FYI.

This story is over 5 years old.

Πολυτεχνείο

Τελικά Πόσοι και Ποιοι Ήταν οι Νεκροί του Πολυτεχνείου;

Μιλήσαμε με τον καθηγητή του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών που τους αναζητά.
Φωτογραφίες από την έρευνα του Λεωνίδα Καλλιβρετάκη

«[Ο Μιχαήλ Μυρογιάννης] βγήκε από το σπίτι του στη 1.45 μ.μ. της 17ης Νοεμβρίου για να αγοράση τσιγάρα και να τηλεφωνήση. Την ώρα που έπαιρνε τσιγάρα, μία σφαίρα τον βρήκε στο κεφάλι και τον τραυμάτισε θανάσιμα. Μεταφέρθηκε στο Ρυθμιστικό Κέντρο, όπου λίγο μετά ξεψύχησε. Στην κηδεία του δεν επετράπη να παραστούν συγγενείς και φίλοι».

Αυτά έγραφε η Βραδυνή στις 10.8.1974 για τον Μιχαήλ Μυρογιάννη, τον 20χρονο Μυτιληναίο ηλεκτρολόγο που ζούσε στην οδό Ασημάκη Φωτήλα 8 και βρήκε τραγικό θάνατο στη συμβολή των οδών Στουρνάρη και Πατησίων το μεσημέρι της 17ης Νοεμβρίου, όταν πια η εξέγερση του Πολυτεχνείου είχε κατασταλεί και οι γύρω δρόμοι ήταν άδειοι. Το δημοσίευμα ωστόσο ήταν ψευδές. Η σφαίρα που σκότωσε τον Μυρογιάννη δεν ήταν αδέσποτη. Ήταν μία από τις σφαίρες στο περίστροφο του χουντικού ταξίαρχου ε.α. Νικόλαου Ντερτιλή, που είχε επωμιστεί την επίβλεψη της στρατιωτικής επιχείρησης εκκένωσης του Πολυτεχνείου το βράδυ της 16ης προς 17η Νοεμβρίου.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

«Δεν καπνίζατε τσιγάρα Dunhill, κύριε Ντερτιλή;»

Η υπόθεση του Μυρογιάννη είχε την «τύχη» να εξιχνιαστεί χάρη στους 13 μάρτυρες που κατέθεσαν εναντίον του Ντερτιλή. Ένοικοι της πολυκατοικίας στη γωνία Στουρνάρη και Πατησίων —ανάμεσά τους και ο 60χρονος θεατρικός συγγραφέας Μίμης Τραϊφόρος, σύζυγος της Σοφίας Βέμπο— είδαν να «κατέρχεται από την οδό Στουρνάρη ένας νεαρός 20-22 ετών, τον οποίον, μόλις έφθασε εις την μέση της οδού Πατησίων, κάποιος εφώναξε από το Πολυτεχνείον και εκείνος εστράφη προς τα εκεί και επετάχυνε το βήμα του, μόλις όμως επάτησεν τον πόδα του πλησίον του φανοστάτου, ηκούσθησαν δύο πυροβολισμοί». Ένας αξιωματικός «κατήλθε εκ μικρού στρατιωτικού αυτοκινήτου με νευρικότητα και με το πιστόλι του επυροβόλησε δις». Ο νεαρός έπεσε κάτω, «με την κεφαλήν τραυματισμένην από σφαίρας. Η κεφαλή ήτο επί του πεζοδρομίου και το υπόλοιπον σώμα έκειτο επί του καταστρώματος της οδού».

Κατά του Ντερτιλή κατέθεσαν και πολλοί στρατιωτικοί, όπως ο αντιστράτηγος Κωνσταντίνος Μαυροειδής και ο συνταγματάρχης Αντώνης Χαζάπης —υποστήριξαν ότι «ο Ντερτιλής είχε φονεύσει έναν νεαρό»— και ο λοχίας Κωνσταντίνος Αθουσάκης, που υποστήριξε ότι είδε τον Ντερτιλή «εξαγριωμένο να δίνει εντολές "βαράτε στο ψαχνό", έλεγε μάλιστα ότι λίγα δευτερόλεπτα πριν είχε σκοτώσει κάποιον πολίτη». Αποφασιστικής σημασίας για την καταδίκη του Ντερτιλή ήταν ωστόσο η κατάθεση του αυτόπτη μάρτυρα Αντώνη Αγριτέλη, ο οποίος το 1973 υπηρετούσε τη θητεία του ως οδηγός του τζιπ με το οποίο ο συνταγματάρχης πήγε στο Πολυτεχνείο εκείνο το μεσημέρι. Ο 21χρονος τότε φαντάρος είπε ότι «πράγματι ο Ντερτιλής εις την γωνίαν των οδών Στουρνάρη και Πατησίων είδε έναν νεαρό, τον οποίον ημπόδιζον αστυνομικοί να περάση, εξέφυγεν όμως και ήρχισε να τρέχη. Τότε εξήγαγε το περίστροφόν του και τον επυροβόλησε. Ο νεαρός έπεσε χαμαί και έμεινεν ακίνητος, ενώ τα μυαλά του εσκορπίθησαν». «Με παραδέχεσαι, ρε; Σαράντα πέντε χρόνων άνθρωπος και με τη μία τον πέτυχα στο κεφάλι», είπε ο Ντερτιλής στον Αγριτέλη όταν ανέβηκε στο τζιπ. Ο συνταγματάρχης υποστήριξε ότι ο Αγριτέλης τού ήταν παντελώς άγνωστος. Όμως η στιχομυθία μεταξύ προέδρου του δικαστηρίου, Αγριτέλη, Ντερτιλή και του συνηγόρου του τελευταίο Γεώργιο Αλφαντάκη στη συνεδρίαση της 27.11.1975 ήταν αποκαλυπτική:

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Πρόεδρος: Κύριε Ντερτιλή, τον είχατε οδηγό;
Ντερτιλής: Δεν τον ξέρω ούτε φυσιογνωμικά ούτε ονομαστικά.
Αγριτέλης: Δεν καπνίζατε τσιγάρα Dunhill, κύριε Ντερτιλή;
Ντερτιλής: Μπορεί, αν μου προσέφεραν, δεν θυμάμαι…
Αγριτέλης: Δεν με στέλνατε να γεμίζω τον χρυσό αναπτήρα σας;
Ντερτιλής: Πού να ξέρω ποιον στρατιώτη έστελνα για τον αναπτήρα μου;
Πρόεδρος: Πού είναι το σπίτι του Ντερτιλή;
Αγριτέλης: Στην Αγία Παρασκευή, απέναντι από το Αμερικανικό Κολέγιο.
Πρόεδρος: Εκεί είναι το σπίτι σας, κύριε Ντερτιλή;
Ντερτιλής: Μάλιστα.
Γεώργιος Αλφαντάκης (συνήγορος Ντερτιλή): Το σπίτι του το ξέρετε και πώς ήταν;
Αγριτέλης: Νομίζω ότι ήταν τετραώροφο, αν θυμάμαι καλά. Στο σπίτι του είχα μπει μέσα δυο-τρεις φορές.
Αλφαντάκης: Ασανσέρ είχε;
Αγριτέλης: Είχε. Νομίζω ότι όλο τον όροφο τον είχε ο Ντερτιλής.
Αλφαντάκης: Πού γεμίζατε τον αναπτήρα;
Αγριτέλης: Στο κατάστημα που είναι στην οδό Βουκουρεστίου, μέσα σε μια στοά.
Αλφαντάκης: Σε ποιο γραφείο ήταν ο Ντερτιλής;
Αγριτέλης: Ηταν α' βοηθός επιτελάρχου και το γραφείο του ήταν στον πρώτο όροφο. Αλφαντάκης: Τι όπλο ήταν του Ντερτιλή;
Αγριτέλης: Περίστροφο με μύλο.

Η πραγματικότητα όπως είναι, μέσα από το Newsletter του VICE Greece

Το Πενταμελές Εφετείο Αθηνών κήρυξε τον Ντερτιλή ένοχο: «Εκ των εξετασθέντων μαρτύρων απεδείχθη πλήρως και το δικαστήριο επείσθη ότι ούτος [σ.σ.: ο Ντερτιλής] επυροβόλησε δια του υπηρεσιακού του περιστρόφου και εφόνευσε τον Μυρογιάννην». Ο Ντερτιλής δεν ζήτησε ποτέ την αποφυλάκισή του και παρέμεινε κρατούμενος για 38 ολόκληρα χρόνια έως το 2013, όταν και πέθανε από φυσικά αίτια.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Μεταξύ ιστορικής υπερβολής και αναθεώρησης της ιστορίας

Ο Μυρογιάννης ήταν ένα από τα θύματα του Πολυτεχνείου του οποίου η υπόθεση εξιχνιάστηκε και ο δράστης τιμωρήθηκε. Ωστόσο, 43 χρόνια μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου παραμένει άγνωστος ο ακριβής αριθμός των ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους στα τραγικά γεγονότα της 17ης Νοεμβρίου 1973.

Διαχρονικά ο αριθμός των νεκρών του Πολυτεχνείου παρουσιάζει μία «διακύμανση» που εξαρτάται από ιδεολογικά πάθη και πολιτικές σκοπιμότητες. Μετά την καταστολή της εξέγερσης, το στρατιωτικό καθεστώς είπε ότι τέσσερις άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από τα επεισόδια. Ο επίσημος αριθμός αυξήθηκε στους 15. Οι ανακοινώσεις της Χούντας ήρθαν ωστόσο αντιμέτωπες με τις φήμες που πυροδότησε το αντιδικτατορικό λαϊκό αίσθημα, το οποίο δεν εμπιστευόταν τα στατιστικά της Χούντας. Αυτές οι φήμες μιλούσαν ακόμα για 500 νεκρούς, για ομαδικούς τάφους στο νεκροταφείο Ζωγράφου, για συνθλίψεις φοιτητών από το άρμα μάχης, για την εκτέλεση των εκφωνητών του ραδιοσταθμού του Πολυτεχνείου. Επρόκειτο για φημολογία που δεν τροφοδοτήθηκε αποκλειστικά από το αντιδικτατορικό κίνημα. Σε συνέντευξή του στην αμερικανική εφημερίδα Cincinnati Enquirer, ο ταγματάρχης Γεώργιος Σφακιανάκης μίλησε για «για 400 ή 500 συνολικά νεκρούς στο Πολυτεχνείο».

Διαβάστε ακόμη: Τι Έγραφαν οι Εφημερίδες της Εποχής για την Εξέγερση του Πολυτεχνείου

Στις μεροληπτικές και αναληθείς εκτιμήσεις των θυμάτων του Πολυτεχνείου προσπάθησε να βάλει τέλος μία έρευνα του Ελληνικού Ιδρύματος Ερευνών. «Πρόκειται για ένα θέμα με έντονη πολιτική και ψυχολογική φόρτιση, με αποτέλεσμα να αποφεύγε­ται γενικά η προσέγγιση του», είπε ο Διευθυντής Ερευνών του ΕΙΕ Δρ. Λεωνίδας Καλλιβρετάκης. «Αυτό αφενός απαξιώνει τη μνήμη των θυμάτων, αφετέρου αφήνει το περιθώριο στους έμμεσους ή άμεσους υποστηρικτές του καθεστώτος και τους κάθε λογής "αναθεωρητές" της ιστορίας να μιλούν για "παραμύθια της Αριστεράς" και για "δύο-τρεις νεκρούς από αδέσποτες σφαίρες"». Η έρευνα του ΕΙΕ προσπάθησε να ολοκληρώσει ό,τι άφησαν στη μέση οι ημιτελείς προσπάθειες προσδιορισμού του αριθμού των νεκρών αμέσως μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Αντιφατικές μαρτυρίες και στοιχεία

Σύμφωνα με την έρευνα του ΕΙΕ, σημαντικές προσπάθειες για τον υπολογισμό των νεκρών του Πολυτεχνείου κατέβαλε αρχικά ο εισαγγελέας Δημήτριος Τσεβάς, ο οποίος το Σεπτέμβριο του 1974 ανέλαβε τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης για τυχόν διάπραξη εγκληματικών πράξεων στα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Στο πλαίσιο της δικαστικής έρευνας ο δημοσιογράφος Γρηγόριος Παπαδάτος κατέθεσε έναν κατάλογο με 59 ονόματα, που σύμφωνα με τον ίδιο ανήκαν σε θύματα του Πολυτεχνείου. Ο κατάλογος επρόκειτο σύντομα να χάσει οποιαδήποτε αποδεικτική αξία, όταν μάλιστα αποκαλύφθηκε ότι ο Παπαδάτος κυκλοφορούσε τις ημέρες της φοιτητικής εξέγερσης με ταυτότητα έφεδρου αξιωματικού, διατηρώντας επαφές με παρακρατικούς του στρατού και της χωροφυλακής. Πέρα από την αμφίβολη αξιοπιστία του ίδιου, πολλά από τα ονόματα ανήκαν σε επιζώντες τραυματίες, ενώ από την άλλη στον κατάλογο δεν περιλαμβάνονταν ονόματα αναμφισβήτητων νεκρών. Καταθέτοντας στη δίκη του Πολυτε­χνείου, ο ίδιος ο Παπαδάτος δεν επέμεινε για την ακρίβεια των στοιχείων του καταλόγου. Στην ερώτηση «σε ποιο αριθμό ανεβάζετε εσείς τους νεκρούς του Πολυ­τεχνείου;», δήλωσε ότι «με στοιχεία έχω διαπιστώσει ότι υπάρχουν 26 με 30 νεκροί. Αλλά υπολογίζω ότι είναι πολύ περισσότεροι».

Εξίσου συγκεχυμένες πληροφορίες παρέσχε και ο Παντελής Τσαγκουρνής, που κατά τη διάρκεια της εξέγερσης υπηρετούσε στο Πεντάγωνο. Αρχικά υποστήριξε πως στο Επιτελείο κυκλοφορούσε μία αναφορά του συνταγματάρχη Νικόλαου Ντερτιλή, σύμφωνα με την οποία «ο μέχρι τότε αριθμός των νεκρών ήταν 423». Στη συνέχεια ανασκεύασε τους ισχυρισμούς του αναφέροντας ότι το έγγραφο τελικά «έλεγε ότι υπήρχαν 423 νεκροί ή τραυματίαι». Για «450 νεκρούς και ομαδικούς τάφους» μίλησε και ο πρώην πράκτορας της ΚΥΠ, Δημήτριος Πίμπας. Κανείς από τους παραπάνω ισχυρισμούς δεν επαληθεύτηκε με στοιχεία.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Διαβάστε ακόμη: Μια Φοιτήτρια της Εξέγερσης του '73 μας Μιλάει για τον Εορτασμό του Πολυτεχνείου Σήμερα

Οι αντιφατικές και αναπόδεικτες μαρτυρίες έκαναν τον εισαγγελέα Τσεβά να υποστηρίξει ότι «ανεξιχνίαστος παραμένει […] ο ακριβής αριθμός των νεκρών».

H Νορβηγίδα που έγινε Αιγύπτια

Από τις δικαστικές έρευνες προέκυψε ότι τα θύματα του Πολυτεχνείου ανέρχονται σε 34, 18 επώνυμα και 16 ανώνυμα. Παρόλα αυτά, η απαξίωση της δικαστικής διαδικασίας μετά την αποχώρηση του Τσεβά και η αποξένωση από τα ιστορικά γεγονότα —εν μέρει λόγω άγνοιας, εν μέρει λόγω εσκεμμένης πολιτικοποίησης του Πολυτεχνείου— έκαναν πολλούς να μιλούν για πολύ μεγαλύτερο αριθμό. Το αποτέλεσμα ήταν «για χρόνια να εκφωνείται στις επετειακές εκδηλώσεις ο πλήρως αναξιόπιστος αλλά γενικής αποδοχής κατάλογος Παπαδάτου», αναφέρει ο Δρ. Καλλιβρετάκης.

Ένας ακόμη κατάλογος με θύματα του Πολυτεχνείου ήταν εκείνος της Προοδευτικής Ένωσης Μητέρων Ελλάδας (ΠΕΜΕ), που περιελάμβανε 88 ονόματα ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους σε όλη τη διάρκεια της Επταετίας. Από αυτά, τα 52 υποστηρίχθηκε ότι ανήκουν σε νεκρούς του Πολυτεχνείου. «Συγκρίνoντάς τα με τα αναφερόμενα στους παλαιότερους καταλόγους, παρατηρήσαμε ότι υπάρχουν 26 αταύτιστα ονόματα που εξακολουθούν να εκφωνούνται κάθε χρόνο από τα μεγάφωνα του Πολυτεχνείου», λέει ο Δρ. Καλλιβρετάκης. Σύμφωνα με τον ίδιο, εννιά από τα ονόματα πιθανότατα ανήκουν σε άτομα που αρχικά είχαν θεωρηθεί νεκρά, ωστόσο αργότερα αποκαλύφθηκε ότι ζούσαν. Για να καταλάβουμε τη σύγχυση που επικρατεί γύρω από το ζήτημα των νεκρών του Πολυτεχνείου, δύο από τα αναφερόμενα στη λίστα ονόματα αποτελούν γνωστές πα­ραφθορές στοιχείων διαπιστωμένων νεκρών που διορθώθηκαν δύο ημέρες μετά τα γεγονότα, αλλά συνέχισαν να αναφέρονται μαζί με τις σωστές εκδοχές τους, επαναλαμβανόμενα δύο φορές. Πρόκειται για την ανύπαρκτη «Αιγύπτια» Τορίλ Τεκλέτ, πίσω από τον οποίο εξακολουθεί να υποκρύπτεται η νορβηγίδα φοιτήτρια Toril Margrethe Engeland, και τον Γεώργιο Σαρμαλή, του οποίο το πραγματικό όνομα ήταν ο Γεώργιος Σαμούρης.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Μέχρι τη στιγμή αυτή, έχουν καταγραφεί 24 πλήρως τεκμηριωμένες περιπτώσεις θυμάτων των γεγονότων του Πολυτεχνείου.

Σύμφωνα με την έρευνα του ΕΙΕ, πέντε από τα ονόματα που δεν έχουν ταυτοποιηθεί αφορούν σε αυτοκτονίες που καταγράφηκαν την περίοδο Νοέμβριος 1973-Μάρτιος 1974, χωρίς ωστόσο να προκύπτει ότι ήταν πολιτικές δολοφονίες συνδεόμενες με το Πολυτεχνείο. Ακόμη, ένα τουλάχιστον όνομα —Ιωάννης Φιλίνης— αντιστοιχεί σε πραγματικό νε­κρό, του οποίου όμως ο θάνατος, σύμφωνα με την ίδια του την οικογένεια προκλήθηκε από παθολογικά αίτια. Αξιοσημείωτο είναι το όνομα Διαμαντάκος, «που θεωρούμε ότι πιθανότατα υποκρύπτει τη Μαρία Δαμανάκη, λόγω της αρχι­κής φήμης ότι η εκφωνήτρια του Πολυτεχνείου είχε εκτελεστεί», λέει ο Δρ Καλλιβρετάκης.

«Μέχρι τη στιγμή αυτή, έχουν καταγραφεί 24 πλήρως τεκμηριωμένες περιπτώσεις θυμάτων των γεγονότων του Πολυτεχνείου, ενώ έχει συγκροτηθεί ένας κατάλογος 16 ανωνύμων περιπτώσεων που είχε θεωρηθεί σε κάποια στιγμή της δια­δικασίας ότι "προκύπτουν βασίμως" ως νεκροί, από επίσημες, επώνυμες και σχετικά αξιόπιστες καταθέσεις, με συγκεκριμένα στοιχεία», αναφέρει ο Δρ. Καλλιβρετάκης. Παράλληλα, η έρευνα εξετάζει τριάντα επώνυμες περιπτώσεις που εμφανίζονται επίμονα στους περισσότερους καταλόγους από το 1974 μέχρι σήμερα, χωρίς ωστόσο να έχουν ποτέ τεκμηριωθεί.

Η ασάφεια γύρω από τον ακριβή αριθμό των νεκρών οφείλεται εν πολλοίς στη χαώδη κατάσταση που επικρατούσε στο Πολυτεχνείο το βράδυ της εισβολής του τανκ. Ακόμη και ο φοιτητής Ιατρικής και υπεύθυνος του πρόχειρου ιατρείου του Πολυτεχνείου Γιώργος Παυλάκης, που μάλλον είχε την καλύτερη εικόνα της κατάστασης εντός του κτιρίου και του αναρρωτηρίου, περιορίστηκε στην κατάθεσή του ενώπιον του Εφετείου Αθηνών το 1975 στην παρατήρηση ότι στο ιατρείο μεταφέρθηκαν «νεκροί και πολλοί τραυματίες». Ούτε η Αντωνία Χαρίτου, επίσης εθελόντρια φοιτήτρια ιατρικής, έκανε συγκεκριμένη αναφορά στον αριθμό των νεκρών: «Θυμάμαι ένα παλικάρι, φοιτητή, χτυπημένο από σφαίρα στην καρωτίδα. Δεν γινόταν, δεν μπορούσα να προσφέρω καμιά βοήθεια, ήταν νεκρό. […] Μετά τις πρώτες βοήθειες, φωνάζαμε τα ασθενοφόρα για τραυματίες και νεκρούς. Τους νεκρούς τους είχαμε σκεπασμένους με κουβέρτες και ό,τι βρίσκαμε».

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Ο ψυχίατρος Σακελλαρόπουλος ανέφερε στην κατάθεσή του ότι, ανταποκρινόμενος στις εκκλήσεις, έφθασε στο Πολυτεχνείο τα μεσάνυχτα της Παρασκευής και κατευθύνθηκε στο ιατρείο. «Εκεί συνάντησα […] πολλούς φοιτητές της Ιατρικής. Στο αναρρωτήριο εκείνη τη στιγμή βρίσκονταν 6-7 τραυματίες. Μου είπαν ότι μέχρι εκείνη τη στιγμή υπήρχαν δύο νεκροί, αλλά με παρεκάλεσαν να μην πω τίποτα για να μη δημιουργηθεί πανικός. Είχαν πυροβοληθεί από ελεύθερους σκοπευτές από την οδό Τοσίτσα». Ο Κώστας Λαλιώτης, μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής, ανέφερε στην κατάθεσή του ότι του «είχε δοθεί ένας κατάλογος με 3-4 ονόματα νεκρών από το ιατρείο. Όταν όμως με συνέλαβαν μετά και με έβαλαν στην κλούβα της αστυνομίας, μάσησα και κατάπια το χαρτάκι με τα ονόματα».

Για πολλούς παραπάνω νεκρούς έκανε λόγο ο φαρμακοποιός Αλέξανδρος Παναγόπουλος, που κατά την προανάκριση κατέθεσε ότι τα μεσάνυχτα της Παρασκευής επισκέφθηκε με τη σύζυγό του το ιατρείο του Πολυτεχνείου: «Ιδίοις όμμασιν αντελήφθη την ύπαρξιν τριών νεκρών και μιας γυναικός θανασίμως τραυματισθείσης», ενώ από μέλη της Συντονιστικής Επιτροπής ενημερώθηκε «ότι είχον και οκτώ εισέτι νεκρούς, τα πτώματα των οποίων είχον τοποθετηθή και εφυλάσσοντο εις παρακείμενον χώρον ίνα μη υποπέσουν εις αντίληψιν των σπουδαστών και προκληθή πανικός». Σε συνέντευξη που έδωσε 27 χρόνια μετά τα γεγονότα, ο ίδιος ανέβασε τον αριθμό των νεκρών από 12 σε 19: «Τη βραδιά του μακελειού ήμουν μαζί με μια ειδικευόμενη χειρουργό και ένα φοιτητή της ιατρικής στο πρόχειρο ιατρείο που είχε στηθεί μέσα στο Πολυτεχνείο. Η γυναίκα μου ήταν στο σπίτι της Βέμπο, απέναντι, όπου είχαμε ένα σταθμό επιδέσεως τραυμάτων. Θυμάμαι αίματα παντού και κραυγές και κλάματα και πανικό. Ένας φοιτητής από την αντιπροσωπεία της Πάτρας πέθανε στα χέρια της γυναίκας μου […]. Ήταν κι ένας με έναν ορό στο χέρι, πριν ακόμη γίνει το μεγάλο μακελειό, που τον κατέβαζαν από τις σκάλες. Μόλις τον είδα είπα "Πού τον πάτε. Είναι ήδη νεκρός". Μου έκαναν νεύμα να σωπάσω. Ήταν κι άλλοι 17 νεκροί στα υπόγεια, αλλά κανείς δεν έπρεπε να το μάθει, για να μην χάσει το ηθικό του ο κόσμος. Το τραγικό ήταν πως κατέστρεφαν τις ταυτότητες, για να μην κυνηγήσει μετά η αστυνομία τους συγγενείς τους. Γι' αυτό ποτέ δεν μάθαμε πόσοι και ποιοι ήταν οι νεκροί του Πολυτεχνείου».

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Εκτός από τους νεκρούς, και οι τραυματίες του Πολυτεχνίου μπορούν να προσδιοριστούν κατά προσέγγιση. Η προκαταρκτική έρευνα πιστοποίησε 1.103 τραυματίες.

Όπως αναφέρει ο Δρ. Καλλιβρετάκης, «μέχρι σήμερα η έρευνα έχει πιστοποιήσει ότι τουλάχιστον τέσσερις από τους 24 τεκμηριωμένους νεκρούς των ημερών εκείνων χτυπήθηκαν από τα πυρά των δυνάμεων ασφαλείας στην ευρύτερη περίμετρο του Πολυτεχνείου, τις βραδυνές ώρες της Παρασκευής, 16 Νοεμβρίου. Πρόκειται για τον17χρονο μαθητή Διομήδη Κομνηνό, την 22χρονη Νορβηγίδα φοιτήτρια Toril Margrethe Engeland, τον 26χρονο ιδιωτικό υπάλληλο Βασίλη Φάμελλο και τον 22χρονο φοιτητή της Παντείου Γιώργιο Σαμούρη. Ο τελευταίος έχει διαπιστωθεί ότι πράγματι μεταφέρθηκε στο ιατρείο του Πολυτεχνείου και δεν αποκλείεται το ίδιο να συνέβη και σε κάποιους από τους υπόλοιπους». Όσον αφορά στις αντιφατικές μαρτυρίες, αυτές εν μέρει εξηγούνται από το γεγονός ότι «στο χώρο του Πολυτεχνείου μεταφέρθηκαν και αρκετοί αιμόφυρτοι τραυματίες από σφαίρες, ορισμένοι από τους οποίους είχαν χάσει τις αισθήσεις τους, αλλά τουλάχιστον 16 από αυτούς επιβίωσαν και έχουν ταυτοποιηθεί επωνύμως. Όλη αυτή η εικόνα εξηγεί ενδεχομένως την πεποίθηση κάποιων μαρτύρων για τον αριθμό των νεκρών».

Σε κάθε περίπτωση, από τους μέχρι σήμερα ταυτοποιημένους νεκρούς κανείς δεν σκοτώθηκε από πυρά μέσα στο χώρο του Πολυτεχνείου. Όπως αναφέρει το πόρισμα Τσεβά, «ουδείς απολύτως εκ των σπουδαστών του Πολυτεχνείου εφονεύθη κατά το ανωτέρω τριήμερον».

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Εκτός από τους νεκρούς, και οι τραυματίες του Πολυτεχνίου μπορούν να προσδιοριστούν κατά προσέγγιση. Η προκαταρκτική έρευνα πιστοποίησε 1.103 τραυματίες.

Παρότι ο ακριβής αριθμός νεκρών και τραυματισμένων του Πολυτεχνείου δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί, η έρευνα του ΕΙΕ δίνει μία αρκετά ασφαλή προσέγγιση των όσων τραυματίστηκαν ή έχασαν τη ζωή τους στη φοιτητική εξέγερση. Παρόλα αυτά, μέχρι σήμερα εκφωνούνται στις εκδηλώσεις 14 ονόματα «νεκρών» —από τα οποία τα επτά χωρίς καν βαπτιστικό— για τα οποία τίποτα περισσότερο δεν έγινε ποτέ γνωστό.

Δείτε περισσότερες φωτογραφίες παρακάτω.

Περισσότερα από το VICE

Ένας Οδηγός Επιβίωσης για την Κρίση των 25 και Κάτι

Όλοι οι Τύποι Πελατών που Συνάντησα ως Συνοδός Κυρίων

Ο Long3 Συστήνεται Λίγο Πριν Κατέβει στην Πρωτεύουσα

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.