Αυτός ο Άνθρωπος Γαντζώθηκε Από το Ταβάνι κι Έβαλε Ένα Έξτρα Αυτί στο Χέρι του

Γαντζωμένος στην κυριολεξία, ο Stelarc αιωρείται μέσα σε μία γκαλερί. Πρόκειται για μία από τις πιο δημοφιλείς performance του. Ο Stelarc είναι ένας καλλιτέχνης που έχει στο επίκεντρο των performance του, το σώμα του και την τεχνολογία. Στην τέχνη του παντρεύει την προσθετική, τη ρομποτική, τη βιοτεχνολογία, την ιατρική απεικόνιση και το Ίντερνετ. Ο κυπριακής καταγωγής καλλιτέχνης είναι το τιμώμενο πρόσωπο της 7ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, η οποία έχει γενικό τίτλο «Στάση», διοργανώνεται από το MOMus και υλοποιείται από το MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, από τις 12 Οκτωβρίου 2019 έως τις 16 Φεβρουαρίου 2020.

Ο γνωστός καλλιτέχνης, την περίοδο 1976-1988, πραγματοποίησε 26 «αιωρήσεις», κατά τη διάρκεια των οποίων, το σώμα του αιωρούνταν από άγκιστρα που είχε περάσει στο δέρμα του. Μία ακόμα πολύ γνωστή του περφόρμανς ήταν το «Επιπλέον Αυτί». Ουσιαστικά, κατασκεύασε με χειρουργική επέμβαση και καλλιέργεια βλαστικών κυττάρων ένα επιπλέον αυτί στο χέρι του, το οποίο θα λειτουργήσει μέσω Ίντερνετ. Όπως σημειώνει η Ειρήνη Παπακωνσταντίνου, ιστορικός τέχνης κι επιμελήτρια στο MOMus, πρόκειται για «έναν καλλιτέχνη που η δουλειά του αποτελεί μια αδιάλειπτη εξερεύνηση, επικεντρωμένη στον επαναπροσδιορισμό του ανθρώπινου σώματος και των εναλλακτικών δυνατοτήτων του, μέσα από τη ρομποτική, την προσθετική, το Ίντερνετ και τη βιοτεχνολογία. Γεννημένος στην Κύπρο (Λευκωσία, 1946), ο Stelarc (Στέλιος Αρκαδίου) εγκαταστάθηκε στην Αυστραλία όπου ως καλλιτέχνης ασχολήθηκε με την έννοια των προεκτάσεων του σώματος πέρα από τα φυσικά όρια και τη βιολογική φόρμα. Με τη γνωστή του φράση «Το σώμα είναι παρωχημένο», ο Stelarc αναφέρεται στην αντίληψη του σώματος ως κατασκευή ατελή και δυσλειτουργική, που ως εκ τούτου χρήζει τροποποίηση και αναδιαμόρφωση, ενώ υπογραμμίζει ότι αυτό δεν μπορεί πλέον να ανταπεξέλθει στις ανάγκες του σύγχρονου και διαρκώς αναδυόμενου τεχνολογικού περιβάλλοντος, συνεπώς οφείλει να διερευνήσει τις ανεξερεύνητες προσαρμοστικές του ικανότητες».

Μία σειρά έργων του παρουσιάζονται στο MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών (Αποθήκη Β1-Λιμάνι), καθόλη τη διάρκεια της Μπιενάλε, ενώ τον περασμένο Οκτώβρη είχε βρεθεί στη Θεσσαλονίκη και μίλησε για το έργο του σε μια ανοιχτή για το κοινό ομιλία με τίτλο «Κρέας, μέταλλο & κώδικας: Το πτώμα, το κωματώδες και ηχίμαιρα». Όσο για τη σχέση του με το κοινό στην Ελλάδα; Όπως λέει στο VICE, «Είχα μόνο περιοδικά την ευκαιρία να παρουσιάσω ή να εκθέσω στην Αθήνα και πιο πρόσφατα στην Μπιενάλε της Θεσσαλονίκης. Και είχα επίσης τη δυνατότητα να βρεθώ και στη Λευκωσία - είμαι άλλωστε Ελληνοκύπριος. Οι γονείς μου μετανάστευσαν στην Αυστραλία, όπου μεγάλωσα και πήγαινα στην Σχολή Τέχνης, αλλά στη συνέχεια έζησα και δούλεψα στην Ιαπωνία για 19 χρόνια. Έχοντας ανατραφεί με τον Ελληνικό Πολιτισμό, μελετώντας τη Δυτική Τέχνη και τη Δυτική Φιλοσοφία, αποφάσισα να δοκιμάσω μια ανατολίτικη κουλτούρα. Η Ιαπωνία δεν έχει μόνο μια ζωντανή κουλτούρα, αλλά και υψηλή τεχνολογία στις ιατρικές τεχνολογίες και τη ρομποτική. Μιλώντας όμως ακόμα τα ελληνικά προφορικά, θα έχω πάντα μια σύνδεση με την ελληνική κληρονομιά μου, όπου και αν βρίσκομαι».

Το έργο του Stelarc είναι πρωτοπόρο και αιχμηρό. Όπως λέει η Ειρήνη Παπακωνσταντίνου, «για περισσότερο από τέσσερις δεκαετίες, ο καλλιτέχνης διακρίνεται για την ριζοσπαστική καλλιτεχνική του στάση, την εγγενή μοναδικότητά του και τον καινοφανή τρόπο να επιζητά τη δημιουργία νέων ερμηνειών για την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους, για τις δυνατότητες επανεξέτασης της αντίληψης μας για το βιολογικό σώμα, το οποίο είναι μεταβατικό, αιωρείται μεταξύ συνθηκών, ενώ ταυτόχρονα μπορεί να λειτουργεί ως ένα μέσο διεπαφής διαφόρων τεχνολογικών συστημάτων. Το έργο του ανταποκρίνεται και έρχεται σε πλήρη αλληλεπίδραση και αντιστοιχία με τις εξελίξεις της βιοτεχνολογίας, της γενετικής και των νέων επιστημονικών εξερευνήσεων και πειραματισμών που τις τελευταίες δεκαετίες εξελίσσονται συστηματικά και επαληθεύουν την αυξανόμενη και επιτακτική σημασία τους στο ιστορικό περιβάλλον του αιώνα που διανύουμε, που ουσιαστικά οδηγούν σε μια αναπόφευκτη εξέλιξη, αυτή της μετανθρώπινης κατάστασης».

Τον ρωτάω ποια ήταν η πιο επίπονη performance για το σώμα του. Όπως λέει, «Καταρχάς, για να καταστεί σαφές, ο πόνος δεν αποτέλεσε ποτέ το αντικείμενο των performance, αν και όλες ήταν φυσική πρόκληση με διαφορετικούς τρόπους. Έμεινα σε μια γκαλερί στο Τόκιο για μια εβδομάδα με τα βλέφαρά μου και το στόμα μου ραμμένα. Δεν μπορούσα να δω, δεν μπορούσα να μιλήσω, δεν μπορούσα να πιω ούτε να φάω. Και το σώμα μου ήταν δεμένο στο τοίχο με δύο άγκιστρα τοποθετημένα στην πλάτη μου. Αυτό ήταν δύσκολο, γιατί παράλληλα έκανε και κρύο στη γκαλερί το βράδυ. Για τις "Αιωρήσεις", το να βάζεις 18 άγκιστρα στο δέρμα σου και στη συνέχεια να αιωρείσαι σε διαφορετικές θέσεις και διαφορετικές κι απομακρυσμένες τοποθεσίες, δημιουργεί ιδιαίτερα προβλήματα. Επίσης, η κατασκευή του αυτιού στο χέρι μου είχε διάφορες χειρουργικές επεμβάσεις από το 2006. Η ανάκαμψη από αυτά ήταν γεμάτη δυσφορία και πόνο, και το έργο δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Επιπλέον, το να βάζω ένα γλυπτό μέσα στο στομάχι μου ήταν δυνητικά η πιο επικίνδυνη ενέργεια, αν και φυσικά επιτεύχθηκε. Μόλις το γλυπτό ήταν μέσα στο στομάχι μου, μπορούσε να ανοίξει και να κλείσει, είχε ένα φως που αναβόσβηνε και έναν ήχο. Έχοντας και για τα δύο τόσο ένα καλώδιο ελέγχου (διαμέτρου 8mm) όσο και ένα ενδοσκόπιο (10mm σε διάμετρο) κάτω από τον οισοφάγο μου στο στομάχι μου, δεν ήταν εύκολο. Η διαχείριση του εξωτερικού πόνου είναι ένα πράγμα, το να αντιμετωπίζεις τα αντανακλαστικά και να αισθάνεσαι εσωτερικά άρρωστος και να θέλεις να ξεράσεις, πρέπει να το διαχειρίζεσαι κι αυτό. Χρειάστηκαν 2 ημέρες για να βγουν 15 λεπτά βίντεο από αυτή την performance».

Ο ίδιος υποστηρίζει ότι δεν υπάρχουν «συγκεκριμένες τεχνικές για να ετοιμάσεις το σώμα για τις performance. Αρκεί να διατηρείσαι γενικώς σε φόρμα». Εκτός από τις φυσικές προκλήσεις όμως, υπάρχουν και οι ψυχολογικές: «Για παράδειγμα, για την performance Re-Wired / Re-Mixed, για πέντε ημέρες, επί έξι ώρες κάθε μέρα, το σώμα που ήταν στο Ινστιτούτο Σύγχρονης Τέχνης του Perth μπορούσε να δει μόνο με τα μάτια κάποιου στο Λονδίνο, μπορούσε να ακούσει μόνο με τα αυτιά κάποιου στη Νέα Υόρκη, ενώ ο καθένας, οπουδήποτε και οποτεδήποτε, θα μπορούσε να έχει πρόσβαση στο ώμο του καλλιτέχνη και να χορογραφήσει τις κινήσεις του μέσω της διαδικτυακής διασύνδεσης. Δεν υπήρχε τρόπος να προετοιμάσεις το σώμα σου για κάτι τέτοιο. Συχνά, δηλαδή, οι περφόρμανς είναι τεχνικά πολύπλοκες για να επιτευχθούν και είσαι έτοιμος όταν συμβαίνουν. Δεν υπάρχει χρόνος για την προετοιμασία του σώματος για απρόβλεπτες εμπειρίες είτε σωματικές είτε ψυχολογικές», σημειώνει ο Stelarc.

Έχοντας φτάσει το σώμα του σε ασυνήθιστα όρια, αναρωτιέμαι αν το αγαπάει. Αυτό που θα πει είναι πως «η φυσιολογία σου είναι γενετικά προκαθορισμένη (πέρα από την επιλογή σου), αλλά και εν μέρει το αποτέλεσμα του τρόπου ζωής σου (κυρίως λόγω προσωπικών επιλογών). Και το να διατηρείσαι γενικώς σε φόρμα είναι πάντα ένας αγώνας με το παθητικό μας εαυτό, τον υπολογιστή και την αυτοκινητιστική κουλτούρα. Αλλά το σώμα πάντα θεωρούνταν από εμένα ως μια εξελικτική δομή, παρά ως ένα σώμα που είναι ένα ψυχοκοινωνικό μελοδραματιστικό κατασκεύασμα», λέει και ξεκαθαρίζει πως: «Το πρόβλημα δεν είναι τόσο το σώμα με το οποίο γεννιόμαστε αλλά το σώμα το οποίο έχει εξελιχθεί. Ένα σώμα είναι μαλακό, ευάλωτο, εύκολα φθαρτό, επιρρεπές σε αόρατες βακτηριακές και ιικές οντότητες και έχει περιορισμένη μακροζωία. Και πλέον ένα σώμα που έχει αναπτύξει μηχανές, όργανα και υπολογιστικά συστήματα που ενισχύουν τις ικανότητες του σώματος, υπερβαίνει την αισθητηριακή του αντίληψη και υπεραποδίδει. Δεν πρόκειται για την αγάπη του σώματός σου, αλλά για την παραδοχή ότι το σώμα είναι βαθιά ξεπερασμένο σε μορφή και λειτουργίες».

Ν.Ο.Ε. - Νόημα, Όραμα, Εξέλιξη

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

«Λειτουργούμε, αλληλεπιδρούμε και συνειδητοποιούμε τον κόσμο όχι μόνο από τη βιολογική και φυσιολογική μας συσκευή, αλλά και από τις κοινωνικές προτροπές και το πολιτιστικό μας περιβάλλον. Έτσι, σε μια χαϊντεγκεριανή έννοια είμαστε ιστορικά τοποθετημένοι», λέει ο καλλιτέχνης προσπαθώντας να εξηγήσει πόσο σημαντικό είναι για τον ίδιο τα θέματα της ενσωμάτωσης και της νοημοσύνης και πως αυτά κατασκευάζονται και μετασχηματίζονται με την τεχνολογία και συνεχίζει: «οι προσθετικές, οι εξωσκελετοί και τα ρομπότ αναδιαμορφώνουν και επαναπροσδιορίζουν τί είναι το σώμα και πώς ένα σώμα λειτουργεί. Τα υβριδικά συστήματα ανθρώπων-μηχανών καθίστανται όλο και πιο διαδεδομένα. Στην πραγματικότητα, είχαμε πάντα προσθετικά ενισχυμένα σώματα. Η τεχνολογία αναδεικνύει το γεγονός ότι ποτέ δεν είχαμε μυαλό από μόνοι μας, ούτε καθόλου μυαλό με την παραδοσιακή μεταφυσική έννοια. Έχουμε γίνει ταυτόχρονα τόσο Ζόμπι όσο και Σάιμποργκς. Με το να επιταχύνουμε το σώμα, χαλαρώνουμε και το αυτοματοποιούμε όλο και περισσότερο. Τα μηχανήματα γίνονται πιο έξυπνα, ενώ τα σώματα γίνονται ανενεργά και χαζά. Και απροσδόκητα, με την micro και nano κλιμάκωση της τεχνολογίας, θα ανασυνθέσουμε το ανθρώπινο σώμα με τα μηχανήματά μας, αυξάνοντας τον πληθυσμό των βακτηρίων και ιών. Η τεχνολογία θα ενσωματωθεί. Φανταστείτε τον επανασχεδιασμό των ατόμων του σώματος πάνω και προς τα έξω. Αν και η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να μιμηθεί πρώτα την ανθρώπινη νοημοσύνη, θα γίνει ολοένα και περισσότερο Εξωγήινη Νοημοσύνη. Τα πρώτα σημάδια μιας εξωγήινης νοημοσύνης μπορεί να προέρχονται από αυτόν τον πλανήτη», καταλήγει.

Όσο για τα πλάνα του; Ετοιμάζει το Reclining StickMan, μια μεγάλης κλίμακας ρομποτική και διαδραστική εγκατάσταση μήκους άνω των 9 μέτρων, που θα παρουσιαστεί στην Μπιενάλε της Αυστραλιανής Τέχνης που ανοίγει στις 27 Φεβρουαρίου.

Περισσότερα για την 7η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, εδώ.

Περισσότερα από το VICE

Οι Άστεγες Προσφύγισσες στην Ελλάδα Είναι Αντιμέτωπες και με τους Βιασμούς

«Χαλαστήκαμε» Ένα Βράδυ με τους Αναστενάρηδες του Λαγκαδά Θεσσαλονίκης

Τι Λέει για Εσένα η Άσκηση που Προτιμάς στο Γυμναστήριο