Πριν λίγες μέρες η πρόεδρος της Βουλής, Ζωή Κωνσταντοπούλου, απαντώντας στον κοινοβουλευτικό εκπρόσωπο της Ν.Δ., Κυριάκο Μητσοτάκη τόνισε πως: «Η λέξη "λαθρομετανάστες" από όποιον και αν εκφέρεται είναι ρατσιστική και δεν πρέπει να διατυπώνεται εντός Βουλής» για να προκαλέσει την αντίδραση του βουλευτή που την κατέκρινε για λογοκρισία. Κρατώντας την ουσία της διαφωνίας και ξεφεύγοντας από την πολιτική κόντρα, η συγκεκριμένη διαμάχη εντός της Βουλής είναι μία πολύ καλή αφορμή για να επανέλθουν στο δημόσιο διάλογο οι λόγοι που οι όροι «λαθρομετανάστης» και «παράνομος μετανάστης» δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται.

Πολιτικοί, δημοσιογράφοι και πολίτες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν αυτούς τους ανθρώπους σαν εγκληματίες και να επαναλαμβάνουν λανθασμένα τους όρους «λαθρομετανάστης» και «παράνομος μετανάστης».

«Οι λέξεις έχουν σημασία. Μόνο τις λέξεις έχουμε για να συνεννοούμαστε και να καταλαβαίνουμε τον κόσμο που μας περιβάλλει. Με τις λέξεις αντιλαμβανόμαστε το σύμπαν και το ταξινομούμε σε κατηγορίες. Οι λέξεις είναι επικίνδυνες. Αν κάποιον τον χαρακτηρίσω εγκληματία, του φέρομαι ανάλογα. Η λέξη «παράνομος» κουβαλάει πολύ αρνητικό φορτίο. Ονομάζοντας τους παράτυπους μετανάστες, αλλά και τους πρόσφυγες «παράνομους», τους φερόμαστε ανάλογα, σαν ανθρώπους που έχουν διαπράξει παρανομίες, σαν κοινούς εγκληματίες. Η γλώσσα δεν είναι αθώα. Περνάει μηνύματα, χειραγωγεί και κατασκευάζει συνειδήσεις», εξηγεί ο γλωσσολόγος Λύο Καλοβυρνάς για τους λόγους που δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε τις λέξεις «λαθρομετανάστης» και «παράνομος μετανάστης».

Εκτός από τους συγκεκριμένους όρους, υπάρχουν άραγε κι άλλες λέξεις που αναπαράγονται λανθασμένα; Όπως παρατηρεί ο κ. Καλοβυρνάς: «Διάφορες λέξεις που ιστορικά χρησιμοποιούνται για να μειώσουν, υποτιμήσουν και να περιθωριοποιήσουν ομάδες ανθρώπων, ασκούν βία. Κάποιες από αυτές τις ομάδες έχουν κάνει προσπάθειες να αφαιρέσουν τη βία που εμπεριέχουν αυτές οι λέξεις μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται επανοικειοποίηση. Τέτοιες προσπάθειες έχουν στεφθεί με επιτυχία στα γερμανικά με το «πούστης» (Schwul), όπου πλέον είναι η επίσημη λέξη για τους ομοφυλόφιλους, ενώ άλλες τέτοιες λέξεις είναι το «μουνί» από τις φεμινίστριες, το «σακάτης» από τα ΑμεΑ κτλ.».

Από νομικής πλευράς όπως λέει ο Παναγιώτης Παναγιωτόπουλος, δικηγόρος στην PRAKSIS, Πολυϊατρείο Αθήνας: «Η χρήση της λέξης λαθρομετανάστης δεν απαγορεύεται ρητώς σε καμία διάταξη νόμου. Το ουσιώδες, όμως, είναι ότι η συγκεκριμένη λέξη δεν συναντάται σε κανένα εθνικό νομικό κείμενο. Ούτε ο κώδικας μετανάστευσης (Ν. 4251/2014) ούτε ο προγενέστερος Ν. 3386/2005 χρησιμοποιούν τον συγκεκριμένο όρο. Κατά συνέπεια η χρήση της συγκεκριμένης λέξης κρίνεται, νομικά τουλάχιστον αδόκιμη».

Αναρωτιέμαι, αν με βάση το αντιρατσιστικό νομοσχέδιο που ψηφίστηκε, υπάρχουν κυρώσεις για όρους όπως αυτοί. «Ο νέος αντιρατσιστικός νόμος 4285/2014 προβλέπει ότι τιμωρείται όποιος με πρόθεση, δημόσια, προφορικά ή δια του τύπου, μέσω του διαδικτύου ή με οποιοδήποτε άλλο μέσο ή τρόπο, υποκινεί, προκαλεί, διεγείρει ή προτρέπει σε πράξεις ή ενέργειες που μπορούν να προκαλέσουν διακρίσεις, μίσος ή βία κατά προσώπου ή ομάδας προσώπων, που προσδιορίζονται με βάση τη φυλή, το χρώμα, τη θρησκεία, τις γενεαλογικές καταβολές, την εθνική ή εθνοτική καταγωγή, το σεξουαλικό προσανατολισμό, την ταυτότητα φύλου ή την αναπηρία, κατά τρόπο που εκθέτει σε κίνδυνο τη δημόσια τάξη ή ενέχει απειλή για τη ζωή, την ελευθερία ή τη σωματική ακεραιότητα των ως άνω προσώπων», εξηγεί ο κ. Παναγιωτόπουλος και συνεχίζει:

«Τιμωρείται επίσης όποιος συγκροτεί ή συμμετέχει σε οργάνωση ή ένωση προσώπων οποιασδήποτε μορφής που επιδιώκει συστηματικά την τέλεση των ανωτέρω πράξεων Στις ανωτέρω περιπτώσεις δεν προβλέπεται, ρητώς η χρήση της λέξης λαθρομετανάστης. Κατά συνέπεια είναι ζήτημα ερμηνείας, Κατά πόσο η χρήση της συγκεκριμένης λέξης συνιστά πρόκληση, διέγερση, προτροπή κλπ, σε πράξεις πράξεις ή ενέργειες που μπορούν να προκαλέσουν διακρίσεις, μίσος ή βία κατά προσώπου ή ομάδας προσώπων», καταλήγει ο κ. Παναγιωτόπουλος.

Με το σύνθημα «Οι Λέξεις Μετράνε!», η Πλατφόρμα για την Διεθνή Συνεργασία για Μετανάστες χωρίς Χαρτιά (PICUM), οι οργανώσεις Praksis, Associazione Carta di Roma, Red Acoge, έχουν ξεκινήσει την εκστρατεία για την χρήση των αμερόληπτων όρων «μετανάστης χωρίς χαρτιά» ή «παράτυπος μετανάστης» σε όλες της γλώσσες της Ε.Ε.

Όπως αναφέρει μεταξύ άλλων η Praksis: «Βάζοντας ετικέτες σε δράσεις σχετικά με τους μετανάστες χωρίς χαρτιά, ως «παράνομος», «λαθρομετανάστης», «παράνομη μετανάστευση» ή «παράνομη εργασία», διακινδυνεύουμε να αρνηθούμε στους μετανάστες χωρίς χαρτιά, το δικαίωμα να ζητούν προστασία, να έχουν πρόσβαση στην αποζημίωση για εργασιακή εκμετάλλευση, κλπ. Με τον τρόπο αυτό, η εκστρατεία Οι Λέξεις Μετράνε! στοχεύει όχι μόνο στο να σταματήσει η λανθασμένη χρήση γλώσσας ως προς τα άτομα, αλλά γενικότερα, να σταματήσει η διακριτική χρήση όρων, συνηγορώντας υπέρ της χρήσης όρων όπως «παράτυπη μετανάστευση» και «παράτυπη εργασία. Ο όρος παράνομος αγνοεί τα βασικά δικαιώματα και την αξιοπρέπεια των μεταναστών. Εφόσον χρησιμοποιείται μόνο ως προς μετανάστες και ποτέ ως προς πολίτες, είναι προσβλητικό και δημιουργεί διάκριση».

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.