Τα Αρωματικά Κεριά Μπορεί να Δημιουργούν (στα Μουλωχτά) μια Κρίση Υγείας​

Τι είναι αυτό που κάνει τα κεριά να μυρίζουν ωραία; Ίσως η απάντηση να μοιάζει προφανής. Ίσως υποθέτεις ότι τα κεριά με άρωμα βανίλια περιέχουν βανίλια ή ότι τα κεριά που μυρίζουν φρεσκοπλυμένα ρούχα περιέχουν ύφασμα, αλλά φυσικά αυτά είναι ευσεβείς πόθοι. Όπως οι χημικοί τροφίμων έχουν αλλάξει άρδην τις λίστες συστατικών των αγαπημένων μας τροφίμων, οι σύγχρονοι αρωματοποιοί έχουν συνθέσει αρώματα που δεν μυρίζουν καθόλου σαν τα συστατικά που τα απαρτίζουν.

Για παράδειγμα η 4-υδροξύ-3-μεθοξυβενζαλδεϋδη, θεωρείται η κατεξοχήν μυρωδιά βανίλιας σε καθαριστικά και μερικές φορές σε κεριά. Υπάρχει αρκετό καιρό και είναι μάλλον αρκετά ασφαλής, αλλά οι κατασκευαστές που χρησιμοποιούν αυτό το χημικό δεν υποχρέωνονται να δηλώνουν την παρουσία του. Για την ακρίβεια, οι κρατικές υπηρεσίες σε Αυστραλία, ΗΠΑ, Καναδά (και λιγότερο στη Βρετανία) επιτρέπουν τέτοια χημικά να αναφέρονται ως άρωμα.

Στο παρελθόν, αυτό γινόταν για να προστατευτούν τα πνευματικά δικαιώματα των αρωματοποιείων, αλλά έρευνες δείχνουν ότι μπορεί να υπάρχει λόγος ανησυχίας. Για παράδειγμα, σε ένα άρθρο του 2010 από το Environmental Working Group (EWG) μελετήθηκαν τα περιεχόμενα 17 καθημερινών αρωμάτων και βρέθηκε μέση παρουσία τεσσάρων πιθανών διαταρακτών ορμονών, όπως γαλοξαλίδη και τοναλίδη, και κατά μέσο όρο δέκα χημικά που δεν έχουν αξιολογηθεί επαρκώς ως προς την μακροπρόθεσμη ασφάλειά τους.

Τουρισμός Εμπειριών στην Αθήνα

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Πριν ξεκινήσουμε τα συνωμοσιολογικά, αξίζει να σημειώσουμε ότι δεν υπάρχει επιστημονικός οργανισμός που να έχει βρει ότι τα αρώματα και τα αρωματικά κεριά είναι δηλητηριώδη. Είναι μάλλον απλώς μια βιομηχανία χωρίς ιδιαίτερη ρυθμιστική επίβλεψη. Και δεν είναι πολύ δύσκολο να βρεις ανθρώπους που ισχυρίζονται ότι η υγεία τους έχει επηρεαστεί πραγματικά.

Για κάποιους όπως η Corinne Segura, ακόμη και η πιο μικρή ποσότητα τεχνητού αρώματος μπορεί να προκαλέσει πολλά προβλήματα.

«Μετά την πρώτη μου μεγάλη αντίδραση στα θυμιάματα πρόσεξα ότι δεν άντεχα κι άλλα προϊόντα με έντονη μυρωδιά όπως κεριά και ηλεκτρικά αρωματικά τύπου Glade», μας είπε από το σπίτι της στο Βανκούβερ. «Τα μέρη όπου υπάρχουν πιο συχνά αρωματικά κεριά είναι τα καταστήματα και τα λόμπι των ξενοδοχείων. Στα λόμπι με πιάνει ζαλάδα, ναυτία και θέλω να φύγω όσο πιο γρήγορα μπορώ».

Η Corinne μας είπε ότι χρησιμοποιούσε πολλά θυμιάματα αλλά ξαφνικά γύρω στα 20 άρχισε να να νιώθει ναυτία με τα τεχνητά αρώματα. Από τότε ζει με κάτι που λέγεται Πολλαπλή Χημική Ευαισθησία (MCS) που είναι μια σχετικά άγνωστη πάθηση, που οδηγεί σε διάφορες αλλεργικές αντιδράσεις σε ορισμένα χημικά και μυρωδιές – με διαφορετική αντίδραση σε κάθε χημικό.

Και πάλι, όλα αυτά ακούγονται κάπως ύποπτα, αλλά ίσως όχι, αν για μια στιγμή αναλύσουμε τη χημεία των αρωμάτων.

Για να δημιουργηθεί ένα άρωμα, χρειάζονται πτητικές οργανικές ενώσεις, γνωστές ως VOC. Η φύση αυτών των χημικών ποικίλλει. Πολλά προέρχονται από φυτά, αλλά εξίσου πολλά είναι τεχνητά και το μόνο που τα συνδέει είναι ότι όλα έχουν χαμηλό σημείο βρασμού, που σημαίνει ότι γίνονται αέρια σε θερμοκρασία δωματίου, πράγμα που σου επιτρέπει να εισπνέεις και να αναφωνείς «τι ωραία που μυρίζει!».

Συνήθως στα κεριά δεν χρησιμοποιούνται επικίνδυνες VOC αλλά αυτό μερικές φορές δεν έχει σημασία γιατί η φλόγα του κεριού μπορεί να τροποποιήσει το μόριο. Για παράδειγμα, ένα φυσικό χημικό που λέγεται λιμονίνη και χρησιμοποιείται σε αρώματα εσπεριδοειδών, όταν καεί μπορεί να παράγει φορμαλδεϋδη, που είναι γνωστό καρκινογόνο. Αν λοιπόν ανάψεις ένα απολύτως ασφαλές κερί με άρωμα λεμόνι, αφήνεις να εκλυθούν άθελά σου μικρές ποσότητες καθόλου ασφαλούς φορμαλδεϋδης.

Το καλό είναι ότι τα αρωματικά κεριά δεν εκλύουν αρκετή ποσότητα για οξεία τοξική αντίδραση. Για την ακρίβεια, η φορμαλδεϋδη υπάρχει σε πολλά φυσικά προϊόντα όπως ξύλο, μήλα και ψάρια. Επίσης, αν απλώς ξεφλουδίσεις ένα πορτοκάλι εκτίθεσαι σε περισσότερη λιμονίνη απ’ ό,τι με τα καθαριστικά.

Αλλά αν σκεφτούμε ξανά την εμπειρία της Corrine, τα αρωματικά προϊόντα υπάρχουν παντού και πολλά από αυτά εκλύουν πολλές VOC. Και αν σκεφτούμε πόσο αυτό αυξάνει την έκθεσή μας σε VOC –που είναι δεκαπλάσιες μέσα στο σπίτι παρά έξω σύμφωνα με την Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ- το ερώτημα που τίθεται είναι: έχουν συνδυαστική δράση αυτά τα χημικά;

Το 2018, το Preventative Medicine Report δημοσίευσε ένα άρθρο γραμμένο από τη Dr. Anne Steinemann του Πανεπιστημίου της Μελβούρνης όπου υποστήριξε ότι η απάντηση ήταν ναι. Μετά από μια online έρευνα του 2016 σε 1098 Αυστραλούς, διαπίστωσε ότι σχεδόν το ένα τρίτο των συμμετεχόντων παραδέχτηκε κάποια χημική ευαισθησία. Αυτός ο αριθμός είναι ανάλογος με εκείνον προηγούμενης μελέτης της Anne όπου διαπίστωσε ότι πάνω από 1/4 Αμερικανών συμμετεχόντων είχαν κάποιου είδους χημική ευαισθησία.

«Είναι επιδημία», δήλωσε η Anne Steinemann το 2017, σε δελτίο Τύπου του πανεπιστημίου της Μελβούρνης. «Τα αρωματικά προϊόντα προκαλούν προβλήματα υγείας στην Αυστραλία. Οι επιπτώσεις είναι άμεσες, σοβαρές και προκαλούν πολλά προβλήματα. Αλλά μπορεί να είναι και πιο ανεπαίσθητες και οι άνθρωποι να μην καταλαβαίνουν πόσο τους επηρεάζει.

Χημκές ευαισθησίες και περιβαλλοντικές ασθένειες όπως η MCS, είναι σαν οποιαδήποτε άλλη λειτουργική διαταραχή: είναι σύνθετες και δεν γίνονται απόλυτα κατανοητές. Τα συμπτώματα ποικίλουν από ελαφρείς πονοκεφάλους και εξανθήματα μέχρι καταβολή δυνάμεων που σε ρίχνει στο κρεβάτι.

Αλλά αυτή η ιδέα της συνδυαστικής χαμηλής έκθεσης παρουσιάζει κάποιες ασυνέπειες καθώς και επικριτές, όπως την Dr. Pamela Dalton, ψυχολόγο και βασική ερευνήτρια του Pennsylvania’s Monell Chemical Senses Center τα τελευταία 26 χρόνια.

«Ουσιαστικά υπάρχει ένα όριο αντίδρασης του σώματος», λέει. «Και δεν είναι σαφές ότι αυτά τα χημικά απομονώνονται στο σώμα με τρόπο που μπορούν να φτάσουν σε τοξικό επίπεδο. Κανείς, κατά τη γνώμη μου, δεν έχει δείξει κάτι τέτοιο. Η υπερέκθεση μπορεί να έχει επιπτώσεις που γενικά εκλείπουν όταν τελειώσει η έκθεση, δεδομένου ότι δεν μιλάμε για χημικό σε ιδιαίτερα τοξικό επίπεδο αλλά τα περισσότερα δεν είναι».

Η Pamela κατανοεί την εμπειρία της MCS πιστεύοντας ότι η έκθεση σε ορισμένα χημικά μπορεί να επηρεάσει την ροή του αίματος στον εγκέφαλο, κάτι που μπορεί να προκαλέσει ημικρανίες. Ακόμη και για εκείνη όμως υπάρχουν αναπάντητα ερωτήματα. Ερωτήματα του τύπου, πώς μια VOC μπορεί να προκαλέσει ανοσοποιητική αντίδραση πέρα από ερεθισμό αν δεν υπάρχει η απαραίτητη πρωτεΐνη. Ή γιατί δεν υπάρχει ερευνητική διαδικασία αυτή τη στιγμή που να δείχνει πώς η εισπνοή χημικών μπορεί να περάσει σε ένα διαφορετικό βιολογικό σύστημα και να προκαλέσει πχ ερεθισμό του δέρματος.

Μια εναλλακτική εξήγηση για την ξαφνική εμφάνιση ευαισθησιών είναι τουλάχιστον εν μέρει ψυχολογική. Τέτοιοι ισχυρισμοί όμως απορρίπτονται από την πλειοψηφία της κοινότητας των πασχόντων από MCS. Λένε ότι μια τέτοια οπτική χρησιμοποιείται για να καταρρίψει την αξιοπιστία τους, καθώς και άλλων λειτουργικών διαταραχών -όπως παρουσιάζεατι στην κριτική για το ντοκιμαντέρ του Netflix Afflicted- κάτι που δυσκολεύει τη θεραπεία, στήριξη και εντοπισμό. Αλλά ενώ αυτό το ψυχολογικό στοιχείο είναι επιφορτισμένο με διάφορα, η Pamela λέει ότι οι MCS μπορεί να οφείλονται σε έναν συνδυασμό σωματικών και ψυχολογικών παραγόντων.

«Νομίζω ότι μπορεί να παίζουν ρόλο και τα δύο, αλλά μόνο στην έξαρση. Είναι δύσκολο να φανταστείς ότι κάποιος θα είχε την ίδια αντίδραση σε εκατοντάδες χημικά με διαφορετική δομή, δεδομένου ότι ποτέ δεν έχει αποδειχτεί ότι γίνεται κάτι τέτοιο σε βιολογικούς μηχανισμούς. Γι’ αυτό θεωρώ ότι υπάρχει χώρος και για τα δύο».

Ο Thomas Dantkoft, project manager της Danish Study of Functional Disorders -της μεγαλύτερης μελέτης γενικού πληθυσμού στον κόσμο για λειτουργικές διαταραχές όπως MCS, ινομυαλγία και το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης– έχει μια αντίστοιχη γνώμη: ότι μέχρι να έχουμε μακροχρόνιες και επαναλαμβανόμενες μελέτες που να δείχνουν αδιάσειστη αιτιότητα κι όχι έναν συσχετισμό, σε αυτές τις σχετικά πρόσφατες συνθήκες όλα είναι πιθανά.

«Δεν υπάρχουν αποδείξεις», λέει ο Thomas και συμπληρώνει «πρέπει να θυμόμαστε ότι υπάρχει τεράστια διαφορά ανάμεσα στην αιτιολογία και τον συσχετισμό. Έχουμε δει πολλούς συσχετισμούς ψυχολογικούς, βιολογικούς και ως προς τη νευρολογία της MCS, αλλά αυτά τα ευρήματα βασίζονται κυρίως σε μελέτες case-control, που μπορούν μόνο να δώσουν συσχετισμούς. Δεν μας δίνει αποδείξεις αιτιότητας».

Έτσι, τελικά, είναι δύσκολο να βάλεις ένα όριο. Ίσως τα αρωματικά κεριά να δημιουργούν στα μουλωχτά μια κρίση υγείας ή ίσως κάποιοι άνθρωποι να τρελαίνονται με τα χημικά. Όπως και να ‘χει, ίσως είναι καλή ιδέα να δίνονται στους καταναλωτές τα συστατικά για πράγματα που εισπνέουμε και όχι μόνο γι’ αυτά που καταναλώνουμε.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE AU.

Περισσότερα από το VICE

«Εγκλήματα Όπως το Bullying, η Χρυσή Αυγή και ο Ζακ, Καλό Είναι να Βγαίνουν στη Φόρα»

Οι Mechanimal Επέστρεψαν και μας Δίνουν Αποκλειστικά το Νέο Κλιπ τους

Οι Επαναπροωθήσεις στον Έβρο και η «Φυλακή» στην Ελλάδα