά είναι σημαντική, οπότε οι επόμενοι τόμοι θα καταπιαστούν με το 1996, το 1997 και τέλος με το 1998 και το 1999, που θα τα βάλουμε μαζί. Εκεί τελειώνει η έρευνα μας, δηλαδή μέχρι την εποχή που ξεκινάμε εμείς.

Ο κόσμος πώς έχει υποδεχτεί τους πρώτους δύο τόμους;
Πολύ θετικά και χαίρομαι που είχε ανταπόκριση και σε ανθρώπους που δεν έχουν σχέση με τον χώρο και θέλησαν να μάθουν περισσότερα. Αυτό με ευχαριστεί πάρα πολύ προσωπικά, δηλαδή το γεγονός ότι ο κόσμος δείχνει να καταλαβαίνει τι σημαίνει το γκράφιτι και μπαίνει σε σκέψεις βλέποντας, για παράδειγμα, ένα γκράφιτι του 1987: «Πω, 1987, γιατί να κάνει κάποιος γκράφιτι στη γειτονιά του εκείνα τα χρόνια; Τι τον οδήγησε εκεί;». Αυτά τα ερωτήματα είναι πολύ ωραία.

Περισσότερα από το VICE

Αυτές Ήταν οι Χειρότερες Μέρες που Έχουμε να Θυμόμαστε από το Σχολείο

Αν Θες να Ποστάρεις τις Ρώγες σου στο Instagram Χωρίς να σου Κατεβάσουν τον Λογαριασμό, Υπάρχουν Τρόποι

Στη ΔΕΘ Φέτος οι Φαντάροι Έκαναν τα Πάντα για να Πάρουν Τιμητική Άδεια