FYI.

This story is over 5 years old.

Πολιτική

Προφανώς θα Ερχόταν Αυτή η Ώρα: Ένα Ντοκιμαντέρ Αναζητά τον Μύθο του Ανδρέα Παπανδρέου

Μεταρρυθμιστής ή δημαγωγός; Μιλήσαμε με τον εμπνευστή του «Αναζητώντας τον Ανδρέα», το οποίο θα είναι έτοιμο στις αρχές του ’18.

Τι άλλο να πει κανείς για τον Ανδρέα Παπανδρέου; Ο τρεις φορές πρωθυπουργός και ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ δίχασε και καθόρισε την περίοδο της Mεταπολίτευσης, όσο κανείς άλλος Έλληνας πολιτικός. Με την κρίση ακόμη παρούσα, πολλοί αναπολούν την περίοδο της παντοδυναμίας του ΠΑΣΟΚ στα ένδοξα 80s. Η σημερινή Κεντροαριστερά θυμίζει λίγο το γκλάμουρ αυτής της μακρινής εποχής.

Τελικά, ήταν ο Ανδρέας μεταρρυθμιστής ή δημαγωγός και λαϊκιστής; Είναι δύσκολο –σχεδόν αδύνατο– να μιλήσει κανείς για αυτόν, χωρίς να χρωματίσει τον λόγο του πολιτικά.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Όμως, ένα νέο ντοκιμαντέρ, το «Αναζητώντας τον Ανδρέα», επιχειρεί να εξετάσει με όσο το δυνατόν πιο ισορροπημένο τρόπο την κληρονομιά ενός από τους πλέον αμφιλεγόμενους Ευρωπαίους ηγέτες. Το φιλμ περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, συνεντεύξεις με τους εκλιπόντες Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, Γιώργο Μίρκο και Γεράσιμο Αρσένη (η συγκεκριμένη συνέντευξη έγινε τρεις μόλις μέρες, πριν από τον θάνατό του το 2016), όπως επίσης και με τον αντιπρόεδρο της σημερινής κυβέρνησης, Γιάννη Δραγασάκη, την πρώην υπουργό και Διοικητή της Εθνικής Τράπεζας, Λούκα Κατσέλη, τον πρώην Υπουργό Πολιτισμού, Θάνο Μικρούτσικο, το πρώην μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου του ΔΝΤ, Μιράντα Ξαφά, καθηγητές όπως ο Γιώργος Μαυρογορδάτος, ο Ηλίας Νικολακόπουλος και ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, αλλά και μέλη της οικογένειας του Ανδρέα – τους Γιώργο, Νίκο, Ανδρέα και Μαργαρίτα Παπανδρέου.

Το τρέιλερ του ντοκιμαντέρ

Βασικός εμπνευστής του ντοκιμαντέρ -το οποίο θα είναι έτοιμο στις αρχές του ’18- είναι ο Χάρης Μυλωνάς, αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο George Washington, ο οποίος ζει στην αμερικανική πρωτεύουσα εδώ και χρόνια. «Με πολύ κόπο επιχείρησα να μείνει το φιλμ πολιτικά ουδέτερο», λέει στο VICE.

Περισσότερες πληροφορίες θα βρεις στο Kickstarter, όπου έχει στηθεί μια καμπάνια για την κάλυψη των εξόδων της ανεξάρτητης αυτής παραγωγής.

Διαρκώς ασχολούμαστε με το «έλλειμμα ηγεσίας», ενώ στην Ελλάδα έχουμε κυρίως έλλειμμα εφαρμογής των νόμων και λειτουργίας των θεσμών.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

VICE: Χάρη καλημέρα. Πώς σου ήρθε η ιδέα να κάνεις αυτό το ντοκιμαντέρ για τον Ανδρέα;
Χάρης Μυλωνάς: Το 2012 συμμετείχα σε ένα πάνελ του Woodrow Wilson Center μαζί με τον συγγραφέα μιας καινούργιας βιογραφίας του Ανδρέα Παπανδρέου, τον Σπύρο Δραΐνα.

Το κοινό ήταν σχετικά μικρό, αλλά πολύ ζωντανό. Θυμάμαι έναν κύριο από την Αλγερία που σήκωσε το χέρι του προς το τέλος, για να μας πει πως όταν ήταν φοιτητής, είχε ακούσει τον Ανδρέα σε μια ομιλία και ότι δεν θα ξεχάσει ποτέ αυτήν τη στιγμή στη ζωή του. Αυτό μου εντυπώθηκε τότε. Γιατί ένας άνθρωπος που δεν είχε σχέση με την Ελλάδα να έχει τέτοιο ενδιαφέρον για τον Ανδρέα, δεκαετίες μετά από αυτό το περιστατικό;

Την ίδια περίοδο, η Ελλάδα κυριολεκτικά φλεγόταν και φυσικά οι ευθύνες του Ανδρέα για την κρίση ήταν συχνό θέμα συζήτησης. Εγώ είχα ήδη ξεκινήσει να γράφω άρθρα σχετικά με την πολιτική κρίση που προηγήθηκε της χρηματοοικονομικής, αλλά δεν ένιωθα ότι είχαν το επιθυμητό αποτέλεσμα στη συνείδηση των συμπατριωτών μας. Χρειαζόταν κάτι άλλο. Η δύναμη της εικόνας. Έτσι, όταν γύρισα για τις γιορτές, πρότεινα στον φίλο μου Magnus Briem, ο οποίος είχε ιδρύσει πρόσφατα μια εταιρεία παραγωγής στην Αθήνα, την ιδέα ενός ντοκιμαντέρ για τον Ανδρέα. Ο Σπύρος Δραΐνας δέχτηκε να μας βοηθήσει. Λίγο αργότερα, απευθύνθηκα και στον Θοδωρή Προδρομίδη, ταλαντούχο σκηνοθέτη και καλό φίλο, και μαζί με τον Σπύρο και τον Magnus ξεκινήσαμε την αναζήτηση.

Για τον Ανδρέα έχουν γραφτεί και ειπωθεί πάρα πολλά. Η δική σου προσέγγιση πού διαφοροποιείται;
Ο Ανδρέας έχει πολώσει την ελληνική κοινωνία. Η περίοδος του δημοψηφίσματος του 2015, μου θύμισε τις παιδικές μου εμπειρίες από το 1985, όταν για πρώτη φορά άκουσα ακραίες θέσεις από άτομα του κοντινού μου κύκλου, τόσο υπέρ όσο και κατά του Ανδρέα. Οικογένειες δεν μιλιόνταν, όπως και το καλοκαίρι του 2015. Επιστημονικά μιλώντας, με απασχολεί η ανάπτυξη των διαιρετικών τομών στην ελληνική κοινωνία, αλλά και οι ανακατατάξεις στο πολιτικό σκηνικό. Έτσι, η ταινία δεν αναφέρεται αποκλειστικά στη ζωή του Ανδρέα. Τέσσερα χρόνια αργότερα, έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι για να καταφέρει η Ελλάδα να βγει από την κρίση, πρέπει καταρχάς να αναμετρηθεί με την κληρονομιά του Ανδρέα.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Το ντοκιμαντέρ μιλάει για τις συνέπειες της χαρισματικής ηγεσίας και για τα όρια της δημοκρατικής διακυβέρνησης εν μέσω της οικονομικής παγκοσμιοποίησης. Μπορείς να εξηγήσεις λίγο αυτού τους δύο άξονες και γιατί τους επέλεξες;
Όπως είδαμε στην περίπτωση του ΠΑΣΟΚ, αλλά ως έναν βαθμό και στη Νέα Δημοκρατία, μετά την απομάκρυνση των ιδρυτών τους από την ηγεσία του κόμματος, οι διάδοχοί τους αντιμετώπισαν πολλά προβλήματα και εσωκομματικές έριδες. Αυτή είναι μια πλευρά του ντοκιμαντέρ. Τώρα, το θέμα της δημοκρατικής διακυβέρνησης εν μέσω της οικονομικής παγκοσμιοποίησης αναφέρεται στη δυσκολία που αντιμετωπίζουν χώρες σαν τη δική μας, στην προσπάθεια άσκησης μιας ανεξάρτητης οικονομικής πολιτικής. Αυτή η αδυναμία γίνεται όλο και πιο έκδηλη στις μέρες μας και ως έναν βαθμό, συνειδητά ή ασυνείδητα, πολλοί αναζητούν έναν ηγέτη που θα τους «λυτρώσει» ή που θα ανακτήσει αυτήν τη χαμένη κυριαρχία.

Απ’ τη μια, πρέσβευε έναν έντονο αντιαμερικανισμό και από την άλλη, οι αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις εξακολουθούσαν να λειτουργούν και η χώρα παρέμεινε στο ΝΑΤΟ και στην τότε ΕΟΚ

Ποιες είναι οι αγαπημένες σου στιγμές από το φιλμ;
Σε σχέση με τον ρόλο του Ανδρέα Παπανδρέου στη σημερινή κρίση, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης αναφέρει ότι, «ήταν ο πρώτος ο οποίος έκανε συνειδητά πολιτική ελλειμμάτων και από εκεί και πέρα τα υπόλοιπα κόμματα τον ακολούθησαν. Είχε μάθει ο ελληνικός λαός να ζει από δανεικά και από επιδοτήσεις. Η Ελλάς ήταν πλούσια χώρα, χωρίς όμως να παράγει εθνικό προϊόν τέτοιο που να το δικαιολογεί».

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Λίγο αργότερα, η Μιράντα Ξαφά συμπληρώνει ότι «τα κόμματα συμπεριφέρθηκαν όπως και οι κυβερνήσεις στην Ελλάδα, δηλαδή βρέθηκαν να χρωστούν εκατοντάδες εκατομμύρια τα οποία δεν είχαν -δεν έχουν και σήμερα- κανέναν τρόπο να τα αποπληρώσουν. Απλώς, όταν υπήρχε εύκολος δανεισμός και εύκολο χρήμα, κανείς δεν υπολόγιζε ότι κάποτε θα έρθει ο λογαριασμός».

Πάντως, ο Γιάννης Δραγασάκης δεν ρίχνει γραμμικά το φταίξιμο στον Ανδρέα και αναφέρει ότι «ο εθισμός της κοινωνίας πια δεν μπορεί να αποδοθεί στον Παπανδρέου. Μεγαλύτερη ζημιά έκανε εδώ η περίοδος της εικονικής ευμάρειας, όπου δεν χρειάζεται να κοιτάμε τα δύσκολα, δεν χρειάζεται, ούτε καν η εργασία έχει πια νόημα, με ένα εύκολο δάνειο μπορείς να πας διακοπές, μπορείς να σπουδάσεις, μπορείς να τα κάνεις όλα. Δηλαδή, η συνείδηση της ήσσονος προσπάθειας καλλιεργήθηκε κυρίως την τελευταία περίοδο».


[VICE Video] Ο Μεγαλύτερος Μίμος του Τραμπ

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.


Γιατί είναι σχετικό ένα τέτοιο θέμα, εν έτει 2018;
Είναι σαφές ότι ηγέτες όπως ο Κωσταντίνος Καραμανλής και ο Ανδρέας Παπανδρέου έχουν εθίσει την κοινωνία σε κόμματα προσωποκεντρικά, χωρίς κουλτούρα εσωκομματικής δημοκρατίας, αλλά και σε κυβερνήσεις που αψηφούν του θεσμούς του κράτους. Την ίδια ώρα που πολλοί Έλληνες απορρίπτουν συλλήβδην τα «40 χρόνια της Μεταπολίτευσης», συνηθίζουν επίσης να λένε ότι «αυτός/ή ο/η πολιτικός είναι λίγος/η» ή «δεν τραβάει». Δηλαδή, η νοοτροπία του ηγέτη/σωτήρα καλά κρατεί. Έτσι, διαρκώς ασχολούμαστε με το «έλλειμμα ηγεσίας», ενώ στην Ελλάδα έχουμε κυρίως έλλειμμα εφαρμογής των νόμων και λειτουργίας των θεσμών.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Πώς βλέπεις την Κεντροαριστερά σήμερα;
Με προβληματίζει που αυτοαποκαλείται «Κεντροαριστερά». Αυτό μου ακούγεται σαν ετεροπροσδιορισμός. Θα ήταν καλύτερο να μας πουν «είμαστε σοσιαλδημοκράτες» ή «είμαστε φιλελεύθεροι» ή κάτι με περισσότερο περιεχόμενο, τέλος πάντων.

Ζεις στις ΗΠΑ. Πώς το βλέπουν το θέμα του Ανδρέα οι Αμερικανοί;
Εξαρτάται από την ηλικία και τη χώρα καταγωγής του καθενός. Οι περισσότεροι δεν έχουν ιδέα ποιος είναι. Όσοι είναι αρκετά μεγάλοι και θυμούνται τον Ψυχρό Πόλεμο και τον τρόπο που ο Ανδρέας έπαιξε το παιχνίδι, συνήθως έχουν γνώση και άποψη για τον Ανδρέα. Φυσικά, έχουμε να κάνουμε με μια πολύπλοκη προσωπικότητα. Απ’ τη μια, πρέσβευε έναν έντονο αντιαμερικανισμό και από την άλλη, οι αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις εξακολουθούσαν να λειτουργούν και η χώρα παρέμεινε στο ΝΑΤΟ και στην τότε ΕΟΚ. Οι Ελληνοαμερικανοί φυσικά έχουν μια πιο σφαιρική άποψη για τον Ανδρέα. Οι πιο πολλοί που γνωρίζω, θεωρούν ότι έβλαψε την Ελλάδα, αλλά ταυτόχρονα τον σέβονται σαν ηγέτη. Βέβαια, είμαι σίγουρος ότι πολλοί από αυτούς που σήμερα τον κριτικάρουν τον είχαν στηρίξει στο παρελθόν. Δεν βγαίνουν αλλιώς τα νούμερα.

Υπάρχει μια ωραιοποίηση της εποχής του παλιού ΠΑΣΟΚ. Για παράδειγμα, πώς βλέπεις ρετρό ομάδες, όπως το «Παλιό ΠΑΣΟΚ-Το Ορθόδοξο» οι οποίες ίσως απευθύνονται σε ένα κοινό που δεν είχε καν γεννηθεί, όταν ο Ανδρέας έφτασε στην εξουσία;
Νομίζω ότι είναι νοσταλγία. Νοσταλγία, βέβαια, για μια εποχή που αντικειμενικά η Ελλάδα ήταν φτωχότερη, αλλά και που η κάθε γενιά είχε τη βεβαιότητα ότι θα ζήσει καλύτερα από την προηγούμενη. Μπορεί οι νέες γενιές να μην ξέρουν τις λεπτομέρειες, αλλά διαισθάνονται αυτήν την ελπίδα κοινωνικής κινητικότητας που υπήρχε τότε και που εκλείπει στις μέρες μας.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Η οικογένεια Παπανδρέου πώς είδε την παραγωγή ενός τέτοιου φιλμ; Έχεις έρθει σε επαφή μαζί τους;
Πολλά από τα μέλη της οικογένειας είναι στο φιλμ. Σκοπός μου δεν ήταν να είναι όλοι, αλλά να έχουμε και τη δική τους ματιά.

Ποια είναι η σχέση σου με τον χώρο του ΠΑΣΟΚ; Έλα, πες, έχεις ψηφίσει ποτέ ΠΑΣΟΚ;
Δεν έχω ψηφίσει ποτέ ΠΑΣΟΚ. Μεγάλωσα σε μια οικογένεια που θεωρούσε τον Ανδρέα λαοπλάνο. Υπήρξα υποστηρικτής του Κωσταντίνου Μητσοτάκη, αλλά εδώ και χρόνια έχω απομακρυνθεί από την κομματική σκηνή της Ελλάδας. Παρόλα αυτά, έχω συνειδητοποιήσει ότι τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα. Δεν αρκεί να δαιμονοποιηθεί ένας άνθρωπος, για να εξηγήσουμε το σημερινό πρόβλημα της Ελλάδας. Καλό είναι να ξεκινήσουμε από την κατανόηση της ιστορίας μας και να προσπαθήσουμε να χτίσουμε θεσμούς και όχι προσωποκεντρικούς μηχανισμούς

Περισσότερα από το VICE

Ο Γιώργος Ζαμπέτας Δεν Έχει Πεθάνει Ακόμη

Έτσι Μετέτρεψα την Aποθήκη του Σπιτιού μου σε Eστιατόριο με Top Bαθμολογία στο TripAdvisor

Φανερά Απογοητευμένοι Έλληνες Μιλούν για το «Star Wars: The Last Jedi»

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.