Αντικαπνιστικός Νόμος στην Ελλάδα: Μια Παρωδία 163 Ετών

Ένα από τα μέτρα που εξήγγειλε ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ως πρωθυπουργός, είναι η εφαρμογή του λεγόμενου Αντικαπνιστικού Νόμου, που υπάρχει από το 2009, όμως η εφαρμογή του είναι ένα πικρόχολο αστείο. Φανατικός αντικαπνιστής ο ίδιος, ο κ. Μητσοτάκης λέει ότι είναι αποφασισμένος να τηρήσει όσα αυστηρά προβλέπονται στη νομοθεσία σε βάρος όσων το φλογίζουν σε δημόσιους χώρους – πρόστιμα από 50 έως 500 ευρώ σε καπνιστές και 500 έως 10.000 ευρώ στους υπεύθυνους των χώρων που το ανέχονται. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης κηρύσσει πόλεμο στο τσιγάρο, όμως η προϊστορία είναι σε βάρος του.

Η απαγόρευση του καπνίσματος στα δημόσια κτίρια θεσπίστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα τον Ιούλιο του 1856, δηλαδή πριν από 163 χρόνια. Το λακωνικό διάταγμα έχει την υπογραφή της Βασίλισσας Αμαλίας και σε αυτό διαβάζουμε ότι «Απαγορεύεται η χρήσις του καπνίζειν είτε δια καπνοσυρίγκων (τσιμπουκίων), είτε δια σιγάρων, εις πάντας εν γένει τους υπαλλήλους και υπηρέτας του Κράτους εντός των δημοσίων γραφείων και καταστημάτων», ώστε να «προλάβωμεν όσον ένεστι τα εξ ενδεχομένων πυρκαϊών δυστυχήματα». Όλο αυτό έχει έναν ωραίο ρομαντισμό, διότι τα επόμενα χρόνια το τσιγάρο εξελίχθηκε σε ταυτόσημο στοιχείο της ιδιοσυγκρασίας ενός ολόκληρου λαού, που δεν έχει αποφασίσει πειστικά αν ανήκει στη Δύση ή την Ανατολή.

Θα έπρεπε να αλλάξουμε τρεις αιώνες στο ημερολόγιο, για να καταπιαστεί το ελληνικό κράτος ξανά με τον αντικαπνιστικό νόμο. Το επιχείρησε η δεύτερη κυβέρνηση Σημίτη το 2002. Στην πράξη η νομοθεσία έμεινε επίσης ανεφάρμοστη, καθώς δινόταν η ευχέρεια στον ιδιοκτήτη ή τον διαχειριστή του κλειστού χώρου να επιτρέψει ή όχι το τσιγάρο. Μάλιστα, το 2003, η Ελλάδα ως προεδρεύουσα στην ΕΕ υπέγραψε τη Διεθνή Συνθήκη για τον Έλεγχο του Καπνίσματος, που έγινε Νόμος του κράτους το 2005, παρ’ όλα αυτά παρέμεινε κενό γράμμα.

Έξι χρόνια αργότερα, στο τιμόνι της χώρας βρισκόταν η κυβέρνηση Καραμανλή. Το 2008 ψηφίστηκε για πρώτη φορά αυστηρή αντικαπνιστική νομοθεσία. Στην αιτιολογική έκθεση διαβάζουμε ότι η Ελλάδα έχει τα υψηλότερα ποσοστά καπνιστών στην ΕΕ, χωρίς να έχει λάβει κανένα απολύτως μέτρο για να μειώσει τον αριθμό των καπνιστών. Εκείνη την περίοδο είχαν παρουσιαστεί στοιχεία ερευνών, σύμφωνα με τις οποίες το 7% των ελληνόπουλων ανάβει το πρώτο τσιγάρο στο δημοτικό σχολείο.

Έρευνα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας έδειξε ότι σε μεγαλύτερες ηλικίες το πρόβλημα χοντραίνει σημαντικά: με το τσιγάρο πειραματίζονται περίπου τρεις στους δέκα εφήβους και νέους ηλικίας 13 έως 21 ετών, ενώ το 14,2 % ανήκει στους κανονικούς καπνιστές. Οι περισσότεροι είχαν αρχίσει το κάπνισμα μεταξύ 14 και 16 ετών. Τράβηξαν την πρώτη ρουφηξιά κυρίως από περιέργεια (64,5%), αν και σημαντικό ποσοστό δήλωσε ότι η αιτία ήταν το ψυχολογικό στρες, η μελαγχολία, η απογοήτευση ή διότι είχε φίλους που κάπνιζαν.

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Τον Δεκέμβρη του 2008, ο τότε Υπουργός Υγείας, Δημήτρης Αβραμόπουλος, ανακοίνωσε ότι θα επισπεύσει κατά ένα εξάμηνο την απαγόρευση του καπνίσματος, ορίζοντας ως τελική ημερομηνία την 1η Ιουλίου 2009. Ο Νόμος 3730/2008 που ισχύει έως σήμερα, απαγορεύει το κάπνισμα σε όλους του χώρους εργασίας, δημόσιους και ιδιωτικούς, σε κλειστούς δημόσιους χώρους και σε νυχτερινά κέντρα διασκέδασης. Αυτό το τελευταίο ήταν η μεγάλη πληγή.

Το μέτρο διαχώριζε τα νυχτερινά κέντρα σε τρεις κατηγορίες: οι ιδιοκτήτες καφέ και μπαρ που ήταν μικρότερα των 70 τετραγωνικών μέτρων έπρεπε να επιλέξουν αν το κατάστημά τους θα ήταν καπνιστών ή όχι. Τα μεγαλύτερα κέντρα διασκέδασης μπορούσαν να ορίζουν 30-40% από το ωφέλιμο εμβαδόν τους ως «ζώνη καπνιστών». Ο διαχωρισμός από το υπόλοιπο κατάστημα έπρεπε να γίνεται με υαλοπετάσματα ύψους δύο μέτρων κι επίσης την τοποθέτηση καλού εξαερισμού. Είχαν τοποθετηθεί τότε μεγάλα μπάνερ έξω από νοσοκομεία που έγραφαν «την 1η Ιουλίου η Ελλάδα σβήνει το τσιγάρο», τα οποία βρίσκονται ακόμη κρεμασμένα, σαν κακόγουστο αστείο. Επίσης, δημιουργήθηκε η κρατική ιστοσελίδα smokestop.gov.gr, που σήμερα βρίσκεται εκτός λειτουργίας.

Στην ουσία δεν τηρήθηκε σχεδόν τίποτα από όσα προέβλεπε ο αντικαπνιστικός νόμος. Ακόμη και στη Βουλή, το κάπνισμα απαγορεύτηκε, αλλά με εξαίρεση το εντευκτήριο και το καφενείο. Ο τότε Υπουργός Υγείας περίπου το είχε μαντέψει, δηλώνοντας ότι «θα δεχτούμε επιθέσεις από ισχυρά οικονομικά συμφέρονται, αλλά δεν θα υποκύψουμε σε καμία πίεση». Ο Αβραμόπουλος δεν κατονόμασε ποτέ αυτά τα «συμφέροντα» κι έπειτα οι περισσότεροι το διασκέδασαν.

Το πρώτο διάστημα έπεσαν κάποια τσουχτερά πρόστιμα σε ιδιοκτήτες και πελάτες που κάπνιζαν σε απαγορευμένη ζώνη. Στη συνέχεια, ξεκίνησε ένα τραγελαφικό κρυφτούλι με τον νόμο – σερβιτόροι συμβούλευαν τους πελάτες σε περίπτωση εφόδου να σβήσουν το τσιγάρο σε χάρτινα ποτηράκια ή στη θήκη της απόδειξης, άλλοι σε βρεγμένη χαρτοπετσέτα ή στο πάτωμα. Όταν εμφανιζόταν κλιμάκιο εφόδου, έπεφτε σύρμα σε όλη την περιοχή, ενώ πολλές φορές απειλήθηκε σύρραξη μεταξύ καπνιστών, ελεγκτών, σερβιτόρων και μπάρμαν. Γενικά μύλος, σε μια χώρα που δεν έχει λύσει πιο απλά ζητήματα και στην οποία θεωρείται αστείο και επαναστατικό να φουμάρεις στα κρυφά σε κλειστό χώρο.

Περισσότερα από το VICE

Μια Μέρα με τους «Φτωχοδιάβολους της Ανακύκλωσης» στη Θεσσαλονίκη

Επιστήμονες Κάνουν Γενετικές Αλλαγές στα Φυτά για να Καταπολεμήσουν την Κλιματική Αλλαγή

Θαλάσσια Πλάσματα που Μοιάζουν με Νόστιμα Ιταλικά Πιάτα, με Σειρά Αξιολόγησης