Η Ζωή των Υπηρετριών της Δεκαετίας του '50 στην Ελλάδα

Τη ζωή των «υπηρετριών», όπως τις αποκαλούσαν στην Ελλάδα του 1950, προσπάθησε να αποτυπώσει ο 22χρονος φοιτητής Κοινωνιολογίας, Χρήστος Χατζής, για μία πανεπιστημιακή εργασία. Ο τεταρτοετής φοιτητής του Παντείου Πανεπιστημίου, αντί γραπτής εργασίας δημιούργησε ένα φωτογραφικό αφιέρωμα στο πλαίσιο του μαθήματος Οικονομική Εγκληματικότητα, που αφορούσε τη μελέτη βλαβερών συμπεριφορών σε βάρος των γυναικών στα εργασιακά τους περιβάλλοντα.

Όπως λέει, μάλιστα, «ο στόχος των κοινωνικών επιστημών για το μέλλον, πρέπει να γίνει η άμεση σύνδεση τους με την τέχνη. Και αυτό γιατί η τέχνη έχει ένα προβάδισμα σε σύγκριση με την επιστήμη. Μπορεί και δημιουργεί συναισθήματα (θετικά, αρνητικά ή ανάμεικτα), οδηγώντας τα άτομα σε ευαισθητοποίηση και κυρίως σε κινητοποίηση».

VICE: Ποιο ήταν το ερέθισμά σου για να ασχοληθείς με το συγκεκριμένο ζήτημα στην εργασία σου;
Χρήστος Χατζής: Ουσιαστικά, δεν ήταν ακριβώς ερέθισμα. Ήταν τέλος του εξαμήνου όταν αποφάσισα πως θέλω να κάνω εργασία και δεν είχα χρόνο για μια βιβλιογραφική. Οπότε, σκέφτηκα να βγάλω αυτές τις φωτογραφίες. Και γιατί υπηρέτριες; Πολύ απλά, γιατί μου φάνηκε εύκολο θέμα για υλοποίηση σε σύγκριση με πληθώρα άλλων θεμάτων. Η πραγματικότητα, δυστυχώς, είναι πιο ορθολογική απ’ ό,τι θα ‘θελα.

Ποιες ήταν οι πηγές σου προκειμένου να προσεγγίσεις το συγκεκριμένο αποτέλεσμα; Είχες βιβλιογραφικές αναφορές ή προσωπικές συνεντεύξεις;
Το αποτέλεσμα που βλέπετε, βασίστηκε σε δύο πηγές: Σε πληροφορίες που παίρνουμε από τις ελληνικές ταινίες του '50, σχετικά με τη ζωή μιας υπηρέτριας και σε διηγήσεις του καθηγητή μου (που μου τις είπε για να με βοηθήσει) και αφορούσαν υπηρέτριες αστικών οικογενειών που ο ίδιος γνώριζε (δηλ. τις οικογένειες) και τύχαιναν σκληρής μεταχείρισης.

Δεν είχα βιβλιογραφικές αναφορές ή προσωπικές συνεντεύξεις. Τώρα είμαι στη διαδικασία της συγγραφής ενός επιστημονικού κειμένου σχετικού με το θέμα, που θα παρουσιαστεί τον Οκτώβρη σε πρωτοετείς. Η μελέτη θα βασίζεται σε βιβλιογραφικές αναφορές, ενώ παράλληλα θα κάνει συστηματική χρήση των ελληνικών ταινιών, ως πολιτισμικού προϊόντος απ’ όπου μπορούμε να αντλήσουμε γνώση για το παρελθόν.

«Φυλακισμένη» στην Αθήνα

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Τι μαθαίνουμε λοιπόν για την ζωή των υπηρετριών της δεκαετίας του '50;
Νομίζω μαθαίνουμε πολλά πράγματα, που ίσως είναι αυτονόητα, αλλά δεν τα παρατηρούμε γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο. Δηλαδή, βλέπουμε πόσο εύκολα αυτός που βρίσκεται σε μια θέση εξουσίας, εκμεταλλεύεται. Τον κάνει ό,τι θέλει. Τον χτυπάει, τον βρίζει, τον παρενοχλεί σεξουαλικά, συχνά δεν τον πληρώνει και αδιαφορεί γι’ αυτόν. Και στην περίπτωσή μας, το χειρότερο είναι, ότι αυτή η υποτελής ύπαρξη που υποφέρει, κάνει τα πάντα για να λειτουργεί το σπίτι ομαλά και για να διαβιώνουν άνετα οι κύριοι της.

Τι θες να δείξεις με αυτές τις φωτογραφίες;
Στις φωτογραφίες θέλω να δείξω πώς αντιλαμβάνομαι τον βίο μιας οικιακής βοηθού. Αφαίρεσα το κωμικό ή το δραματικό στοιχείο από τις πηγές μου, αφήνοντας μόνο την ουσία. Στην πορεία δημιούργησα κι ένα μικρό σενάριο για να δένει την όλη θεματική. Μ’ αυτή τη λογική πρόσθεσα και άλλες δύο φωτογραφίες στο τέλος. Η μια δείχνει την κυρία νεκρή στο κρεβάτι της (υπονοώ ότι τη δηλητηρίασε η υπηρέτρια ή ο σύζυγός της) και η άλλη, την οικιακή βοηθό σε ένα δωμάτιο που μοιάζει με φυλακή (υπονοώ ότι τιμωρήθηκε δίκαια ή άδικα για τον θάνατο της κυρίας της). Έτσι, επιδιώκω να φανεί μια σκληρή αλήθεια, χωρίς περιτύλιγμα. Το γεγονός ότι πάντα οι αδύναμοι «την πληρώνουν», ποτέ οι ισχυροί. Δεν ξέρω, φυσικά, αν τα κατάφερα.

Πόσο ανοιχτός ήταν ο καθηγητής σου αντί γραπτής εργασίας να καταθέσεις φωτογραφίες;
Δεν είχε κανένα θέμα. Ίσα-ίσα, ενθουσιάστηκε. Εξάλλου, εκείνος μου έδωσε το θάρρος σε πρώτη φάση, αφού επανειλημμένα είχε δηλώσει στις διαλέξεις του πως θέλει να βρεθεί κάποιος φοιτητής που να έχει για πηγές του μόνο έργα τέχνης (π.χ. τα γκράφιτι στους δημόσιους χώρους, ως πηγή για τις αντιλήψεις των νέων ή τους πίνακες ζωγραφικής που δείχνουν γυναίκες να βασανίζονται στην Ιερά Εξέταση, ως πηγή για τη μεταχείριση των «μαγισσών» στον Μεσαίωνα). Βέβαια, εγώ δεν έκανα ακριβώς αυτό, αλλά περίπου αυτό.

Πώς πιστεύεις ότι η Τέχνη μπορεί να βοηθήσει την Επιστήμη;
Η Τέχνη πιστεύω ότι άδικα υποτιμάται σε σύγκριση με την Επιστήμη, σχετικά με τη δυνατότητα της να συμβάλλει στην παραγωγή γνώσης, την εξήγηση του κόσμου και την επίλυση των προβλημάτων που αυτός εμφανίζει. Δηλαδή, για να δώσω ένα παράδειγμα, όταν βλέπεις μια φωτογραφία νιώθεις/αντιλαμβάνεσαι κάτι άμεσα. Μπορεί αυτό που νιώθεις/αντιλαμβάνεσαι να μην είναι θετικό, πάντως κινητοποιείσαι. Αντίθετα, ο γραπτός επιστημονικός λόγος ή οι στατιστικές, είναι κάποιες φορές πράγματα άκαμπτα και δύσκολα στην κατανόηση. Θέλω να πω μ’ αυτό, πως η προσφορά της Τέχνης στην Επιστήμη μπορεί να γίνει μέσω της αμεσότητάς της στην μεταφορά του μηνύματος. Μια αμεσότητα που φέρνει αλλαγή. Τελικά, τι βαθμό σου έβαλε ο καθηγητής σου;
Μου έβαλε 10 και χαίρομαι πολύ γι’ αυτό!

Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.

Περισσότερα από το VICE

Το Άλμπουμ της Ζωής της Άννας Βίσση

Μπούκες με Μακάβριο Τέλος: Οι Διαρρήκτες Σκοτώνονται τον Αύγουστο

Ρωτήσαμε Κόσμο πώς Είναι Όταν Κάνουν Σεξ Μπροστά στα Κατοικίδιά τους