Ο Αιματηρός Πόλεμος Συμμοριών στο Άμστερνταμ

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE News.

Στις 10 Μαρτίου, στην είσοδο ενός μπαρ με ναργιλέδες στο Άμστερνταμ όπου είναι γνωστό ότι μαζεύονται οι έμποροι ναρκωτικών βρέθηκε το κεφάλι ενός 23χρονου άντρα. Το υπόλοιπο σώμα του θύματος βρέθηκε σ' ένα καμμένο αυτοκίνητο στην άλλη πλευρά της πόλης.

Ήταν το τελευταίο αποτρόπαιο επεισόδιο σε μια σύγκρουση μεταξύ αντίπαλων συμμοριών που σύμφωνα με τις αρχές ευθύνεται περίπου για το 20% όλων των φόνων των τριών τελευταίων ετών στην Ολλανδία, χώρα με ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά ανθρωποκτονιών στον κόσμο.

Η διαμάχη ξέσπασε πριν από τέσσερα χρόνια, αφότου χάθηκε ένα φορτίο κοκαΐνης από το λιμάνι της Αμβέρσας στο Βέλγιο και σε αυτήν αποδίδονται από τότε πολλές σχετιζόμενες δολοφονίες σε όλη τη χώρα. Η έξαρση της βίας δείχνει πως ακόμα και μια χώρα που είναι γνωστή για τις προοδευτικές πολιτικές της στα ναρκωτικά μπορεί να γίνει θύμα στον πόλεμο των ναρκωτικών.

Ο πόλεμος κατά των ναρκωτικών ουσιαστικά ξεκίνησε στη Χάγη, με την υπογραφή της Διεθνούς Σύμβασης για το Όπιο το 1912, την πρώτη διεθνή συνθήκη ελέγχου των ναρκωτικών στον κόσμο. Η συμφωνία χρησίμευσε ως σκαλοπάτι προς την ίδρυση των Ηνωμένων Εθνών και το πέρασμα σε τρεις αυστηρές συνθήκες ελέγχου των ναρκωτικών που σε μεγάλο βαθμό έχουν καθορίσει τη διεθνή πολιτική για τα ναρκωτικά.

Πριν από λίγες μέρες, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ πραγματοποίησε ειδική τριήμερη σύνοδο στη Νέα Υόρκη για να συζητήσει την πορεία της πολιτικής για τα επόμενα χρόνια, κάτι που γίνεται για πρώτη φορά μετά το 1998. Οι υπέρμαχοι της μεταρρύθμισης υποστηρίζουν ότι οι υπάρχουσες πολιτικές έχουν προκαλέσει μεγαλύτερη ζημιά απ' ό,τι καλό και ακόμα και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, η υπηρεσία υγείας του ΟΗΕ, απηύθυνε έκκληση για λήψη μέτρων περιορισμού της βλάβης και αποποινικοποίηση της χρήσης ναρκωτικών.

Αν και οι Ολλανδοί έχουν συνάψει ένα συμβιβασμό με διεθνείς συνθήκες, ο οποίος έχει εξαιρετικά αποτελέσματα στη μείωση των επιβλαβών συνεπειών για τους χρήστες των ναρκωτικών, η προσέγγιση έχει σε μεγάλο βαθμό κρατήσει τα προβλήματα με την εγκληματικότητα των ναρκωτικών μακριά από τη δημόσια θέα.

Τα ναρκωτικά στην Ολλανδία καταλαμβάνουν ένα είδος νομικού κενού. Όλα τα κοινά παράνομα ναρκωτικά είναι επισήμως απαγορευμένα, αλλά οι ποινές για την κατοχή τους είναι ανύπαρκτες έως πολύ μικρές, ανάλογα με την ουσία και την ποσότητά της. Στην πραγματικότητα υπάρχουν διαφορετικές διαβαθμίσεις στην αποποινικοποίηση των διαφόρων ουσιών, καθώς και μια σειρά από αντιφατικές πολιτικές.

Τρανταχτό παράδειγμα είναι τα coffee shops του Άμστερνταμ. Μοιράζουν κάνναβη σε ντόπιους και τουρίστες, παρόλο που το ναρκωτικό είναι παράνομο να το παράγεις, να το κατέχεις και να το πουλάς. Αλλά όταν η μαριχουάνα βρίσκεται πίσω από τον πάγκο ενός coffee shop ο νόμος δεν εφαρμόζεται, επιδεικνύοντας πνεύμα ανοχής για τα μαλακά ναρκωτικά, εφόσον τα καταστήματα διατηρούν χαμηλά αποθέματα και δεν πουλάνε περισσότερα από 5 γραμμάρια ανά πελάτη. Η συμβιβαστική διάταξη επιτρέπει στην Ολλανδία να εξακολουθεί να τηρεί τις συνθήκες ναρκωτικών του ΟΗΕ.

«Αυτό το σύστημα των δύο βαθμίδων όπου το πουλάς ανοιχτά αλλά δεν μπορείς να το παράγεις είναι εντελώς χρεοκοπημένο», είπε ο Jan Brouwer, καθηγητής Νομικής στο Πανεπιστήμιο του Groningen, που ειδικεύεται στην ολλανδική πολιτική για τα ναρκωτικά. «Είναι ένα σύστημα που κατά βάση είναι διαβλητό και διοχετεύει εκατομμύρια σ' έναν εγκληματικό υπόκοσμο».

Ο Brouwer δεν πιστεύει στον έλεγχο όλων των ναρκωτικών απαραιτήτως, αλλά καταλαβαίνει πως η περιορισμένη βλάβη που προκαλούν ορισμένα ναρκωτικά δεν μπορεί να επικυρώσει το τρέχον σύστημα.

«Συμβουλεύω την κυβέρνηση να αρχίσει τον έλεγχο το συντομότερο δυνατό, για να εμποδίσει αυτά τα σκληρά συνδικάτα του εγκλήματος να πάρουν ολοκληρωτικά τον έλεγχο της αγοράς. Δοκιμάσαμε αυτό το δυαδικό σύστημα 40 χρόνια τώρα», είπε. «Για το καλό της δικαστικής σαφήνειας, ήρθε η ώρα να κάνουμε επιλογή. Είτε προχωράμε με τον αμερικανικό τρόπο και πατάσσουμε τα πάντα και αυτό είναι σαφές σε όλους είτε κάνουμε το επόμενο βήμα. Ας δοκιμάσουμε τη ρύθμιση για την κάνναβη πρώτα και προχωράμε στη συνέχεια».

Η φήμη της Ολλανδίας για ανοχή ήταν πάντα περισσότερο προϊόν της συμβίωσης τόσο πολλών ανθρώπων σε τόσο μικρό χώρο παρά της ενεργής υποστήριξης των δικαιωμάτων των άλλων. Το «κοίτα τη δουλειά σου και θα κοιτάω τη δική μου» είναι περισσότερο χαρακτηριστικό της ολλανδικής κουλτούρας παρά το «ελευθερία ή θάνατος».

Αυτό το συναίσθημα αντανακλάται σε μια παρατήρηση που έκανε ο Ολλανδός πρωθυπουργός Mark Rutte το 2014 σε μια συνέντευξη. «Οι άνθρωποι θα έπρεπε να κάνουν ό,τι τους ευχαριστεί με το σώμα τους, εφόσον είναι καλά πληροφορημένοι για το τι τους κάνει αυτό το ναρκωτικό», είπε.

Στην ίδια συνέντευξη, ο Rutte πρόσθεσε ότι η νομιμοποίηση της κάνναβης κατά το μοντέλο του Κολοράντο –όπου η πολιτεία φορολογεί και ελέγχει όλα τα επίπεδα της αλυσίδας εφοδιασμού και οι ενήλικοι άνω των 21 ετών επιτρέπεται να αγοράσουν χόρτο από καταστήματα που έχουν κρατική άδεια– αποκλείεται. «Εάν το κάναμε αυτό», είπε, «θα γινόμασταν ο περίγελος της Ευρώπης».

Εκτός από την επίφαση της ανοχής, η ναρκοκουλτούρα στην Ολλανδία δεν είναι και τόσο διαφορετική απ' ό,τι σε μεγάλο μέρος του υπόλοιπου κόσμου. Παρά την παραπλανητική εικόνα του Άμστερνταμ ως παράδεισου του χόρτου, το ευρύ κοινό δεν θα μπορούσε να ενδιαφέρεται λιγότερο για την κάνναβη και η παραγωγή της εξακολουθεί να απαγορεύεται. Για τους περισσότερους Ολλανδούς, η μαριχουάνα είναι κυρίως για τους τουρίστες ή κάτι με το οποίο χαζολογάς όταν είσαι ακόμα στο σχολείο. Περίπου το 24% του ενήλικου πληθυσμού της χώρας την έχει δοκιμάσει –ποσοστό που θεωρείται υψηλό– αλλά μόνο το 10% το έκανε την περασμένη χρονιά – ποσοστό που θεωρείται χαμηλό.

Το γεγονός ότι οι άνθρωποι χρησιμοποιούν ναρκωτικά εκλαμβάνεται ως ένα ατυχές δεδομένο σ' αυτήν τη χώρα, αλλά η προσέγγισή του από την πτυχή της υγείας έχει κάνει τη ζωή των τοξικομανών πολύ καλύτερη συγκριτικά με πριν από 40 χρόνια.

Τα συνταγογραφούμενα ναρκωτικά ελέγχονται με αυστηρότητα και δεσμεύονται όταν οι γιατροί υποπτευθούν κατάχρηση. Η θεραπεία απεξάρτησης πληρώνεται στο πλαίσιο της καθολικής υγειονομικής περίθαλψης. Και οι πιο προοδευτικές πολιτικές παρέχουν στους τοξικομανείς ακόμα και δωρεάν ηρωίνη σε ειδικά διαμορφωμένα κέντρα υγείας.

«Το πρόγραμμα ηρωίνης είναι απίστευτα επιτυχημένο», είπε ο Floor van Bakkum, επικεφαλής του τομέα πρόληψης στο Jellinek Addiction Care στο Άμστερνταμ, που χρηματοδοτείται από το εθνικό σύστημα υγείας. «Έχουμε καταφέρει να φροντίσουμε τοξικομανείς, να τους απομακρύνουμε από το έγκλημα, να μειώσουμε τις ασθένειες, να ελαττώσουμε τη βλάβη και τελικά να διασφαλίσουμε ότι ουσιαστικά δεν προστίθενται νέοι ηρωινομανείς στην ομάδα που φροντίζουμε».

Η μέση ηλικία για τους τοξικομανείς οπιοειδών είναι σήμερα άνω των 40 ετών και συνεχίζει να αυξάνεται. Ακόμα καταγράφονται υπερβολικές δόσεις, αλλά η Ολλανδία βρίσκεται στην τελευταία θέση στην Ευρώπη στους θανάτους από υπερβολική δόση, με ποσοστό 9,1 ανά ένα εκατομμύριο ενηλίκων. Το αντίστοιχο ποσοστό στις ΗΠΑ είναι περίπου 83 θάνατοι από υπερβολική δόση παράνομων ναρκωτικών και 123 από συνταγογραφούμενα φάρμακα ανά ένα εκατομμύριο ενηλίκων.

Η προσέγγιση της υγειονομικής περίθαλψης έχει βελτιώσει την ποιότητα ζωής των τοξικομανών, μετατρέποντας ουσιαστικά τη χρήση ναρκωτικών σε θέμα υγείας αντί για ποινικό ζήτημα.

«Στο ολλανδικό σύστημα, η χρήση είναι πάντα πρώτα θέμα υγείας», είπε. «Η ποινική πτυχή αρχίζει να παίζει ρόλο μόνο στο εμπόριο και την παραγωγή».

Σε αυτό το κομμάτι εξακολουθούν να υπάρχουν προβλήματα. Τα 2,5 εκατ. Ολλανδοί καπνιστές κάνναβης, οι 260.000 χρήστες MDMA και οι 170.000 καταναλωτές κοκαΐνης της περασμένης χρονιάς πήραν όλες τις ουσίες από παράνομα δίκτυα.

Το χόρτο είναι ντόπιο και το χασίς προέρχεται κυρίως από τη βόρεια Αφρική, σύμφωνα με ντόπιους που εργάζονται στο εμπόριο κάνναβης. Το 2012, η έκθεση της ολλανδικής αστυνομίας έδειξε ότι η κοκαΐνη διακινείται κυρίως μέσω των λιμανιών του Ρότερνταμ ή της Αμβέρσας και έπειτα διανέμεται σε όλη την Ευρώπη. Τα συνθετικά ναρκωτικά, όπως το MDMA, είναι κυρίως ντόπια, μια και η Ολλανδία είναι μια από τις βασικές παραγωγούς χώρες του κόσμου.

«Η παρασκευή συνθετικών ναρκωτικών γίνεται κυρίως σε αποθήκες, κτίρια γραφείων, υπόστεγα σε βιομηχανικά πάρκα ή έξω από τη χώρα», αναφέρει η έκθεση της αστυνομίας, μια σύνοψη περίπου δώδεκα μεγάλης κλίμακας ερευνών.

Νωρίτερα αυτό τον μήνα και έπειτα από μεγάλη έρευνα, συνελήφθησαν 150 άτομα μετά την αποκάλυψη μεγάλης επιχείρησης παραγωγής ναρκωτικών. Αξιωματούχοι δήλωσαν στην ολλανδική εφημερίδα NRC ότι το εργαστήριο ήταν αρκετά μεγάλο για να παράγει «70 κιλά MDMA πολλές φορές την εβδομάδα».

Με την αγορά για τα ναρκωτικά να είναι αυτή που είναι, η εγκληματική διανομή ναρκωτικών μπορεί εύκολα να γίνει αναπόσπαστο μέρος των τοπικών οικονομιών, να πυροδοτήσει την τοπική διαφθορά και το ξέπλυμα χρήματος. Η καταπολέμηση της παράνομης αγοράς ναρκωτικών στοιχίζει σήμερα στην Ολλανδία περίπου ένα δισ. δολάρια τον χρόνο. Εάν το ποσό αυτό προσαρμοζόταν ώστε να εκφράζει τον αμερικανικό πληθυσμό, θα ήταν 19 δισ. δολάρια – περίπου ισοδύναμο με τον ετήσιο προϋπολογισμό της ΝΑΣΑ.

Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, η Ολλανδία δεν έχει νόμους «τριών χτυπημάτων» ούτε επιβάλλει υποχρεωτικές ελάχιστες ποινές. Επίσης, δεν υπάρχει εκτεταμένη στρατιωτικοποίηση της αστυνομικής δύναμης και όλες οι φυλακές είναι κρατικές και όχι ιδιωτικές. Αν και ο πληθυσμός των φυλακών μειώνεται συνολικά λόγω της γήρανσης, περίπου το 17,5% των Ολλανδών κρατουμένων είναι μέσα επειδή παραβίασαν τον Νόμο για το Όπιο (Opium Act).

Η Nicole Maalsté, μια ανεξάρτητη κοινωνιολόγος, μελετά τους ανθρώπους που εργάζονται στη βιομηχανία παράνομων ναρκωτικών της χώρας. Αστυνομία και κρατικές υπηρεσίες συχνά ζητούν τη βοήθειά της για να κατανοήσουν αυτά τα εγκληματικά δίκτυα. Σε email στο VICE News, λέει ότι τα άτομα που εργάζονται στην ολλανδική βιομηχανία του χόρτου μπορούν να χωριστούν σε διαφορετικές κατηγορίες.

«Πρώτον, είναι οι κλασικοί εγκληματίες που προσπαθούν να βγάλουν χρήματα με οποιοδήποτε τρόπο», είπε. «Δεύτερον, είναι οι πρωτοπόροι που αγαπούν το φυτό και ποτέ δεν είδαν τον εαυτό τους ως άτομο που κάνει κάτι κακό, έπειτα υπάρχουν οι αγρότες που προσπαθούν να βρουν μια λύση για τη δουλειά τους εν μέσω οικονομικής κρίσης αλλά και οι κατά λάθος εργαζόμενοι που υποχρεώθηκαν από τη ζωή ή από εγκληματίες να αρχίσουν να καλλιεργούν».

Τα τελευταία χρόνια, είπε, το κυνήγι από πλευράς κράτους έχει φοβίσει πολλούς λάτρεις της φούντας, ενώ έκανε επαγγελματίες εκείνους που ασχολούνται μόνο για να βγάλουν χρήματα.

Το άλλο μειονέκτημα του τρέχοντος ολλανδικού συστήματος που δεν κυνηγάει τους χρήστες των ναρκωτικών ενώ συλλαμβάνει τους παραγωγούς είναι ότι χαμηλώνει την ποιότητα των παράνομων ουσιών, κάνοντάς τες πιο επικίνδυνες. Η κόκα είναι σχεδόν πάντα αναμεμειγμένη με κάτι άλλο και τα κακής ποιότητας χάπια προκαλούν κάποιες φορές θάνατο. Η ποιότητα των χαπιών ecstasy διαφοροποιείται ανάλογα με τις ποσότητες πρόδρομων ουσιών που κατάσχονται – περιστασιακά οδηγούν στον θάνατο.

Αν και το ολλανδικό σύστημα έχει σημαντικά μειονεκτήματα, οι νυν συνθήκες του ΟΗΕ απαγορεύουν στις χώρες να νομιμοποιήσουν και να ελέγξουν τα ναρκωτικά για ψυχαγωγική χρήση. Συγκεκριμένα, η Ενιαία Σύμβαση για τα Ναρκωτικά, από το 1961, αναφέρει ότι τα κράτη μέλη έχουν τη «γενική υποχρέωση» να «περιορίζουν αποκλειστικά για ιατρικούς και επιστημονικούς σκοπούς την παραγωγή, παρασκευή, εξαγωγή, εισαγωγή, εμπορία, διανομή, χρήση και κατοχή των ναρκωτικών».

Ο Piet Hein van Kempen, καθηγητής Ποινικού Δικαίου και Ποινικής Δικονομίας στο Πανεπιστήμιο Radboud στην Ολλανδία, κλήθηκε προσφάτως από το υπουργείο Δικαιοσύνης να μελετήσει εάν οι διεθνείς συνθήκες ναρκωτικών προσφέρουν οποιαδήποτε περιθώρια για «νομιμοποίηση, αποποινικοποίηση, ανοχή και/ή έλεγχο της κάνναβης με οποιοδήποτε άλλον τρόπο για ψυχαγωγική χρήση». Η απάντησή του ήταν ένα εμφατικό «όχι».

«Εάν κοιτάξεις αποκλειστικά τις συνθήκες του ΟΗΕ και τους ευρωπαϊκούς νόμους περί ναρκωτικών, τότε ακόμα και το σημερινό σύστημά μας δεν επιτρέπεται να υπάρχει υπό αυτές τις συμβάσεις», έγραψε. «Οποιαδήποτε κίνηση μη επιβολής των νόμων περί ναρκωτικών αποτελεί παραβίαση των συνθηκών».

Στις ΗΠΑ, όπου τρεις πολιτείες και η Ουάσιγκτον DC έχουν νομιμοποιήσει τη μαριχουάνα για ψυχαγωγική χρήση, η κυβέρνηση Ομπάμα υποστηρίζει –αντιμετωπίζοντας σκεπτικισμό από ορισμένα μέλη της διεθνούς κοινότητας– ότι η προσέγγισή της να διατηρεί το χόρτο παράνομο σε ομοσπονδιακό επίπεδο ενώ επιτρέπει σε ορισμένες πολιτείες να το νομιμοποιήσουν είναι συμβατή με τις συνθήκες του ΟΗΕ. Πολλές κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένων της Ρωσίας, του Ιράν, της Κίνας και άλλων που υιοθετούν σκληροπυρηνική προσέγγιση, επιμένουν ότι οι συνθήκες πρέπει να ερμηνευτούν μόνο ως συνολική απαγόρευση όλων των παράνομων ουσιών.

Ο Van Kempen και ένας ακόμα ερευνητής δουλεύουν αυτή την εποχή ένα βιβλίο που ερευνά λύσεις εκτός των συνθηκών ναρκωτικών του ΟΗΕ. Δεν έδωσε λεπτομέρειες, αλλά είπε πως «μπορώ να πω ότι πολλοί άνθρωποι θα βρουν τα αποτελέσματα ενδιαφέροντα».

Ο πόλεμος των ναρκωτικών ανέκαθεν αντιμετωπιζόταν ως καμπάνια για τη δημόσια υγεία και κατά του οργανωμένου εγκλήματος. Το σύστημα δύο ταχυτήτων στην Ολλανδία όχι μόνο έχει απομακρύνει τις χειρότερες υπερβολές του πολέμου των ναρκωτικών, αλλά έχει περιορίσει την άποψη του κοινού για τα προβλήματα που παραμένουν. Ένα από τα μεγαλύτερα πολιτικά κόμματα της χώρας υποστηρίζει την καταρχήν νομιμοποίηση αλλά τα μέλη του δεν κάνουν καμπάνια για το θέμα υπό τον φόβο πολιτικού κόστους. Όταν ρωτήθηκε για τις συνέπειες της ολλανδικής πολιτικής για τα ναρκωτικά στο οργανωμένο έγκλημα, ο Martin van Rijn, υπουργός Υγείας της χώρας, ουσιαστικά είπε ότι ακόμα ο κόσμος δεν έχει αποφασίσει, αλλά ανεξάρτητα από το τι θα συμβεί με την πολιτική περί ναρκωτικών της χώρας, ο υπόλοιπος κόσμος θα αναλάβει δράσει για να κάνει πραγματικά τη διαφορά.

«Αυτό είναι διεθνές ζήτημα», είπε. «Συνεπώς, δεν θα έπρεπε να έχουμε την ψευδαίσθηση ότι εάν εμείς ως Ολλανδοί αρχίσουμε να κάνουμε τα πράγματα διαφορετικά, αυτό θα μας βοηθούσε με τα προβλήματά μας απέναντι στο διογκούμενο οργανωμένο έγκλημα».

Περισσότερα από το VICE

Πως οι Εγκληματίες Δικαιολογούν τις Παρανομίες τους στον Εαυτό τους

Ο Μπελαφόν από τις Πρώτες του Ρίμες μέχρι την «Μπαμπαλίνα»

Πως Είναι να Κάνεις ένα Επάγγελμα που Θεωρείται Ερωτική Φαντασίωση;