Τα Βιβλία που Διάβασαν οι Πολιτικοί μας το Καλοκαίρι

Συνήθως αυτά που ξέρουμε για τους ανθρώπους που ψηφίζουμε, πέρα από την αποστειρωμένη δημόσια εικόνα τους και την εικόνα που ενίοτε μας μεταφέρει ο κίτρινος Τύπος, είναι ελάχιστα. Αν όμως ένα μεγάλος μέρος αυτού που είμαστε το ορίζουν αυτά που διαβάζουμε, τότε έχουν ιδιαίτερη σημασία τα αναγνώσματα που επιλέγουν οι πολιτικοί να τους συντροφεύουν. Έπειτα από μία έντονη πολιτική περίοδο με ευρωεκλογές, δημοτικές, περιφερειακές και εθνικές εκλογές, οι πολιτικοί πήραν μία ανάσα για καλοκαιρινή ξεκούραση. Ποια βιβλία επέλεξαν να διαβάσουν; Ακολουθούν (αλφαβητικά) οι απαντήσεις τους.

«Ο Χορευτής του Επάνω Πατώματος» και «Τα Υπόγεια του Ματζέστικ» ήταν τα δύο βιβλία που με συντρόφευσαν στις καλοκαιρινές μου διακοπές, φέτος. Δύο σπουδαίες αστυνομικές ιστορίες που υπερβαίνουν κατά πολύ τον χαρακτηρισμό τους ως τέτοιων. Στο πρώτο βιβλίο, ο συνταγματάρχης Ρέχας εξομολογείται την ιστορία της σύλληψης του αντάρτη Εζεκιέλ στη Λατινική Αμερική, ενός τρομοκράτη που ενέπνευσε στρατιές οπαδών και στόχευσε πολιτικά πρόσωπα, προκαλώντας τελικά τον θάνατο δεκάδων χιλιάδων πολιτών. Οι τρομοκρατικές επιθέσεις περιγράφονται από τον συγγραφέα, Nicholas Shakespeare, με τρόπο μοναδικό και ιδιαίτερα κινηματογραφικό. Σαν ένας προβολέας να ρίχνει αργά το φως του σε επιμέρους γωνιές ενός βομβαρδισμένου τοπίου. Ο Nicholas Shakespear, όμως, δεν μένει στην επιφάνεια. Εμβαθύνοντας στη μελαγχολική προσωπικότητα του ίδιου του αστυνομικού, σκιαγραφεί το πορτραίτο ενός βαθιά πληγωμένου άντρα που παρέμεινε στη σιωπή για χρόνια, τη στιγμή που θα ανέμενε κανείς να θριαμβολογεί για την εξάρθρωση της τρομοκρατικής οργάνωσης που σκόρπιζε τον θάνατο και τον φόβο. Εξίσου έντονα συναισθηματική είναι η εμβάθυνση στη σκοτεινή προσωπικότητα του τρομοκράτη Εζεκιέλ, αναδεικνύοντας πτυχές ενός ταλαιπωρημένου και αδύναμου ανθρώπου που προκαλεί συχνά τον οίκτο στον αναγνώστη.

Στα «Υπόγεια του Ματζέστικ», ο γνωστός επιθεωρητής Μαιγκρέ ερευνά την υπόθεση της δολοφονίας μιας νεαρής Αμερικανίδας στο υπερπολυτελές ξενοδοχείο Ματζέστικ των Ηλυσίων Πεδίων στο Παρίσι της δεκαετίας του ‘40. Αναδεικνύοντας τις ταξικές αντιθέσεις μέσα από τις περιγραφές των όσων διαδραματίζονται στους ορόφους του γνωστού ξενοδοχείου, το βιβλίο του George Simenon φέρνει στο νου εικόνες από την τηλεοπτική σειρά Downton Abbey, της οποίας μάλλον αποτέλεσε πρόδρομο. Η εξιχνίαση της υπόθεσης ξεδιπλώνεται μαεστρικά: Με κοφτές προτάσεις και έντονους διαλόγους. Η εντελώς αντιηρωική, αν και άκρως γοητευτική, φιγούρα του επιθεωρητή Μαιγκρέ, αναδύεται σε κάθε στροφή της αφήγησης, μέσα από το χτύπημα της πίπας του στο τακούνι του παπουτσιού του και το αμυδρό χαμόγελο όταν πιάνει «λαυράκι».

Με διαφορετικό ύφος, αφηγηματικό χαρακτήρα και γραφή, τα δυο αυτά βιβλία κατορθώνουν αυτό που πολλοί έχουμε μεγάλη ανάγκη: να μας απορροφήσουν σε μια ιστορία πέρα και έξω από τη βιαστική καθημερινότητα και την οθόνη του κινητού, περιβάλλοντάς μας με τη μελαγχολική τους ατμόσφαιρα και την αγωνιώδη εξέλιξή τους. Πλάι στις σκοτεινές προσωπικότητες των πρωταγωνιστών τους, το πολιτικό σχόλιο υφέρπει, συμπληρώνοντας το ταξίδι σε δυο ξεχωριστά αναγνώσματα.

«Μπορείς να σκοτώσεις έναν επαναστάτη, αλλά δεν μπορείς να σκοτώσεις την επανάσταση». Νόμιζα ότι η φράση ανήκει στον Che Guevara. Είναι του Fred Hampton, ενός εμπνευσμένου Μαύρου Πάνθηρα του Σικάγο, που δολοφονήθηκε από τους πράκτορες του FBI. Το βιβλίο του Jeff Haas, «Η Δολοφονία του Fred Hampton», σε καθηλώνει σαν αστυνομικό μυθιστόρημα αλλά σε προσγειώνει βάναυσα στη ρατσιστική πραγματικότητα των ΗΠΑ του '60. Το βιβλίο περιγράφει πώς ο ίδιος ο Haas και ο Flint Taylor, συνέταιροι στο Δικηγορικό Γραφείο του Λαού, τα έβαλαν με τις εντυπωσιακές δυνάμεις του FBI, για να ξεσκεπάσουν αυτό που ο Chomsky ονόμασε «το σοβαρότερο εγχώριο έγκλημα της Προεδρίας Nixon».

Ο Fred Hampton ήταν ο Μαύρος Πάνθηρας που προσπάθησε να απομακρύνει την οργάνωση από τον ένοπλο επαναστατικό αγώνα για να επικεντρωθούν στον αγώνα μέσα από κοινωνικές δράσεις. Πιο γνωστό ήταν ένα πρόγραμμα σίτισης παιδιών των γκέτο. Τότε, το πρόγραμμα της οργάνωσης τάιζε 10.000 παιδιά την ημέρα. Η προσπάθεια αυτή θεωρήθηκε επικίνδυνη για το καθεστώς. Πριν από το πρώτο πρωινό, οι αστυνομικοί μπήκαν στην εκκλησία που θα γινόταν η σίτιση, έριξαν το φαγητό των παιδιών στο πάτωμα και ούρησαν πάνω του.

Η δολοφονία του Hampton δεν ήταν ένα μεμονωμένο έγκλημα αλλά μέρος μιας συντονισμένης προσπάθειας του διοικητή του FBI, J. Edgar Hoover, να απαξιώσει τους Μαύρους Πάνθηρες και να τους αποδεκατίσει. Τα κατάφερε δημιουργώντας ένα παρακράτος που δεν δίστασε να καταπατήσει κάθε δημοκρατική διαδικασία για να υπερασπιστεί, όπως έλεγε, τη δημοκρατία. Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, οι ιστορικοί έβλεπαν του Μαύρους Πάνθηρες σαν μια σκοτεινή παρένθεση στην λαμπρή ιστορία των αγώνων για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στην Αμερική. Η φράση του Hampton για μερικές δεκαετίες φάνταζε τόσο νεκρή όσο και ο Πάνθηρας που την ξεστόμισε.

Πριν από μερικούς μήνες, ένα hashtag επανέφερε τους Πάνθηρες στο προσκήνιο. Το #BlackLivesMatter, αντιδρώντας στη βία των αστυνομικών, ενέπνευσε χιλιάδες και άνοιξε και πάλι τη συζήτηση: πέθανε πραγματικά η επανάσταση; Η απάντηση αυτή τη φορά είναι διαφορετική. Βάση των νέων αναλύσεων, οι Μαύροι Πάνθηρες είναι η οργάνωση που διάβασε σωστά τα μηνύματα των καιρών και άλλαξε τη μορφή των αγώνων για Ανθρώπινα Δικαιώματα την εποχή που είχαν βαλτώσει: μετατόπισε το πεδίο της μάχης από τις πολιτείες του Νότου στα αστικά κέντρα όλης της Αμερικής, εκσυγχρόνισε τις μεθόδους της κοινωνίας των πολιτών και μετέτρεψε τον αγώνα για νομική ισότητα σε αγώνα για οικονομική δικαιοσύνη.

Δεν μπορούσα να μη χαμογελάσω κλείνοντας το υπέροχο αυτό βιβλίο. Η ειρωνεία είναι γλαφυρή. Την ώρα που η ευρωπαϊκή Σοσιαλδημοκρατία αργοπεθαίνει και αποτινάσσει από πάνω της τον Σοσιαλισμό για να συνεργαστεί με τη Δεξιά, στην Αμερική έρχεται με φόρα μια νέα φουρνιά πολιτικών, κυρίως γυναίκες, που δηλώνουν περήφανες «σοσιαλίστριες». Θες λόγω της παγκοσμιοποίησης που δείχνει τα όρια της ακόμη και στα πιο καπιταλιστικά κράτη, θες λόγω της προφανούς απαξίωσης του αμερικανικού ονείρου για τη μεγάλη πλειοψηφία του αμερικανικού λαού, θες η «γραφική» αλλά επικοινωνιακή φιγούρα του Bernie Sanders που δήλωσε πρώτος ανοιχτά σοσιαλιστής, μια νέα γενιά Αμερικανών εμπνέεται από τις αρχές και τις αξίες μιας ιδεολογίας που σήμερα αναδεικνύεται πιο απαραίτητη από ποτέ; Ποιος ξέρει; Ίσως ο Hoover κατάφερε να σκοτώσει τον επαναστάτη, αλλά η επανάσταση μοιάζει ακόμα ζωντανή.

Μια μάγισσα μού κράτησε συντροφιά στις ολιγοήμερες διακοπές, με παρηγοριά και φυγή στη φύση, τη βάρκα και την καθετή μου. Ήταν «Η Κίρκη» της απίστευτα νεαρής Madeline Miller, που διάλεξε να διδάσκει αρχαία ελληνικά και να έχει ειδικευτεί στη μεταφορά κλασικών μύθων στη σύγχρονη εποχή, μετά από ειδικές σπουδές στο Γέηλ.

Κι έτσι ανάμεσα σε θλιβερές σκόρπιες πληροφορίες για τα μόρια και τη Μόρια, και τις σπουδές κάτω από τη βάση, η κ. Μίλερ μ’ έβαλε στο μυαλό της απόβλητης απ’ την κλίκα θεών και ημίθεων, σκληρής και παθιάρας Κίρκης, που μαγεύει κατ´επιλογήν, χωρίς να ευνουχίζει, έναν άντρα, αλλά όχι τον γιο της, παραμένει νύμφη αλλά όχι νυμφίδιο. Ξαναζωντάνεψε τη λατρεμένη μου Οδύσσεια, γεμάτη άλλωστε νησιά και θάλασσα, κι έκανε το καλοκαίρι μου αρχαίο αλλά και μελλούμενο με μια φαντασία και με μια γραφή μαστόρικη που θα ταίριαζε σε συγγραφέα τριπλάσιας ηλικίας. Η Κίρκη είναι μια άγρια Αθάνατη που σεβάστηκε κι ερωτεύτηκε τους θνητούς κι έζησε σαν κι αυτούς, και σήκωσε κεφάλι στο ανδροκρατούμενο πολεμοχαρές τσούρμο ηρώων.

Όποιος αποκαλέσει το βιβλίο φεμινιστικό, μπουρδολογεί με αμερικανιές του καιρού. Προς επίρρωση του ισχυρισμού μου, μεταφέρω ένα μικρό διάλογο όταν ο Οδυσσέας, ο καλύτερος τοξοβόλος της, εξηγεί γιατί άφησε στον Πάρη τον τίτλο κι άφησε το τόξο του στην Ιθάκη, επειδή είχαν φθαρεί οι αρθρώσεις των δαχτύλων του και πονούσε συνεχώς:

«Θέμα πολιτικής», μου εξήγησε. «Το τόξο ήταν το όπλο του Πάρη. Του όμορφου Πάρη που έκλεβε συζύγους. Ανάμεσα στους ήρωες, τον έβλεπαν σαν δειλό. Κανένας τοξοβόλος όσο επιδέξιος κι αν ήταν, δεν θα γινόταν ποτέ ο Καλύτερος των Αχαιών». Κι η Κίρκη κατέληξε, «Οι ήρωες είναι ηλίθιοι». Εκείνος γέλασε. «Συμφωνούμε».

Πέρασα μια βδομάδα τρώγοντας το ψάρι που ψάρευα και την Κίρκη ξαπλωμένη στο κρεβάτι με τον Οδυσσέα να τον ακούει μισοκοιμισμένο να παραπονιέται, «αν έβλεπες πόσο κοντά είμαστε στην Ιθάκη. Μπορούσα να μυρίσω τα ψάρια που έψηναν στην παραλία».

Να’ σαι καλά κορίτσι μου, κι εσύ κι η Κίρκη σου. Από τις εκδόσεις Διόπτρα, σε πολύ καλή μετάφραση της Κλαίρης Παπαμιχαήλ.

VICE Meets: Πάολα Ρεβενιώτη

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Να ξεκαθαρίσω πως δεν κάνω ποτέ καλοκαιρινές επιλογές στα βιβλία, κυρίως επειδή ουδέποτε διαβάζω στις παραλίες γιατί, πολύ σπάνια, υπάρχουν ανοιχτοί χώροι χωρίς πλατς-πλουτς, παιδάκια, κουβαδάκια, «Κωστάκη βάλε καπέλο», κουβεντολόι και μπούρου-μπούρου στο κινητό απ' τους διπλανούς. Ως εκ τούτου οι επιλογές μου παραμένουν σταθερές: ιστορικά μυθιστορήματα, βιογραφίες, ιστορία και αστυνομικά, τύπου αείμνηστου Philip Kerr - πέθανε νέος και δυστυχώς έχω διαβάσει όλα τα βιβλία του μοναδικού συγγραφέα της Τριλογίας του Βερολίνου.

Στις δεκαπενθήμερες διακοπές μου, άρχισα με Χρήστο Α. Χωμενίδη («Ο Φοίνικας») και το βρήκα συναρπαστικό, χωρίς να χάσω στιγμή προσπαθώντας να ξεχωρίσω τα βιογραφικά, πραγματικά γεγονότα γύρω από τα πρόσωπα κλειδιά για την εξέλιξη του μυθιστορήματος, γνωρίζοντας από παλιά τον έρωτα και τη θυελλώδη ζωή της Εύας Πάλμερ και του Άγγελου Σικελιανού.

Είναι μοναδικό βιβλί, διότι με την εξαίρετη γραφή εξαπλώνεται το μεγαλείο και ο πλούτος της ελληνικής γλώσσας, αλλά εξιστορείται με παραστατικό, αληθινό τρόπο μια άγνωστη στους πολλούς περίοδος της νεοελληνικής ιστορίας που προκαλεί, σπάζοντας τον κλοιό της συντηρητικής σκέψης που θεωρεί δεδομένο, λόγω των τότε συνθηκών - μικρή χώρα η Ελλάδα, απομονωμένη, αγράμματος και φτωχός λαός στα κατσάβραχα, πόλεμοι, κακουχίες, ξεριζωμοί, εθνικές καταστροφές - πως ήταν μόνον αυστηρή και θεοσεβούμενη η κοινωνία τότε. Αμ δε.

Εν συνεχεία μελέτησα το πολύ ενδιαφέρον, διαβαστερό και πάντα επίκαιρο πόνημα του νομικού και Διοικητικού Δικαστή Νικόλαου Π. Σοϊλεντάκη «Υπουργοί στο Ειδικό Δικαστήριο», που διατρέχει με κάθε λεπτομέρεια την κοινοβουλευτική ζωή του τόπου από την εθνεγερσία του 1821 έως τα τέλη του 20ου αι. Μα πόσο ενδιαφέρον να μαθαίνεις πως η πρώτη καθαίρεση υπουργού έγινε το 1823 (Χαρ. Περρούκας) από Υπουργός των Οικονομικών καθώς και του Ανδρέα Μεταξά από το Εκτελεστικό Σώμα, την ίδια χρονιά.

Και πιστή στις συνήθειές μου για βιβλία με αστυνομική πλοκή, επέλεξα με παρότρυνση του βιβλιοπώλη μου που με γνωρίζει πολλά χρόνια, την αγγλική έκδοση Mayhem της Sigrid Rausing- βρετανίδας εκδότριας του περιοδικού Granta αλλά και βιβλίων που χαρακτηρίστηκε από τους Sunday Times, βιβλίο της χρονιάς. Μια τραγική οικογενειακή ιστορία που ο θάνατος μιας νέας γυναίκας από υπερβολική δόση ναρκωτικών - το 2012 - εξαπλώνεται στις σελίδες του βιβλίου ως περιγραφή αναμνήσεων, συναισθημάτων, σχέσεων αγάπης και συμπόνιας και αναμενόμενου τέλους, αυτού που σημαδεύει την εξάρτηση.

Μια παλιά ευχάριστη συνήθεια έχει συνδέσει τις καλοκαιρινές διακοπές και με το διάβασμα. Μακριά από τις καθημερινές πιεστικές επαγγελματικές και λοιπές υποχρεώσεις, το βιβλίο, πέρα από τη δεδομένη γνωστική του αξία, αποτελεί πάντοτε πολύτιμο συμπλήρωμα της αναγκαίας ψυχικής διαφυγής και χαλάρωσης. Δυστυχώς, φέτος, ο χρόνος των διακοπών μας ήταν πολύ περιορισμένος και δεν είχα αρκετό χρόνο να αφιερώσω στα αναγνώσματα που είχα στο μυαλό μου να διαβάσω.

Διάβασα το ιστορικό μυθιστόρημα του Γιάννη Καλπούζου «Γινάτι. Ο Σοφός της Λίμνης» το οποίο, εκτός από την καθαρά μυθοπλαστική πλευρά του, είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την εύγλωττη ιστορική αναπαράσταση της ζωής στην πόλη και την ευρύτερη περιοχή των Ιωαννίνων στις πρώτες κυρίως δεκαετίες του 20ου αιώνα. Θρύλοι, μυστήρια, προσωπικές ιστορίες Ρωμιών, Τούρκων, Βλάχων, Εβραίων, προσφύγων, αλλά και η πορεία του τόπου σε κρίσιμες ιστορικές στιγμές, διατρέχουν, με εξαιρετική και ζωντανή ελληνική γλώσσα, τις σελίδες του, όπως τις γέννησε η γραφίδα του λογοτέχνη που μας είχε χαρίσει, μεταξύ άλλων, το «Ιμαρέτ» και τη «Σέρρα».

Ακόμα, διάβασα το βιβλίο του Καθηγητή Γιώργου Δερτιλή «Επτά Πόλεμοι, Τέσσερις Εμφύλιοι, Επτά Πτωχεύσεις 1821-2016». Ανεξάρτητα από τις πιθανές ιδεολογικές διαφορές, πρόκειται για ένα βιβλίο που θέλει να συνοψίσει την ιστορία του νέου ελληνικού κράτους και να επισημάνει επαναλαμβανόμενα μοιραία λάθη στην άσκηση της ελληνικής πολιτικής. Κατά τον συγγραφέα, το καινοφανές στην ελληνική περίπτωση είναι η αέναη επανάληψη πολέμων, πολεμικών δαπανών και πτωχεύσεων. Η υπερχρέωση της χώρας, σε συνδυασμό με τα ανεπαρκή έσοδα, οδήγησαν σε δίνη επαναλαμβανόμενων πτωχεύσεων που κατέληγαν συνήθως σε αναδιάρθρωση του χρέους υπό διεθνή δημοσιονομικό έλεγχο. Μέσα από αυτό το βιβλίο, και με δεδομένη την ιδιατερότητα της τελευταίας πτώχευσης που έφερε τα μνημόνια, αναδεικνύεται η ανάγκη καταπολέμησης της αμάθειας και ανάπτυξης κριτικού πνεύματος, έτσι ώστε να μην υπερνικά πάντοτε ο επιπόλαιος κεντρικός πολιτικός σχεδιασμός και να αποκτήσει την πρέπουσα βαρύνουσα σημασία η συνείδηση λειτουργίας με βάση το πραγματικό συμφέρον της χώρας.

Τέλος, επειδή πάντα χρειάζεται να επανερχόμαστε και να ξαναβαπτιζόμαστε στις κλασικές αξίες, διάβασα πάλθ –με μεγάλη ευχαρίστηση και πολλές φορές και συγκίνηση– το μεγάλο «Άξιον Εστί» του Οδυσσέα Ελύτη.

Συνεχίζουμε ελπίζοντας σε ελεύθερο χρόνο για νέα αναγνώσματα…

Περισσότερα από το VICE

Οι Άντρες που «Βρίσκονται» σε Friend Zone Πρέπει να Μεγαλώσουν

Φωτογραφίες Από τη Ζωή σε Ένα Φτωχό Προάστιο του Παρισιού

In Photos: Ο Έλληνας που Έχει τη Μοναδική Σχολή Δυτών στην Ιταλία