Έτσι η Ιταλική Μαφία Ελέγχει και Εκφοβίζει τα Μέσα Ενημέρωσης

To θέμα δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE Italy.

Σύμφωνα με την τελευταία ενημέρωση του Παγκόσμιου Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου, του Οργανισμού Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα (Reporters Without Borders World Press Freedom Index), η Ιταλία βρίσκεται στην 73η θέση ανάμεσα σε 180 χώρες. Πέρυσι, ο Κατάλογος των 100 Ηρώων της Πληροφορίας (100 Information Heroes List) των ΡΧΣ περιείχε δύο Ιταλούς - ανάμεσα σε ρεπόρτερ που εργάζονται σε εμπόλεμες ζώνες, που ερευνούν υποθέσεις εμπορίας ναρκωτικών ή που δουλεύουν σε χώρες με απολυταρχικά καθεστώτα. Ένας από αυτούς είναι ο Pino Maniaci του Telejato (ένας μικρός τηλεοπτικός σταθμός στην περιοχή του Παλέρμο), ο οποίος έχει πέσει θύμα «σαράντα σκισιμάτων ελαστικών αυτοκινήτου, τριών ανατινάξεων αυτοκινήτου καθώς και σωματικών επιθέσεων».

Η παραπάνω μαρτυρία συμπεριλαμβάνεται σε μια έκθεση «σχετικά με την κατάσταση της πληροφορίας αλλά και των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι δημοσιογράφοι που απειλούνται από τη Μαφία» της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής κατά της Μαφίας. Το έγγραφο, το οποίο εγκρίθηκε ομόφωνα από την ιταλική Βουλή πριν από μερικές ημέρες, είναι το αποτέλεσμα που προέκυψε έπειτα από 12 μήνες ακροάσεων, οι οποίες οργανώθηκαν για να ερευνηθεί η σχέση μεταξύ οργανωμένου εγκλήματος και διαχείρισης πληροφοριών στην Ιταλία. Τα πορίσματα που προέκυψαν δεν ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικά: οι επαφές μεταξύ της Μαφίας και των μέσων ενημέρωσης είναι συχνές και ακόμα πιο συχνές είναι οι προσπάθειες της Μαφίας να ελέγξει τα Μέσα και την πληροφορία, ειδικά στην ιταλική επαρχία.

Η έκθεση στηρίζεται σε στοιχεία τα οποία συνέλεξε η ιταλική ΜΚΟ Ossigeno per l'informazione (οξυγόνο για την πληροφορία), η οποία και έχει καταγράψει 2.060 «απειλές και πράξεις εκφοβισμού ή αντιποίνων εναντίον δημοσιογράφων» από τον Οκτώβρη του 2014.

Επικοινώνησα με τον Claudio Fava, αντιπρόεδρο της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εναντίον της Μαφίας και συντονιστή της ομάδας που «έτρεξε» την έρευνα, για να συζητήσουμε για την κατάσταση.

VICE: Ποια είναι η σχέση μεταξύ του ιταλικού Τύπου και της μαφίας σήμερα;
Claudio Fava: Ο αριθμός των δημοσιογράφων που στοχοποιούνται και πολλές φορές φιμώνονται συνεχίζει να αυξάνεται. Και το πρόβλημα φτάνει μέχρι τις εφημερίδες, ειδικά δε τις μικρότερες τοπικές εκδόσεις, οι οποίες είναι σημαντικές μιας και καταγράφουν τις τοπικές ειδήσεις.

Γνωρίζει το ιταλικό κοινό αρκετά γι' αυτή την κατάσταση;
Ο κόσμος ξέρει ελάχιστα. Ξέρουν μόνο τις πιο διάσημες υποθέσεις που αφορούν γνωστούς δημοσιογράφους. Δεν είναι απλώς ότι ο κόσμος δεν μιλάει για τις απειλές, για τα ρίσκα και τους κινδύνους που αντιμετωπίζεις ως δημοσιογράφος, δεν μιλάνε καν για τις ιστορίες που γράφονται. Πέρα από τις γενικευμένες δηλώσεις υποστήριξης, οι δημοσιογράφοι παραμένουν απομονωμένοι, κάτι που τους εκθέτει σε ακόμα περισσότερο κίνδυνο.

Είναι η πρώτη φορά εδώ και 50 χρόνια που η Επιτροπή Εναντίον της Μαφίας ασχολείται με τον συνδετικό κρίκο μεταξύ οργανωμένου εγκλήματος και πληροφορίας. Εντούτοις, ο υπόκοσμος πάντα ασκούσε ένα επίπεδο επιρροής στα ιταλικά Μέσα, έτσι δεν είναι;
Οι προσπάθειες της Μαφίας να ελέγξει τη ροή της πληροφόρησης δεν είναι κάτι καινούργιο. Αυτό που έχει αλλάξει είναι ότι πλέον έχουν εξελιχθεί, όπως άλλωστε και οι τακτικές που εφαρμόζουν. Μια φορά και έναν καιρό, ήταν απλώς οι πυροβολισμοί. Πλέον αποστέλλουν λεγεώνες δικηγόρων, οι οποίοι σε μηνύουν για εκατομμύρια ευρώ. Τα εργαλεία τους έχουν αλλάξει, αλλά το αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Το γεγονός ότι πλέον η Επιτροπή ασχολείται με το θέμα καταδεικνύει τη σοβαρότητά του.

Πόσο σημαντικό είναι για τις συμμορίες να ελέγχουν την πληροφορία στις περιοχές τους;
Είναι καίριο. Οι εγκληματικές οργανώσεις χρειάζεται να ελέγχουν την πληροφορία για να μπορούν να κινούνται ατιμώρητες. Η πρόσβαση στην πληροφορία επιτρέπει στον καθένα να μορφοποιήσει τη δική του άποψη. Όταν δεν ξέρεις τι συμβαίνει, ζεις σε μια διαρκή κατάσταση ελευθερίας σε αναστολή.

Τι προσπάθειες έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια για να προστατευτούν οι δημοσιογράφοι;
Το πραγματικό ερώτημα είναι άλλο: τι έχουν κάνει οι δημοσιογράφοι για να προστατευτούν; Δεν πρέπει να το αντιμετωπίζουμε σαν ένα ζήτημα που πρέπει να λυθεί από κάποιον άλλον. Οι δημοσιογράφοι -και το λέω αυτό σαν δημοσιογράφος- πρέπει να είναι οι πρώτοι που θα προσπαθήσουν να το λύσουν.

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να γίνει αυτό: το να μιλάς για τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι δημοσιογράφοι είναι ένας από αυτούς. Το να πιέζεις καταστάσεις ώστε να θεσπιστούν νέοι νόμοι και κανόνες είναι άλλος ένας.

Η έκθεση αναφέρει τη «δημοσιογραφία της εκμετάλλευσης» και υποδεικνύει τους ελεύθερους επαγγελματίες στον χώρο της δημοσιογραφίας ως βασικά θύματα.
Σωστό. Η δουλειά του δημοσιογράφου συχνά εξασκείται έξω από τα όρια του νόμου και εννοώ πως πολλοί δημοσιογράφοι δουλεύουν χωρίς να είναι μέλη του ιταλικού Μητρώου των Δημοσιογράφων. Αυτοί οι δημοσιογράφοι, που δεν έχουν δημοσιογραφική κάρτα στο τσεπάκι, θεωρούνται παράνομοι και αόρατοι, αλλά δεν είναι ούτε παράνομοι ούτε αόρατοι για εκείνους που τους απειλούν και εντέλει τους σκοτώνουν. Στη Σικελία δολοφονήθηκαν πρόσφατα τρεις δημοσιογράφοι: ο Mauro Rostagno, ο Peppino Impastato και ο Beppe Alfano. Ο επαγγελματικός μας κλάδος δεν μπορεί να κάνει και τόσο πολλά. Υπάρχουν αντιπερισπασμοί, αδιαφορία, ακόμα και ενδείξεις παραίτησης. Σύμφωνα με τα δεδομένα που πήραμε από την Ossigeno, μέσα στην τελευταία δεκαετία έχουν απειληθεί περισσότεροι από 2.000 δημοσιογράφοι. Αυτά είναι προβλήματα που πρέπει να μας απασχολούν όλους, όχι μόνο σε πολιτικό αλλά και σε επαγγελματικό επίπεδο.

Πώς αντιδρούν συνήθως οι εκδότες και οι δημοσιογράφοι σε απειλές και σε πιέσεις; Καταλήγουν να αυτολογοκρίνονται;
Σίγουρα συμβαίνει και αυτό. Αν σε απειλούν και δεν έχεις αρκετή προστασία γιατί δουλεύεις για έναν μικρό εκδότη, γιατί τα λεφτά είναι λίγα ή γιατί οι συνάδελφοί σου δεν ενδιαφέρονται, τότε ίσως επιλέξεις να αυτολογοκριθείς. Δεν σημαίνει ότι είσαι συνένοχος, απλώς σημαίνει ότι επιλέγεις τον εύκολο δρόμο.

Τι μπορεί να γίνει λοιπόν για να αλλάξει η κατάσταση;
Προτείναμε οι επιπόλαιες μηνύσεις να κρίνονται και να τιμωρούνται διαφορετικά απ' ό,τι γίνεται τώρα. Όχι με κάποιο πρόστιμο, αλλά με το να αναγκάζονται εκείνοι που με δόλο εκκινούν μια δικαστική διαδικασία να πληρώνουν ένα σημαντικό ποσοστό της απαίτησής τους. Προτείναμε επίσης να αντιμετωπιστεί η τωρινή κατάσταση των ελεύθερων επαγγελματιών του χώρου με όρους συμβατικών εγγυήσεων. Ένα τρίτο σημείο είναι το να μιλάμε. Όχι μόνο για τις απειλές, αλλά πολύ περισσότερο για τις ιστορίες που «γέννησαν» αυτές τις απειλές. Είναι κάτι που πρέπει να το κάνουν όλοι και περισσότερο οι δημοσιογράφοι.

Περισσότερα από το VICE

Παλεύοντας με το Θηρίο του Τζόγου

Πρόσφυγες σε Τουριστικούς Προορισμούς

Μιλώντας σε Millennials από Όλον τον Κόσμο για τα Χρέη τους