Η Σύζυγος Ενός Κρατουμένου Περιγράφει τον «Γολγοθά» του Επισκεπτηρίου στις Ελληνικές Φυλακές

Με βάση τον Σωφρονιστικό Κώδικα, οι κρατούμενοι των ελληνικών φυλακών μπορούν να δέχονται επισκέψεις, εφόσον το επιθυμούν, από τη σύζυγο και συγγενείς μέχρι τέταρτου βαθμού, διάρκειας το λιγότερο μισής ώρας, τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα εάν είναι κατάδικος και δύο φορές την εβδομάδα, εάν είναι υπόδικος. Με άδεια από το Συμβούλιο Φυλακής, ο κρατούμενος μπορεί να δέχεται επισκέψεις και άλλων ατόμων, τουλάχιστον μία φορά το δεκαπενθήμερο, καθώς και να ζητήσει άδεια για επισκεπτήριο χωρίς διαχωριστικό μέσο («ελεύθερο») με σύζυγο και παιδιά, σε ιδιαίτερο, κατάλληλο χώρο.

Τα επισκεπτήρια είναι μια από τις βασικότερες μορφές επικοινωνίας του κρατούμενου με το οικογενειακό του περιβάλλον. Σύμφωνα με τον κοινωνιολόγο των φυλακών Κορυδαλλού, Ουίλιαμ Αλοσκόφης, «σε αυτά επιβεβαιώνονται συναισθηματικοί δεσμοί, λαμβάνονται οικογενειακές αποφάσεις, διαμορφώνεται μια συναντίληψη για την ανατροφή των παιδιών, μειώνεται το άγχος των τελευταίων για την τύχη του έγκλειστου γονέα. Διακόπτουν ευχάριστα την ιδρυματική ρουτίνα και περιορίζουν, υπό κάποιες προϋποθέσεις, την αυτοκαταστροφική και βίαιη συμπεριφορά στις φυλακές. Κυρίως, όμως, συμβάλλουν στη μελλοντική επανένωση της οικογένειας, με αποτέλεσμα να μειώνουν σημαντικά τα ποσοστά υποτροπής μετά την αποφυλάκιση».

Η σημασία που έχει το επισκεπτήριο για έναν κρατούμενο, σε κάποιες διαστάσεις της, μπορεί να είναι προφανής. Όμως, δεν είναι προφανής η σημασία που έχει για τον επισκέπτη. Η Μαρία, τα τελευταία χρόνια, πηγαινοέρχεται σε διάφορες φυλακές της χώρας, προκειμένου να επισκεφτεί τον σύζυγό της, με τον οποίον έχουν μια κόρη τριών ετών. Μας απαντάει σε μια σειρά από ερωτήσεις, σκιαγραφώντας τον μικρό Γολγοθά που, εκτός από τον ίδιο τον κρατούμενο, είναι αναγκασμένη να υπομένει ολόκληρη η οικογένειά του.

VICE: Πόσο καιρό ζεις αυτήν τη διαδικασία των επισκέψεων και σε ποια φυλακή;
Μαρία: Τρία χρόνια τώρα. Έχουμε αλλάξει διάφορες φυλακές. Η προφυλάκιση του Παναγιώτη συνέπεσε με το γεγονός ότι ήμουν σε προχωρημένη εγκυμοσύνη. Όταν μπήκε φυλακή, ήμουν επτά μηνών έγκυος. Τον έστειλαν στα Γρεβενά. Αυτό σήμαινε ότι δεν μπορούσα να πάω κατευθείαν. Έπρεπε να γίνει μια προετοιμασία. Αυτοκίνητο δεν είχα και έτσι έπρεπε να βρω μέσο, επειδή δεν μπορείς να πας με λεωφορείο εκεί που είναι η φυλακή. Εν πάση περιπτώσει, όταν πήγα πρώτη φορά, αντιμετώπισα πρόβλημα με τον έλεγχο, επειδή απαίτησαν να περάσω μέσα από τα μηχανήματα με τις ακτίνες, αν και απαγορεύεται μια έγκυος να περάσει μέσα από αυτά. Φυσικά, αρνήθηκα. Μου είπαν ότι δεν θα δω τον σύζυγό μου. Εκεί το διεκδίκησα πολύ δυναμικά, τους ενημέρωσα ότι θα τηλεφωνήσω στο υπουργείο και ζήτησα τα ονόματά τους και κατ’ αυτόν τον τρόπο μέσα σε πέντε λεπτά βρέθηκε λύση. Ήρθε γυναίκα να κάνει τον έλεγχο, επειδή στην αρχή είχαν πει ότι δεν υπήρχε γυναίκα υπάλληλος να με ψάξει. Πήγαμε σε ένα δωμάτιο, με ψηλάφησε και πέρασα μέσα.

Ήταν μια φυλακή εντελώς απομονωμένη, στη μέση του πουθενά, όπου δεν επιτρέπεται να δώσεις τίποτα στον κρατούμενο - ούτε φαγητά δεν μας άφηναν να πάμε. Ήταν πάρα πολύ σύντομο, αν σκεφτείς ότι κάναμε ταξίδι επτά ώρες να πάμε από την Αθήνα και άλλες τόσες για να γυρίσουμε μετά και το επισκεπτήριο ήταν 20 λεπτά, πίσω από διαχωριστικό τζάμι.

Μετά από λίγους μήνες, τον μετήγαγαν στο Ναύπλιο. Εκεί είχαμε μια από τα ίδια: Πάρα πολύ σύντομο το επισκεπτήριο. Ο έλεγχος ήταν ακόμη χειρότερος. Ούτε βιβλία δεν μπορούσε να πάρει ο άνθρωπος. Με πολύ κόπο κατάφερα να του πάω παπούτσια, που σε άλλους κρατούμενους το απαγόρευαν. Είχε γεννηθεί και το παιδί. Δεν μας επέτρεπαν να κάνουμε ελεύθερο επισκεπτήριο. Το υποτιθέμενο ελεύθερο επισκεπτήριο γινόταν σε μια αίθουσα συνηγόρων που είχε διαχωριστικό τζάμι μέχρι τη μέση και υπήρχε ένας σωφρονιστικός υπάλληλος μπάστακας πάνω από το κεφάλι μας. Δεν μπορούσαμε ούτε να μιλήσουμε σαν άνθρωποι και έπρεπε να του περάσω το παιδί πάνω από το τζάμι, για να το πάρει μια αγκαλιά. Αυτό διαρκούσε μόλις δέκα λεπτά και το σύνολο του επισκεπτηρίου κρατούσε μισή ώρα. Το υπόλοιπο γινόταν με διαχωριστικό τζάμι και κάτι ελεεινά ακουστικά τηλεφώνου για 20 λεπτά.

Μετά πήγαμε Κορυδαλλό, που οι συνθήκες είναι λίγο πιο ελαστικές. Φυσικά, εκεί είναι άλλα τα προβλήματα, επειδή είναι μια μεγάλη και παλιά φυλακή με πάρα πολύ κόσμο. Είναι εξαιρετικά κουραστικό το επισκεπτήριο, τόσο για αυτούς που πάνε όσο και για αυτούς που το δέχονται. Δεν μπορεί να περάσει μια οικογένεια ποιοτικό χρόνο, επειδή γίνεται χαμός μέσα. Η αίθουσα που πραγματοποιείται το επισκεπτήριο είναι ελεεινή. Έχει δύο φεγγίτες όλους κι όλους και δεν αερίζεται καθόλου.

Τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται να αφήσει ένας επισκέπτης στον κρατούμενο που επισκέπτεται;
Αυτό διαφέρει από φυλακή σε φυλακή. Στον Κορυδαλλό, αν και διαφέρει και ανάλογα με το ποιος είναι ο κρατούμενος, μπορείς να πας αρκετά πράγματα. Από φαγητό μπορείς να πας ό,τι θέλεις. Να μαγειρέψεις ή να πας σουβλάκια απ’ έξω. Μπορείς να πας ρούχα και παπούτσια, καθώς και ηλεκτρικά είδη κατόπιν άδειας και συνεννόησης με τη Σωφρονιστική Υπηρεσία. Βιβλία, επίσης επιτρέπονται. Στο Ναύπλιο, ούτε φαγητό ούτε παπούτσια επιτρέπονται, ούτε καν βιβλία, το οποίο είναι άλλων εποχών. Στα Γρεβενά, ο κρατούμενος δεν μπορεί να πάρει ούτε γράμμα. Στην πραγματικότητα, δεν φτάνει καν η αλληλογραφία: Τα μισά γράμματα από αυτά που στέλνουν στους κρατούμενους είτε χάνονται, είτε φτάνουν με μεγάλη καθυστέρηση. Όταν γεννήθηκε το παιδί και ο Παναγιώτης δεν το είχε δει καν, θέλαμε να του στείλουμε κάποιες φωτογραφίες και το ταχυδρομείο θα έκανε τουλάχιστον 15-20 μέρες, αν δεν χανόταν στο τέλος. Αποφασίσαμε να τις στείλουμε με κούριερ και δεν μας το επέτρεψαν. Είχε περάσει ένας μήνας και δεν είχε δει το παιδί του ούτε σε φωτογραφία.

Γενικά, η κατάσταση δεν ελέγχεται από κανέναν και έτσι δεν υπάρχουν μίνιμουμ στοιχειωδών δικαιωμάτων που πρέπει να έχει ο κρατούμενος. Από τη διάρκεια και το αν θα υπάρχει επαφή, μέχρι το τι αντικείμενα επιτρέπεται να δεχτεί, τα πράγματα γίνονται όπως του κατέβει στο κεφάλι του καθενός διευθυντή και ανάλογα καθορίζει και τους κανόνες του επισκεπτηρίου.

VICE Video: Η Πρώην Νεοναζί που Έγινε Τρανς

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Πόσο χρόνο διαρκεί ένα επισκεπτήριο;
Στα Γρεβενά 20 λεπτά και στο Ναύπλιο μισή ώρα. Στον Κορυδαλλό είναι και σε αυτό το θέμα πιο ελαστικοί. Τυπικά, είναι στο μισάωρο, αλλά ουσιαστικά μπορείς να μείνεις παραπάνω, μέχρι και δυο ώρες. Να εξαντλήσεις, δηλαδή, ολόκληρο το δίωρο που λειτουργούν.

Ποια είναι η αντιμετώπιση των επισκεπτών από τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους;
Πάλι θα πω για τη διαφορά στον Κορυδαλλό. Στον Κορυδαλλό, επειδή, βλέπουν πολλούς επισκέπτες και είναι εξοικειωμένοι, είναι πιο χαλαροί. Φυσικά και εκεί υπάρχει τεράστια διαφορά στο πώς θα μιλήσουν στον κάθε επισκέπτη. Έχω πέσει πολλές φορές σε περιστατικό, που εμένα μου πέρασε μια τσάντα με σουβλάκια, ας πούμε και στην κυρία πίσω μου έκανε ολόκληρο χαμό, τύπου «Σου έχω πει σουβλάκια δεν θα φέρνεις» και να της τα πετάει στη μούρη. Υπάρχει διαφορά από επισκέπτη σε επισκέπτη.

Από τι εξαρτάται αυτή η διαφορά στη συμπεριφορά;
Από το πρεστίζ του κρατουμένου και από το πόσο βλέπουν ότι ο επισκέπτης είναι συγκαταβατικός και ταπεινός. Είναι ένας συνδυασμός και των δύο. Βέβαια, είναι και εμφανισιακό ζήτημα - και ρατσιστικό, επίσης. Δηλαδή, για παράδειγμα, δεν φέρονται το ίδιο στους Ρομά.

Ο χώρος του επισκεπτηρίου του Κορυδαλλού πώς είναι;
Ο χώρος επισκεπτηρίου στον Κορυδαλλό είναι άθλιος. Είναι ό,τι πιο βρόμικο έχω συναντήσει στη ζωή μου. Ο χώρος υποδοχής, μάλιστα, που περιμένεις να δώσεις την ταυτότητά σου, είναι ένας χώρος που πραγματικά δεν έχει καθαριστεί ποτέ. Δεν υπάρχει πρόνοια από κανέναν για να καθαριστεί, προφανώς επειδή μέσα καθαρίζουν οι κρατούμενοι, όποτε έξω δεν υπάρχει κανείς για να καθαρίσει. Είναι στοίβες τα σκουπίδια και ιδίως για εμάς που έχουμε μικρά παιδιά, είναι πολύ δύσκολο. Εγώ αναγκάζομαι να έχω στα χέρια μου το παιδί, επειδή δεν διανοούμαι να ακουμπήσει πουθενά ούτε τα παπούτσια της. Μέσα, στον προθάλαμο, είναι ένας χώρος κλειστός, με κλειστά τζάμια που περιμένουμε για να μπούμε μέσα. Είμαστε σαν τα ποντίκια. Μας είχαν κλείσει και την πόρτα μια φορά και κοντέψαμε να πεθάνουμε.

Για τα παιδιά, το περιβάλλον στον χώρο επισκεπτηρίου του Κορυδαλλού, πώς θα το χαρακτήριζες;
Ελεεινό και τρισάθλιο. Τους τελευταίους μήνες, έχουν βάψει υποτυπωδώς τους τοίχους και έχουν βάλει κάτι παιδικά τραπεζάκια, αλλά η υποδομή του χώρου είναι απαράδεκτη, ιδίως για τα παιδιά. Είναι μη καλά αεριζόμενη και το παιδί περνά από όλη τη διαδικασία του ελέγχου, των καγκελόπορτων και των ανθρώπων με τις στολές, κάτι που για μένα είναι απαράδεκτο. Το παιδί θα πρέπει να πηγαίνει να βλέπει τον γονιό του χωρίς να καταλαβαίνει ότι μπαίνει στη φυλακή. Επίσης, η έλλειψη καθαριότητας είναι πολύ σοβαρό θέμα όταν μιλάμε για παιδιά. Δεν είναι ιδιοτροπία. Υπάρχουν κίνδυνοι αντικειμενικοί, από άποψη υγείας.

Τι σημαίνει η διαδικασία για έναν επισκέπτη; Είναι τα θετικά συναισθήματα που υπερισχύουν ή τα αρνητικά;
Είναι ανάμεικτα θα έλεγα και νομίζω, αλλάζουν με τον καιρό. Στην αρχή, έχεις άλλη προσμονή, έχεις άλλες αντοχές, επειδή δεν το έχεις κάνει πολλές φορές αυτό το πράγμα. Επειδή το να πας σε ένα επισκεπτήριο είναι πολύ ψυχοφθόρο ως διαδικασία και μπορεί να κρατήσει όλη τη μέρα και την προηγούμενη: Το να μαγειρέψεις φαγητό, να ετοιμάσεις τα πράματα - θέλει προετοιμασία και πολλά έξοδα. Στην αρχή, έχεις την προσμονή, χωρίς να έχεις κουραστεί. Αν αυτό το κάνεις για χρόνια, έρχεται τέτοια κόπωση -ψυχική και σωματική- που νομίζω φεύγεις άδειος στο τέλος.

Στη διάρκεια της αναμονής, δημιουργούνται σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους που περιμένουν; Δημιουργείται ανταγωνισμός ή αλληλεγγύη;
Τα πάντα υπάρχουν. Υπάρχει πολλή κουτοπονηριά από κάποιους στο θέμα της σειράς και υπάρχουν και τσακωμοί. Υπάρχει, βέβαια και αλληλεγγύη. Βλέπεις τον διπλανό σου και ξέρεις ότι περνά τα ίδια με εσένα, κάτι που δεν μπορείς να συναντήσεις τόσο εύκολα αλλού, όσο στον προθάλαμο αυτό. Οπότε, έχουν αναπτυχθεί και φιλικές σχέσεις. Το έχω δει και το έχω βιώσει ο ένας να βοηθά τον άλλον.

Ποιο είναι το κόστος ενός επισκεπτηρίου;
Μεγάλο. Είναι απαγορευτικό για μια οικογένεια. Για τα Γρεβενά, τα έξοδα να πάει κανείς και να επιστρέψει -διόδια, βενζίνες, κάτι να φας και να διανυκτερεύσεις σε ένα ξενοδοχείο- είναι πάνω από 200 ευρώ. Αυτά, για ένα επισκεπτήριο διάρκειας 20 λεπτών πίσω από τζάμι.

Το πρόγραμμα επισκεπτηρίων είναι εργάσιμες μέρες και ώρες. Υπάρχει κάποια σχετική πρόβλεψη, ώστε να δικαιολογηθεί η απουσία του εργαζόμενου από τη δουλειά του;
Όχι, βέβαια. Εγώ δεν έχω τόσο μεγάλο πρόβλημα, επειδή είμαι αυτοαπασχολούμενη. Φαντάζομαι, όμως, ότι κάποια άλλη γυναίκα δεν θα μπορεί εύκολα να δηλώσει ότι έχει άνθρωπο στη φυλακή. Είναι θέμα ταμπού στη κοινωνία να έχεις άνθρωπο φυλακισμένο. Πόσο μάλλον να λείψεις από τη δουλειά σου γι’ αυτό. Έχω δει πολλούς ανθρώπους να είναι τρελαμένοι, να τους κλείνουν την πόρτα στα μούτρα, να λένε ότι «θα χάσω τη δουλειά μου» και να προσπαθούν απλώς να αφήσουν ρούχα και να τρέχουν του σκοτωμού, για να επιστρέψουν στη δουλειά τους.

Σε ποιον βαθμό επηρεάζει η φυλακή και το πρόγραμμα του κρατούμενου, το πρόγραμμα της οικογένειας;
Θα έλεγα ότι οι ρυθμοί της οικογένειας περιστρέφονται γύρω από το επισκεπτήριο και το γεγονός ότι ένα μέλος της είναι κρατούμενος. Πολλές φορές έχει τύχει να αλλάξω όλο μου το πρόγραμμα, ακόμη και τα επαγγελματικά μου ραντεβού, προκειμένου να συντονιστώ με το πρόγραμμα της φυλακής.

Όμως το επισκεπτήριο είναι ο μοναδικός τρόπος για να μπορέσει να μείνει μια οικογένεια δεμένη και να επικοινωνήσει.
Είναι ο μοναδικός τρόπος, όμως το θέμα είναι ότι δεν υπάρχει κάποια ποιότητα. Από ένα σημείο και ύστερα, σε απορροφά όλο αυτό που γίνεται γύρω σου και είναι εξοντωτικό και ψυχοφθόρο. Δεν μπορεί να το αποβάλεις από το μυαλό σου ότι ο άλλος είναι φυλακισμένος και πας να τον δεις. Όσο και αν χαίρεσαι στιγμιαία ότι θα ανταλλάξεις μια κουβέντα και μια αγκαλιά και θα τον δεις από κοντά, δεν είναι ποιοτικός χρόνος. Είναι και η υποδομή τέτοια - αυτήν την κατάθλιψη που υπάρχει μέσα στη φυλακή τη βιώνεις και ως επισκέπτης.

Περισσότερα από το VICE

Xορτοφάγος Σεφ Σκότωσε Πελάτη και στη Συνέχεια τον Σέρβιρε σε Άλλους Πελάτες

Οι Τρανς Κρατούμενες στις Ελληνικές Φυλακές Είναι μια Σημείωση με Κόκκινο Στιλό

Αυτός ο Καλλιτέχνης Μετέτρεψε Μέρος του Σώματός του σε Μηχάνημα