FYI.

This story is over 5 years old.

Συνέντευξη

«Το Αποτέλεσμα μιας Σύγκρουσης θα Ήταν Αβέβαιο» - Ένας Διεθνολόγος Ξεδιαλύνει τις Ελληνοτουρκικές Σχέσεις

Είναι υπαρκτός ο κίνδυνος πολεμικής σύρραξης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας;
Φωτογραφία αρχείου από το άρθρο του VICE: «Όσα Έγιναν στα Ίμια την Κυριακή το Πρωί»

Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις φαίνεται ότι περνούν από νέο κάβο. Τα μεσάνυχτα της 13ης Φεβρουαρίου, σκάφος του ελληνικού λιμενικού, με 27 άτομα πλήρωμα, εμβολίστηκε από τουρκική ακταιωρό, κατά τη διάρκεια περιπολίας στη θαλάσσια περιοχή των Ιμίων. Λίγες ώρες αργότερα, το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών (ΥΠΕΞ) είπε σε ανακοίνωσή του ότι τα Ίμια ανήκουν στην Τουρκία. Το ελληνικό ΥΠΕΞ απάντησε ότι «η Τουρκία έχει χάσει το μέτρο και τον κοινό νου» και ότι «δεν γνωρίζει ούτε γεωγραφία». Στο πλαίσιο της συνάντησης των Υπουργών Άμυνας του ΝΑΤΟ, ο Πάνος Καμμένος είπε στον Γενικό Γραμματέα της Συμμαχίας και τους ομολόγους του ότι η Τουρκία παραβίασε τα ευρωπαϊκά χωρικά ύδατα και αμφισβήτησε το ευρωπαϊκό έδαφος, αναφέροντας ότι η «προκλητική συμπεριφορά της Τουρκίας δεν είναι απλώς απέναντι σε μια χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ. Είναι μια συμπεριφορά απέναντι στην ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση».

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Η κλιμάκωση της έντασης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στο Ανατολικό Αιγαίο δεν είναι κάτι πρωτοφανές, αφού οι δύο χώρες έχουν ένα μακρύ ιστορικό ανταγωνισμού στην περιοχή. Για να καταλάβουμε τις διαφορές μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και για να μάθουμε αν είναι υπαρκτό το ενδεχόμενο αυτές να οδηγήσουν σε στρατιωτική σύγκρουση, το VICE έθεσε στον Αθανάσιο Γραμμένο, Διδάκτορα Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, δέκα ερωτήσεις για όλα όσα πρέπει να ξέρουμε για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

«Με ένα επεισόδιο, οι Τούρκοι μπορούν να καταλάβουν ένα πολύ μικρό νησί και έπειτα να απαιτήσουν σοβαρά ανταλλάγματα για να υποχωρήσουν»

VICE: Είναι υπαρκτός ο κίνδυνος πολεμικής σύρραξης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, όταν μάλιστα και οι δύο χώρες είναι μέλη του ΝΑΤΟ;
Αθανάσιος Γραμμένος: Εκτιμώ ότι η προοπτική της γενικευμένης πολεμικής σύρραξης δεν είναι στα σχέδια -ούτε προς το συμφέρον- των εμπλεκόμενων χωρών, επομένως δεν είναι πιθανή. Υπαρκτή, όμως, είναι πάντα. Διότι η κλιμάκωση της έντασης μπορεί ακόμη και από ασήμαντες αφορμές να προκαλέσει ένα θερμό επεισόδιο.

Από άποψη διεθνούς δικαίου, ποιος και γιατί έχει δίκιο στο ζήτημα των Ιμίων;
Το 1947, με τη Συνθήκη των Παρισίων, τα Δωδεκάνησα και όλα τα μικρά νησιά -και νησίδες- δυτικά της θαλάσσιας μεθορίου περιέρχονταν στην ελληνική επικράτεια. Μετά την υπογραφή της Συνθήκης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, το 1982, όλα αυτά τα νησιά κατοχύρωναν το δικαίωμα στην υφαλοκρηπίδα, που ουσιαστικά σημαίνει «δικαιώματα χρήσης και εκμετάλλευσης» θαλάσσιου και υποθαλάσσιου χώρου. Η Τουρκία αρνήθηκε να υπογράψει τη Συνθήκη, παρά το γεγονός ότι την έχει εφαρμόσει στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας. Έκτοτε, αμφισβητεί το καθεστώς των νησιών του Αιγαίου (και ειδικά του Καστελλόριζου, που αποτελεί τον σύνδεσμο της ελληνικής ΑΟΖ με την κυπριακή και την αιγυπτιακή) και προσπαθεί να ακυρώσει de facto την ελληνική κυριαρχία.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

«Η Τουρκία αρνείται ότι τα νησιά διαθέτουν υφαλοκρηπίδα και το κάνει, επειδή σε μια τέτοια περίπτωση θα αυξηθούν τα ελληνικά δικαιώματα έρευνας και εξόρυξης»

Γιατί σήμερα η Τουρκία κλιμακώνει την ένταση στο Αιγαίο;
Ο στρατηγικός στόχος της Τουρκίας είναι ο τελικός έλεγχος των ενεργειακών κοιτασμάτων της Κύπρου και συνολικά η επικυριαρχία στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτό επιβάλλει την εξουδετέρωση κάθε απειλής επί της πρωτοκαθεδρίας της. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Ahmet Davutoğlu, πρώην πρωθυπουργός και μέντορας του Erdoğan, είχε υποστηρίξει ότι ακόμη και αν δεν υπήρχε ούτε ένας Τούρκος στην Κύπρο, πάλι θα έπρεπε η Τουρκία να στείλει στρατό κατοχής. Υπάρχει, όμως, ένας ακόμη λόγος, που αφορά το εσωτερικό μέτωπο. Πιο συγκεκριμένα, ο Erdoğan προσπαθεί να απαντήσει στην εθνικιστική αντιπολίτευση, που τον κατηγορεί για ενδοτισμό.

Πώς θα πρέπει να αντιμετωπίσει η Ελλάδα την τουρκική προκλητικότητα;
Η Ελλάδα έχει ως βασική -αν όχι αποκλειστική- επιλογή τη διπλωματία, σε ένα αφιλόξενο περιβάλλον, όπου οι σύμμαχοι είναι απρόθυμοι και οι πόροι -ελέω κρίσης- πολύ περιορισμένοι. Επιβάλλεται, καταρχάς, η στρατιωτική ετοιμότητα και εν συνεχεία η κινητοποίηση σε διαρκές πολιτικό πλαίσιο προς τις χώρες που έχουν κοινά συμφέροντα με την Ελλάδα. Σε επίπεδο τακτικής, η Τουρκία συχνά εγείρει πολλαπλές αξιώσεις, ώστε στο τέλος να τις ανταλλάσσει, για να «συμβιβαστεί» με τις ΗΠΑ ή με την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Όσο υπάρχουν ανοικτά θέματα που μπορούμε να προβάλλουμε ως μοχλό πίεσης, θα πρέπει να τα αξιοποιήσουμε. Το παν είναι να μη δημιουργηθούν τετελεσμένα υπέρ της Τουρκίας.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

«Μας χτυπά και πάλι την πόρτα ο Θουκυδίδης, ο οποίος λέει ότι ο ισχυρός προχωρά όσο του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύναμος υποχωρεί όσο του επιβάλλει η αδυναμία του»

Οι διενέξεις και τα επεισόδια μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας γίνονται συνήθως στο ανατολικό Αιγαίο. Αυτό καθιστά στρατηγικά δυσμενέστερη τη θέση της Ελλάδας, λόγω της απόστασης από την ηπειρωτική χώρα;
Στη Θεωρία του Πολέμου (εκδ. Θεμέλιο), ο Παναγιώτης Κονδύλης έγραψε ότι το στρατηγικό πλεονέκτημα της Τουρκίας έγκειται στον κατακερματισμένο ελληνικό χώρο, ο οποίος μπορεί να καταλειφθεί και να κρατηθεί κατά τμήματα. Με ένα επεισόδιο, οι Τούρκοι μπορούν να καταλάβουν ένα πολύ μικρό νησί και έπειτα να απαιτήσουν σοβαρά ανταλλάγματα για να υποχωρήσουν. Με αυτό το σκεπτικό, πίστευε ότι η Ελλάδα πρέπει να είναι έτοιμη για αντίστοιχα εδαφικά κέρδη σε βάρος της Τουρκίας, πιθανότατα στην Ανατολική Θράκη, στην Ίμβρο ή στην Τένεδο. Προφανώς, δεν υποστηρίζουμε εδώ τη σύγκρουση, ούτε την αλλαγή του status quo. Θέλουμε, όμως, να πούμε ότι η θέση μιας χώρας είναι σχετική και διαμορφώνεται από τις αντικειμενικές προϋποθέσεις και το πλέγμα υποκειμενικών πολιτικών, όπως αυτές καθορίζονται από την εκάστοτε κυβέρνηση.

Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας;
Οι κυριότερες διμερείς διαφορές έχουν να κάνουν με την υφαλοκρηπίδα και την αιγιαλίτιδα ζώνη, ενώ τα τελευταία χρόνια έχει προστεθεί και η ρύθμιση της ΑΟΖ, που συνδέεται με την υφαλοκρηπίδα. Η Τουρκία αρνείται ότι τα νησιά διαθέτουν υφαλοκρηπίδα και το κάνει, επειδή σε μια τέτοια περίπτωση θα αυξηθούν τα ελληνικά δικαιώματα έρευνας και εξόρυξης. Στην ουσία, το Αιγαίο θα μετατραπεί σε «ελληνική λίμνη». Για λόγους κυριαρχίας, η Τουρκία διατηρεί την ίδια επιθετική στάση απέναντι στην Κύπρο, αναφορικά με τα ενεργειακά κοιτάσματα.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

«Η Τουρκία υπερτερεί αριθμητικά, όμως το αποτέλεσμα μiας σύγκρουσης με την Ελλάδα θα ήταν αβέβαιο»

Τι ισχύει για τα χωρικά ύδατα και την υφαλοκρηπίδα των νησιών, με βάση τη Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας; Πώς επηρεάζει η παραπάνω συνθήκη τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, παρά το γεγονός ότι η Τουρκία δεν έχει υπογράψει την παραπάνω συνθήκη; Το γεγονός ότι η Τουρκία είναι επιλεκτική στο Διεθνές Δίκαιο και δεν υπογράφει αυτά που δεν τη συμφέρουν, δεν αποδυναμώνει την ισχύ του νόμου. Η Ελλάδα διατηρεί το δικαίωμα να επεκτείνει την υφαλοκρηπίδα της στα 12 ναυτικά μίλια. Από την άλλη, η Τουρκία έχει απειλήσει με πόλεμο -casus belli- σε περίπτωση που κάποια ελληνική κυβέρνηση εφαρμόσει το δικαίωμά της. Εδώ μας χτυπά και πάλι την πόρτα ο Θουκυδίδης, ο οποίος λέει ότι ο ισχυρός προχωρά όσο του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύναμος υποχωρεί όσο του επιβάλλει η αδυναμία του. Ας αναρωτηθούμε, τώρα, ποια είναι η εθνική στρατηγική της Ελλάδας επί του θέματος τα τελευταία 30 χρόνια.

Στρατιωτικά, η Ελλάδα μπορεί να αντιμετωπίσει την Τουρκία, μια χώρα που ανήκει στους G20 και έχει σχεδόν οκταπλάσιο πληθυσμό;
Ο Clausewitz έλεγε ότι το μέγεθος του στρατεύματος έχει σημασία, όταν όλα τα άλλα είναι ίσα. Ενδεικτικά, εκτός από τους αριθμούς, σημασία έχει η τεχνολογία, το φρόνημα και η γεωγραφία. Η Τουρκία υπερτερεί αριθμητικά, όμως το αποτέλεσμα μiας σύγκρουσης με την Ελλάδα θα ήταν αβέβαιο, το κόστος θα ήταν τεράστιο και τέλος, θα έθετε σε κίνδυνο τις τρέχουσες επιχειρήσεις στη Συρία, όπως και την οικονομική σταθερότητα στο εσωτερικό.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

VICE Video: Πρόσφυγες Επιστρέφουν Παράνομα στην Τουρκία Απογοητευμένοι από την Ελλάδα

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.


Η δημιουργία κοινής αμυντικής πολιτικής στην ΕΕ -όπως η σύσταση Ευρωστρατού- θα συνέβαλε στη μεγαλύτερη ασφάλεια της χώρας;
Η Ευρώπη διαθέτει ισχυρές πολιτικές και οικονομικές εναλλακτικές, για να εγγυηθεί την ασφάλεια των συνόρων της, αλλά το πρόβλημα είναι ότι δεν διαθέτει ούτε τη βούληση, ούτε το ειλικρινές ενδιαφέρον. Ας θυμηθούμε το εξής παράδοξο: η Τουρκία δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία και την εξαιρεί από την εφαρμογή της συμφωνίας σύνδεσης με τα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη, χωρίς κυρώσεις από τις Βρυξέλλες. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ένωση την απειλεί με κυρώσεις για θέματα παραβίασης εσωτερικών ελευθεριών, όπως οι διώξεις δημοσιογράφων. Τηρώντας δύο μέτρα και δύο σταθμά, η Ευρώπη αποκόπτεται ως οντότητα από τις περιφέρειες/κοινότητες. επαναλαμβάνοντας κάποιο τρόπο το παράδειγμα της Συβάρεως.

Πώς κρίνετε την αντιμετώπιση της έντασης στο Αιγαίο από τις Βρυξέλλες;
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέσω του επικεφαλής εκπροσώπου της, Μαργαρίτη Σχοινά, απάντησε ότι η συγχρηματοδότηση πλοίων του λιμενικού δείχνει ότι οι φορολογούμενοι συμβάλλουν στην προστασία των εξωτερικών συνόρων. Η αναφορά σε «φορολογούμενους» αποκαλύπτει την οπτική των Βρυξελλών γύρω από θέματα πολιτικού ρεαλισμού και ισχύος. Αυτό που στα κράτη-μέλη θεωρείται πατριωτικό καθήκον για την ελευθερία, για τις Βρυξέλλες είναι μια οικονομική υποχρέωση. Με αυτό το συμβολικό παράδειγμα και τη γενική στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μπορούμε να πούμε ότι από τις Βρυξέλλες δεν έχουμε να περιμένουμε και πολλά.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Ο Αθανάσιος Γραμμένος βρίσκεται στο Twitter, το Instagram και διατηρεί blog.

Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.

Περισσότερα από το VICE

Πώς ο Ερντογάν Σκότωσε την Ανερχόμενη Σκηνή Ηλεκτρονικής Μουσικής της Τουρκίας

«Ήταν μια Εξευτελιστική Οντισιόν» - Το Viral Βίντεο της Ηθοποιού που Δείχνει Όλα Όσα Πάνε Λάθος στο Ελληνικό Θέατρο

Η Εβδομάδα μιας Άνεργης στην Ελλάδα

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.