«Αυτά που μαθαίνει ένα παιδί στο σχολείο είναι παρακαταθήκη για όλη την υπόλοιπη ζωή του. Το σχολείο είναι ένας καθρέφτης της κοινωνίας και όταν λείπει κάποιο είδωλο από αυτόν τον καθρέφτη, θα συνεχίσει να λείπει σε ολόκληρη τη ζωή ενός ατόμου. Για αυτό, λοιπόν, πρέπει να βλέπουμε τα παιδιά με αναπηρία μέσα στα γενικά σχολεία. Το ερώτημα, όμως, είναι "Θέλουμε να τα δούμε; Τι προσδοκίες έχουμε για αυτά;"».Με αυτές τις λέξεις, έκλεισε το χθεσινό τηλεφώνημά μας η Πελαγία (Πωλίνα) Παπανικολάου, υπεύθυνη της έρευνας της ActionAid Hellas, για την ειδική αγωγή και εκπαίδευση των μαθητών/τριών με αναπηρία στη χώρα μας. «Eίναι η πρώτη έρευνα ελληνικής ΜΚΟ, η οποία ασχολείται αμιγώς με το θέμα της εκπαίδευσης (Α' βάθμια & Β' βάθμια) ατόμων με αναπηρία. Είχε γίνει και άλλη μία, από το ελληνικό παράρτημα της Inclusion Europe, η οποία αφορούσε όμως μόνο τα άτομα με νοητική αναπηρία και όχι τα ΑμεΑ γενικά. Επίσης, δεν εστίαζε στον τομέα της εκπαίδευσης», λέει η Πωλίνα. Αξίζει να αναφερθεί πως η έρευνα «έτρεξε» το 2014, που είχε οριστεί από τον ΟΗΕ ως παγκόμσιο έτος για τα παιδιά με αναπηρία.«Το "ζουμί" της έρευνας είναι ότι μόνο το 15% των παιδιών με αναπηρία πηγαίνουν στο σχολείο;», ρωτώ την ερευνήτρια. «Δεν βγαίνω να πω, απόλυτα, ότι το 15% των παιδιών με αναπηρία είναι αποκλεισμένα από την εκπαίδευση. Αυτό το ποσοστό είναι μία εκτίμηση. Από εκεί και πέρα, είναι πολύ σημαντικά τα ποιοτικά στοιχεία που πηγάζουν από την έρευνα, τα οποία τα έχουμε ονομάσει "6 άξονες", που είναι ουσιαστικά τα βασικά συμπεράσματα-προβλήματα που προκύπτουν από την έρευνα και πώς αυτά μπορούν να επιλυθούν.Πριν αναλύσει τους «6 άξονες», ζήτησα από την Πωλίνα να μου περιγράψει εν συντομία το χρονικό αυτής της έρευνας - πώς έγινε, γιατί επιλέχθηκε η ίδια ως ερευνήτρια από την ActionAid. «Η ActionAid έβγαλε μια προκήρυξη όπου ζητούσε έναν ερευνητή για να κάνει μία έρευνα πεδίου. Υπέβαλα μία ερευνητική πρόταση η οποία τους άρεσε, έστειλα βιογραφικό και με επέλεξαν», σύμφωνα με την Πωλίνα.Η Πωλίνα Παπανικολάου είναι Υποψήφια Δρ. Εγκληματολογίας της Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Νομικός Εγκληματολόγος και Ερευνήτρια. Συνεχίζοντας την απάντησή της στην πιο πάνω ερώτηση, η Πωλίνα λέει: «Αποφάσισα να στήσω ένα ερωτηματολόγιο και να συμπεριλάβω μαθητές/τριες με αναπηρία, γονείς και εκπαιδευτικούς. Επειδή, όμως, για τους/τις μαθητές/τριες, έπρεπε να πάρω άδειες από την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων -λόγω ανηλικότητας- και το Υπουργείο Παιδείας, κάτι τέτοιο θα με πήγαινε πολύ πίσω. Έτσι, αποφάσισα να το "τρέξω" με γονείς και εκπαιδευτικούς. Έστησα, λοιπόν, προσαρμοσμένα ερωτηματολόγια, άλλα για γονείς και άλλα για εκπαιδευτικούς. Συνολικά, απάντησαν 122 άνθρωποι, 84 εκπαιδευτικοί και 38 από γονείς παιδιών με αναπηρία».Πάμε, όμως, στου «6 άξονες», δηλαδή τα βασικά συμπεράσματα, της έρευνας.1) Δεν υπάρχει εθνικό μητρώο καταγραφής των παιδιών με αναπηρία, στο οποίο να καταγράφονται με όλα τα παιδιά με αναπηρία και οι ειδικές εκπαιδευτικές τους ανάγκες (κατά κατηγορία αναπηρίας). Για παράδειγμα, ότι από τα 200.000 παιδιά με αναπηρία που υπολογίζεται ότι ζουν στην Ελλάδα, μόλις το 15% πηγαίνουν σχολείο είναι μία εκτίμηση. Αν υπήρχε μητρώο καταγραφής, τότε μόνο θα μπορούσε να υπάρξει αποτελεσματική πολιτική ειδικής εκπαίδευσης, ώστε κανένα παιδί να μην είναι "αόρατο".
2) Οι γονείς των μαθητών/τριών με αναπηρία και οι μαθητές/τριες δεν συμμετέχουν σε αποφάσεις που αφορούν στην εκπαίδευσή τους. Για παράδειγμα δεν ερωτώνται σε ποιο σχολείο θέλουν να φοιτήσουν, καθώς η διαδικασία που περνούν τα παιδιά για να ενταχτούν σε κάποιο εκπαιδευτικό πλαίσιο είναι τελείως κλειστή και οι αποφάσεις των επιτροπών είναι δεσμευτικές και συνήθως οριστικές. Επίσης, φαίνεται μία τάση μη συμμετοχής των παιδιών με αναπηρία στην εκπροσώπηση της μαθητικής κοινότητας, όπως τα 5μελή και 15μελή μαθητικά συμβούλια.
3) Τα σχολεία δεν είναι προσβάσιμα σε μαθητές/τριες με αναπηρία, τόσο σε επίπεδο κτηριακών εγκαταστάσεων όσο σε επίπεδο εκπαιδευτικού και εποπτικού υλικού. Δηλαδή, δεν υπάρχουν επαρκείς υπηρεσίες μεταφοράς των μαθητών στο σχολείο. Ακόμη, η στελέχωση με εκπαιδευτικούς και παράλληλη στήριξη, τόσο στα γενικά όσο και στα ειδικά σχολεία, κρίνεται ανεπαρκής.
4) Δεν υπάρχει συνεχόμενη επιμόρφωση (για παράδειγμα σεμινάρια) των εκπαιδευτικών που να λαμβάνει υπόψη τις τελευταίες τεχνολογίες και εκπαιδευτικές τάσεις, με έμφαση στην ενταξιακή μάθηση σε κάθε μορφή αναπηρίας.
5) Δεν υπάρχει ένα ολοκληρωμένο σύστημα πρώιμης παρέμβασης για παιδιά ηλικίας 0-6 ετών, ηλικίες κρίσιμες για όλα τα παιδιά. Αυτό σημαίνει ότι όταν έρχεται η στιγμή τα παιδιά να μπουν σε σχολική τάξη, οι δυσκολίες είναι πολύ μεγαλύτερες.
6) Υπάρχει έλλειψη σταθερής και επαρκούς χρηματοδότησης της εκπαίδευσης των παιδιών με αναπηρία από τον κρατικό προϋπολογισμό.
Αλήθεια, το Υπουργείο Παιδείας τι λέει για όλα αυτά; Η Πωλίνα λέει ότι «Τον περασμένο Ιούνιο, έγιναν σχετικές ερωτήσεις κοινοβουλευτικού ελέγχου στην Επιτροπή Ανθρώπινων Δικαιωμάτων και Ισότητας των φύλων. Τότε, το Υπουργείο Παιδείας, με Υπουργό τον κ. Μπαλτά, ναι μεν απάντησε πολύ αναλυτικά, αλλά με ποσοτικά στοιχεία, τύπου τι προγράμματα "τρέχουν". Ωστόσο, το σημαντικό είναι το πώς εφαρμόζονται αυτά τα προγράμματα, ποιοτικά, σε μια χώρα».Σε επικοινωνία που είχα με την Υπεύθυνη Εκστρατειών της ActionAid Hellas, τη Μάττα Σαμίου, πληροφορήθηκα ότι παρά τις επιστολές που έχουν στείλει από τον Ιούνιο στο Υπ. Παιδείας, ζητώντας έστω μία συνάντηση, δεν έχουν λάβει καμία απάντηση - ούτε καν αρνητική. Επίσης, «έχει εκταμιευθεί κονδύλι από το ΕΣΠΑ για τους μαθητές/τριες με αναπηρία και ειδικά για το μητρώο καταγραφής, που είναι ίσως το πιο σημαντικό από τα αιτήματα που προκύπτουν από την έρευνα, αλλά είναι άφαντο». Η κ. Σαμίου λέει ότι ακόμα και ο κ. Φίλης, στις προγραμματικές του δηλώσεις, αναφέρθηκε σε 150.000 παιδιά με αναπηρία στην Ελλάδα, χωρίς όμως να υπάρχει κάποια επίσημη καταγραφή. «Πώς γίνεται να σχεδιάζει στρατηγικές χωρίς να βασίζεται σε επίσημα στοιχεία;» τονίζει και συμπληρώνει ότι «Υπάρχει τρομερή γραφειοκρατία γενικά. Για κάθε άξονα της έρευνας, ίσως χρειάζεται να απευθυνθούμε και σε διαφορετικό αρμόδιο φορέα. Για παράδειγμα, σε ό,τι αφορά τον άξονα της προσβασιμότητας είναι υπεύθυνες οι τοπικές Αρχές και συγκεκριμένα οι Περιφέρειες. Μέχρι το τέλος του χρόνου θέλουμε να κάνουμε χαρτογράφηση των φορέων που απαιτούντια για κάθε άξονα της έρευνάς μας».«Είμαι υπέρ του να φοιτούν τα παιδιά με αναπηρία στα γενικά σχολεία. Διότι, έτσι κοινωνικοποιούνται και δεν γκετοποιούνται. Η εκπαίδευση στα γενικά σχολεία είναι δικαίωμα κι όχι προνόμιο, σύμφωνα με τον νόμο 3699. Ωστόσο, δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα. Δυστυχώς, φαίνεται ότι η φοίτηση στα ειδικά σχολεία είναι πιο οργανωμένη, επειδή τα ειδικά σχολεία είναι κατοχυρωμένα ιστορικά και θεσμικά στην Ελλάδα» τονίζει η Πωλίνα Παπανικολάου, βρίσκοντας την αφορμή να μου παραθέσει ένα αρνητικό στοιχείο της έρευνάς της. «Ζητώντας από τους γονείς να μου αξιολογήσουν, από το 1 μέχρι το 10, την εκπαίδευση των παιδιών τους με αναπηρία, ο μέσος όρος των απαντήσεων ήταν κάτω του 5».Λίγο πριν κλείσουμε το τηλέφωνο, η Πωλίνα τονίζει ξανά πως ελπίζει να υπάρξει τουλάχιστον ένα μητρώο καταγραφής των παιδιών με αναπηρία. «Μακάρι να προκύψει από εκεί ότι αυτό το ποσοστό της τάξης του 15% των μαθητών/τριών με αναπηρία είναι 5πλάσιο», λέει.Διαβάστε αναλυτικά την Έρευνα της ActionAid Hellas για την Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση των Μαθητών/τριών με Αναπηρία στη χώρα μας.Δείτε την εκστρατεία της ActionAid Hellas «Παιδιά με αναπηρία, αόρατα στα σχολεία».Επισκεφθείτε το προσωπικό ιστολόγιο της Πελαγίας Παπανικολάου.Περισσότερα από το VICEΜία Πτέρυγα στα Διαβατά Δεν Μοιάζει με Ελληνική ΦυλακήΤο Μέλλον της Σκηνής των Queer στο ΛονδίνοΗ Βιομηχανία του Πορνό Κλείνει τις Πόρτες της στον James Deen Τα καλύτερα θέματα του VICE Greece στο inbox σου!
Με την εγγραφή σας στο newsletter του VICE συμφωνείτε να λαμβάνετε ηλεκτρονικά ενημερώσεις που αφορούν το VICE, οι οποίες ορισμένες φορές ενδέχεται να περιλαμβάνουν διαφημιστικό ή/και χορηγούμενο περιεχόμενο.
