Κείμενο: Μελπομένη Μαραγκίδου

«Στην Αγία Πετρούπολη του 19ου αιώνα, ο φοιτητής της Νομικής, Ρασκόλνικωφ, πραγματοποιεί ένα διπλό φόνο, καλύπτοντάς τον με το ιδεολογικό περίβλημα της απονομής μιας ιδιότυπης δικαιοσύνης. Όμως το έγκλημά του, θα προκαλέσει τους ανθρώπινους και τους θείους νόμους, που θα ζητήσουν το οφειλόμενο αντίτιμο, σέρνοντας τον δράστη σ' έναν μοναχικό και εφιαλτικό δρόμο. Η συνείδησή του είναι η σκληρότερη τιμωρία από την οποία δεν μπορεί να ξεφύγει, παρά μόνο ακολουθώντας το δρόμο της αγάπης και της μετάνοιας». Αυτή είναι η περίληψη από την παράσταση «Το έγκλημα και η τιμωρία» του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι που σαν τραγική ειρωνεία παίζεται μέσα στο κτίριο Τσίλλερ του Εθνικού, όσο απ' έξω συγκεντρώνεται πλήθος κόσμου προκειμένου να διαμαρτυρηθεί για το κατέβασμα της παράστασης «Ισορροπία του Nash», η οποία περιλαμβάνει αποσπάσματα από το βιβλίο του Σάββα Ξηρού.

Συγκεκριμένα, η παράσταση της Πηγής Δημητρακοπούλου, η οποία παιζόταν στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου από τις 15 Ιανουαρίου, προκάλεσε αντιδράσεις γιατί το σενάριο του έργου εκτός από τους «Δίκαιους» του Καμύ, βασιζόταν στο βιβλίο του Σάββα Ξηρού «Η Μέρα Εκείνη - 1.560 ώρες στην εντατική - Μια μαρτυρία για το δικό μας Γκουαντάναμο». Μετά από ανακοίνωση της Ομάδας Συγγενών Θυμάτων Τρομοκρατίας «Ως Εδώ», με την οποία τάχθηκαν υπέρ η Αμερικάνικη πρεσβεία και ο Αμερικανός πρέσβης, τις αντιδράσεις μεγάλης μερίδας πολιτικών και την ερώτηση του Χρήστου Παππά της Χρυσής Αυγής, άνοιξε ένας τεράστιος διάλογος για το κατά πόσο ένα έργο με αποσπάσματα από το βιβλίο του Σάββα Ξηρού μπορεί να ανεβαίνει στο Εθνικό Θέατρο. Εν τέλει το Εθνικό ανακοίνωσε ότι κατεβάζει το έργο με το Διοικητικό Συμβούλιο να ανακοινώνει ότι διαφωνεί με το κατέβασμα της παράστασης.

Έξω από το κτίριο του Εθνικού την Παρασκευή το βράδυ, μέλη του σωματείου εργαζομένων Εθνικού Θεάτρου, της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Θεάματος Ακροάματος και του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών ύψωσαν πανό που έγραφε ότι «ο φόβος δεν θα νικήσει». Στην μαζική συγκέντρωση πλάι στους συντελεστές της παράστασης, βρέθηκαν πολλοί ηθοποιοί, σκηνοθέτες, άνθρωποι του πολιτισμού, θεατρόφιλοι και απλός κόσμος.

«Η παράσταση ήταν προγραμματισμένη να παίξει τρεις εβδομάδες. Αφού είχαμε παίξει δύο εβδομάδες ξεκίνησαν κάποιες αντιδράσεις στα κανάλια και δύο ημέρες μετά τις αντιδράσεις κι ενώ ήμασταν έτοιμοι να παίξουμε το βράδυ την παράσταση, μάθαμε από το Εθνικό ότι η παράσταση κατεβαίνει. Δεν ερωτηθήκαμε, δεν ζητήθηκε η γνώμη μας, δεν συζητήσαμε ποτέ με κανέναν. Υπάρχουν πολλά θέματα που θα μπορούσαν και θα έπρεπε να συζητηθούν που αφορούσαν την παράσταση, για τον Σάββα Ξηρό κτλ., θέματα που μπήκαν από ανθρώπους που διαμαρτυρήθηκαν όσο παιζόταν η παράσταση, αλλά όλη αυτή η συζήτηση πλέον είναι ξεπερασμένη. Από την στιγμή που η παράσταση κατεβαίνει, έχουμε ένα θέμα καθαρής λογοκρισίας και πλέον το θέμα είναι αυτό. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για τον Ξηρό, αλλά το θέμα δεν είναι ούτε ο Ξηρός, ούτε εμείς, ούτε η παράσταση. Αυτή τη στιγμή το θέμα που είναι ανοιχτό είναι αν μπορεί σήμερα να κατεβαίνει μία παράσταση στο Εθνικό για λόγους που αφορούν το περιεχόμενό της. Δηλαδή αν μπορεί να κατεβαίνει από λογοκρισία. Και βλέπω πολλά σχόλια που μιλάνε για το μέλλον, για την επόμενη φορά για το ότι ήταν κρίμα αυτό που έγινε σαν να είναι κάτι τετελεσμένο. Όχι. Είναι ανοιχτό. Εγώ ζητώ να επιστρέψει η παράσταση. Να ανακληθεί η απόφαση. Και λέω ότι το 2016 το να κατεβαίνει μία παράσταση από το Εθνικό για λόγους λογοκρισίας δεν είναι ΟΚ. Δεν μπορεί να συμβαίνει. Οπότε ζητώ την ανάκληση της απόφασης ως αδιανόητη. Δεν μπορεί αυτό να περάσει έτσι. Τουλάχιστον μία παραίτηση. Κάτι».

«Είμαι εδώ και πάντα θα είμαι εκεί όπου θα έχει υπάρξει απόφαση που θα μοιάζει προϊόν επιβολής αποικιοκρατών. Ίσως όλα αυτά να ήταν τελείως διαφορετικά αν δεν είχε βγει η ανακοίνωση της πρεσβείας των ΗΠΑ. Για εμένα αυτό είναι που αλλάζει τα πράγματα και εναντίον αυτού διαδηλώνω, διότι από πού κι ως πού μια πρεσβεία μιας χώρας ασχολείται με μία παράσταση χωρίς καν να την έχει δει. Και από πού κι ως πού εκβιάζει μέσω των λόγων της το αν θα κατέβει ή δεν θα κατέβει μία παράσταση. Ο λόγος στο θέατρο έχει διαφορετική δύναμη απ' ό, τι έχει μέσα σε ένα βιβλίο και είναι πολύ πιθανό -εγώ την παράσταση δεν την είδα- το αποτέλεσμα της παράστασης να μην ήταν καθόλου αυτό το οποίο φοβούνται. Επομένως, το να κατεβαίνει μία παράσταση επειδή εμπεριέχει λόγια κάποιου που δεν συμφωνούμε είναι το άνοιγμα ενός δρόμου που εμένα μου γεννάει πολύ μεγάλο τρόμο για την συνέχεια. Τοποθετούμαι συνειδητά στην Αριστερά και θα παλεύω συνειδητά και πάντα για την ελευθερία του λόγου και γι' αυτών με τους οποίους συμφωνώ και αυτών με τους οποίους δεν συμφωνώ».

«Πρέπει να αντιδράσουμε και πρέπει να μην το επιτρέψουμε αυτό που συμβαίνει. Να βρούμε τρόπους να αντισταθούμε προτού να είναι αργά. Ένα πράγμα που εμένα με χαροποιεί και δεν ξέρω αν το έχουμε καταλάβει όλοι είναι ότι αυτή την στιγμή ενδέχεται αυτός να είναι ένας πραγματικός θρίαμβος της Τέχνης. Δηλαδή η Τέχνη ξαφνικά με όρους δικούς της κατάφερε να γίνει κοινωνικά παρεμβατική και να γίνει επικίνδυνη. Να ενοχλήσει. Όταν λοιπόν η Τέχνη ενοχλεί, μπορεί να έχει και συνέπειες που είναι πραγματικά πιο δημιουργικές από την απλή επαφή της πλατείας με την σκηνή. Μπορεί να εγείρει συζητήσεις, να ανοίξει χώρο να μπούνε ιδέες και να γίνει διάλογος. Κι αυτό είναι πιο σημαντικό από την παρακολούθηση ενός θεάματος».

«Αν έχω καταλάβει καλά τι έχει συμβεί… Ουσιαστικά τίποτα, η ζωή κυλάει κανονικά. Απλώς κάποιοι δημοσιογράφοι, πολιτικοί εκτός ζωής ανακαλύπτουν θέματα που η ζωή η ίδια τα έχει λύσει εδώ και πολύ καιρό. Και νομίζω πραγματικά οι ίδιοι οι πολιτικοί και οι δημοσιογράφοι που ανακινούν αυτό το θέμα και προσβάλουν την Τέχνη, δεν σέβονται τους νεκρούς αυτής της χώρας. Είμαι εδώ σήμερα γιατί θίχτηκαν οι συνάδελφοί μου. Δεν ξέρω αν πρέπει να ανέβει ξανά και είμαι υπέρ του Στάθη Λιβαθινού σε οποιαδήποτε απόφαση του, δεν ξέρω τι απειλές έχει δεχτεί, πιστεύω ότι ο υπουργός ο ίδιος θα έπρεπε να τον προστατέψει. Το να λογοκρίνεται ένα έργο το 2016 σημαίνει ότι βγαίνει μία κακιά αρρώστια από μέσα μας να λέμε όχι. Βγαίνει ένας κακός εαυτός. Ένα άρρωστο πράγμα, που δίνει τροφή στο εγώ μας και νομίζουμε ότι κάποιοι είμαστε και λέμε όχι σε κάτι. Πολλές φορές δεν μας αρέσει να είμαστε μέσα στην ζωή όπως κυλάει, αλλά πάνω από αυτήν. Και ειδικά οι Έλληνες το συνηθίζουν πολύ αυτό».

«Οποιαδήποτε πρακτική λογοκρισίας κατεβάσματος παράστασης είναι έξω από οποιαδήποτε λογική μπορώ να αντιληφθώ. Οποιαδήποτε λογοκρισία απέναντι σε παραστάσεις δεν μπορώ να την αποδεχτώ».

«Θεωρώ ότι το 2016 πράγματα που θα έπρεπε να είναι αυτονόητα δυστυχώς δεν είναι καθόλου γι' αυτήν την κοινωνία. Είναι μία φοβερή οπισθοδρόμηση και υποχώρηση και νιώθω βαθιά απογοήτευση που ο ανώτατος καλλιτεχνικός θεσμός που είναι το Εθνικό Θέατρο υπέκυψε στις πιέσεις ή δεν ξέρω τι δυναμικές ήταν αυτές τρίτων. Από την στιγμή που πάρθηκε απόφαση να ανέβει μία παράσταση με την όποια κατεύθυνση και αυτό θα κριθεί ως παράσταση, δεν μπορεί να κατεβαίνει λόγω πιέσεων τρίτων».

Όσο ο κόσμος διαδήλωνε έξω από το Εθνικό, η παρουσία μελών του διοικητικού συμβουλίου στην διαμαρτυρία καθώς και του καλλιτεχνικού διευθυντή Στάθη Λιβαθινού προκάλεσε την αντίδραση κάποιων από τους παρευρισκόμενους. Όπως είπε χαρακτηριστικά ο Κώστας Παπακωνσταντίνου, ηθοποιός από την παράσταση απευθυνόμενος στον Θοδωρή Αμπαζή, αναπληρωτή καλλιτεχνικό διευθυντή του Εθνικού: «Η καλλιτεχνική διεύθυνση θα έπρεπε να είναι μέσα στο θέατρο που θα παίζει την παράσταση. Το να είναι εδώ η καλλιτεχνική διεύθυνση στην παράσταση διαμαρτυρίας εμένα με προσβάλει διπλά», με τον κύριο Αμπαζή να αναρωτιέται: «Υπάρχει καμία υποψία ότι κάποιος από εμάς είναι υπέρ της λογοκρισίας;» και τον ηθοποιό να του απαντά πως: «Όχι υποψία. Βεβαιότητα. Εκτός αν έχουμε έρθει για άλλο πράγμα εδώ, να ξέρουμε αν είναι να πάμε σπίτια μας. Αποτελεί πράξη λογοκρισίας ναι ή όχι; Λέει η λογοκρισία δεν θα περάσει; Τι κάνουμε εδώ σε αυτήν την συγκέντρωση;».

Ο κ. Αμπαζής κατά τον έντονο διάλογο σημείωσε ότι: «Στη θέση που είμαστε η δουλειά μας είναι να πάρουμε πάρα πολύ δύσκολες αποφάσεις. Το ίδιο το Εθνικό προγραμμάτισε αυτές τις παραστάσεις και στήριξε την πειραματική σκηνή σε μια εποχή που πραγματικά δεν είχαμε την δυνατότητα να το κάνουμε», με τον ηθοποιό να απαντά πως: «Η συζήτηση για τον Ξηρό ήταν ζεστή όσο η παράσταση παιζόταν. Αυτό το θέμα έθεσαν όσοι διαμαρτυρήθηκαν και δικαίωμά τους. Το ότι η παράσταση κατεβαίνει ενώ παίζεται είναι το θέμα. Μπορεί μία παράσταση να κατεβαίνει το 2016 στο Εθνικό Θέατρο της Ελλάδας για λόγους που αφορά το περιεχόμενό της; Ναι ή όχι;», αναρωτήθηκε ο ηθοποιός με τον συγκεντρωμένο κόσμο να φωνάζει πως όχι και τον ίδιο να συνεχίζει:

«Αν εσύ Θοδωρή μπορείς να ζεις με αυτό, εγώ δεν μπορώ να ζω με αυτό. Ή πρέπει να παραιτηθείς ή θα απαντήσεις και θα πεις ότι με όλες τις δυσκολίες είναι ΟΚ. Η λογοκρισία, ο ρατσισμός και ο φασισμός δεν έρχονται με κέρατα και ουρές. Δεν έρχονται με στολές συνταγματαρχών. Έρχονται βήμα βήμα. Κερδίζουμε βήμα χάνουμε βήμα. Αυτήν την στιγμή χάνουμε ένα βήμα. Η λογοκρισία δεν έρχεται από κάποιον γραφικό συνταγματάρχη που λογοκρίνει. Έρχεται σε όλους εμάς έναν έναν κάθε φορά που ερχόμαστε σε μια δύσκολη απόφαση. Σαφώς είναι δύσκολη η απόφαση. Τα ίδια διλήμματα θα είχα αν ήμουν στην θέση σου. Δεν είμαι εγώ. Είσαι εσύ. Τι κάνεις;».

Ο κ. Αμπαζής αρκέστηκε να απαντήσει ότι «η παράσταση δεν κατέβηκε λόγω του περιεχομένου της από εμάς. Η παράσταση σταμάτησε για να εξασφαλιστεί η ασφάλεια των ανθρώπων που δουλεύανε», ενώ πρόσθεσε ότι «απλά συζητάτε σαν να προέκυψε αυτή η παράσταση. Δεν την βρήκαμε. Μαζί την δημιουργήσαμε», με τον Κώστα Παπακωνσταντίνου να του αντιτείνει πως: «Και στον δρόμο φεύγεις. Μας εγκαταλείπεις».

Από την μεριά του ο κ. Λιβαθινός απευθυνόμενος στον κόσμο είπε πως η κινητοποίηση «άργησε μία ημέρα. Όταν μας χτυπούσαν από παντού δεν ακούστηκε τίποτα παιδιά και δεν είναι κατηγορία είναι πραγματικότητα. Και ήμουν μόνος μου και πήγαινα στα κανάλια κι έλεγα ότι το Εθνικό είναι φάρος της αλήθειας και θα παραμείνει. Διότι εγκρίναμε αυτήν την παράσταση από το καλοκαίρι. Παίχτηκε εφτά φορές και την κατεβάσαμε μόνον όταν υπήρχε κίνδυνος ανθρώπινης απώλειας γιατί αν θα γινόταν αυτό όλοι θα έλεγαν Λιβαθινέ το ήξερες και δεν έκανες τίποτα. Σας λέω πως σκεφτήκαμε, υπάρχουν κι άλλα όμως σας λέω το σημαντικότερο. Ήμασταν πολύ μόνοι σε όλο αυτό. Αυτή ήταν η δυσκολότερη απόφαση που μπορούσε να πάρει ποτέ άνθρωπος. Να το ξέρετε όλοι».

Όταν τον ρώτησα από ποιον απειλήθηκε η παράσταση, ο κ. Λιβαθινός απάντησε «από πολλούς». Ζητώντας του να τους ονοματίσει απάντησε πως: «Η απειλή δεν λέει λέγομαι τάδε και μένω εκεί». «Άρα ανώνυμες καταγγελίες τις πήρατε τόσο σοβαρά ώστε να κατέβει το 2016 μία παράσταση;», αναρωτιέμαι με εκείνον να απαντά πως «εννοείται», ενώ δεν κάλεσε την αστυνομία όπως είπε γιατί «δεν λειτουργεί έτσι το παρακράτος από την λίγη φαντασία που έχω». Σε ερώτηση για τον αν θα παραιτηθεί, ο κ. Λιβαθινός απάντησε πως όχι. «Δεν έχω λόγο και δεν έχω ενοχή μέσα μου. Πιστεύω βαθιά ότι έκανα το σωστό και το υπερασπίζομαι γι' αυτό βρίσκομαι εδώ. Και είμαστε όλοι μαζί για το ίδιο και θα συνεχίσουμε να είμαστε».

Λίγο μετά τις 8.30, οι συγκεντρωμένοι κατευθύνθηκαν με πορεία προς την πειραματική σκηνή του Εθνικού Θεάτρου στο Ρεξ, στην οδό Πανεπιστημίου, ακολουθώντας ένα μεγάλο πανό που έγραφε «Όχι στην Νεκρανάσταση της Ιεράς Εξέτασης. Να μην αφήσουμε το μακαρθισμό να ακουμπήσει την Τέχνη» και φωνάζοντας το σύνθημα «Ιερά εξέταση και λογοκρισία αυτή είναι στα αλήθεια η τρομοκρατία». Αφού έφτασαν μπροστά στην Πειραματική Σκηνή, έδωσαν ραντεβού στο ίδιο σημείο την Κυριακή στις 20.00, με σκοπό να πραγματοποιηθεί η παράσταση, καλώντας «όλους τους ελεύθερα σκεπτόμενους ανθρώπους να στηρίξουν, να πλαισιώσουν και να προστατεύσουν την παράσταση με την παρουσία τους έξω από την Πειραματική Σκηνή στο Ρεξ, Πανεπιστημίου 48, αυτήν την Κυριακή στις 20:00. Η ελευθερία του λόγου είναι αδιαπραγμάτευτη και δεν υποκύπτει σε εκβιασμούς. Υπερασπιζόμαστε μια τέχνη που προκαλεί, θέτει ερωτήματα και μετακινεί συνειδήσεις», όπως σημειώνουν στην ανακοίνωση χαρακτηριστικά.

Περισσότερα από το VICE

Τίποτα Ελπιδοφόρο Δεν Συμβαίνει στα Κάτω Πατήσια

Μια Αναπάντεχη Συνάντηση με τον Παύλο Παυλίδη σε μια Αίθουσα Χορού

Ο Ηθοποιός Γιάννης Παπαδόπουλος Δεν Ξέρει τι θα Πει Επιτυχία