Χαμένες Φωτογραφίες από μια Ψυχιατρική Κλινική Εμφανίζονται Σχεδόν Μισό Αιώνα Μετά

To άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE US

Πρωτοσυνάντησα τον Don όταν ζούσα στο Prestwich, στο βόρειο Μάντσεστερ, το 2005. Εκείνη την περίοδο δούλευα με τον Mark E. Smith των The Fall, βοηθώντας τον στην συγγραφή της αυτοβιογραφίας του με τίτλο «Renegade». Ο Don (το κανονικό του όνομα είναι Gordon Charles Montgomery) και ο Mark γνωρίζονται από παλιά. Συχνά, τη δεκαετία του '80, έπαιρναν acid και γίνονταν λιώμα με τον John Cooper Clarke και τη Nico, δύο άλλαάτομα που έμεναν στην περιοχή μια περίοδο.

Στα 66 του χρόνια, ο Don ήταν μια μόνιμη παρουσία στην περιοχή (και τέτοια παραμένει, παρά την πρόσφατη περιπέτειά του με τον καρκίνο), αλλά χρειάστηκε το μήνυμα ενός κοινού μας φίλου για να τον δω ως έναν καλλιτέχνη που δεν είχε ανακαλυφθεί. Το μήνυμα με παρότρυνε να δω μια σειρά από φωτογραφίες του Don, οι οποίες τραβήχτηκαν από τα τέλη του '70 μέχρι τις αρχές του '90, όταν εργαζόταν ως συντηρητής του λέβητα στην ψυχιατρική κλινική του Prestwich.

Οι εικόνες του μου φάνηκαν γνώριμες από την πρώτη στιγμή, διότι έτσι ακριβώς βλέπω κι εγώ τον κόσμο. Έχει να κάνει με την ιδιοσυγκρασία. Το πόσο κοντινές είναι οι λήψεις, η δημοκρατικότητα της ματιάς του, το πώς αρνούνται να πέσουν στην αγκαλιά οποιασδήποτε νοσταλγίας. Σε παρασύρει χωρίς να θέλει να τονίσει και τόσο το βασικό του θέμα: την τοπική αταξία.

Συνάντησα τον Don για να μιλήσουμε για τη ζωή του ως φωτογράφος και για να μάθω πώς ήταν όταν δούλευε στο νοσοκομείο.

VICE: Μου έχεις πει στο παρελθόν πως δεν έχεις επηρεαστεί και δεν ξέρεις καν άλλους φωτογράφους. Είμαι περίεργος λοιπόν για τον λόγο που σε ώθησε να τραβήξεις αυτές τις φωτογραφίες. Ποια ήταν η αρχική έμπνευση;
Don: Έπιασα δουλειά στο νοσοκομείο το '79. Ήμουν 30 ετών και είχα μόλις αρχίσει να φωτογραφίζω τους μέθυσους στις παμπ. Δεν υπήρχε πολύς κόσμος που φωτογράφιζε τις παμπ τότε. Μου άρεσε να πιάνω τον κόσμο απροετοίμαστο. Είναι κάπως περίεργο αυτό έτσι; Μου έβλεπαν και έλεγαν, «Αυτός είναι πάλι. Άντε γαμήσου με τις φωτογραφίες σου», αλλά με ωραίο τρόπο.

Με τον καιρό άρχισαν να μου κεντρίζουν την προσοχή οι διάδρομοι του νοσοκομείου, όταν το φως ήταν ιδανικό. Δεν ήταν κάτι που σκεφτόμουν και πολύ. Απλώς τραβούσα φωτογραφίες γρήγορα, χωρίς πολλές γνώσεις ή πολύ σκέψη.

Αν ο λέβητας λειτουργούσε κανονικά, δεν είχα και πολλά να κάνω μέχρι το τέλος της βάρδιας, τότε που άδειαζα τις στάχτες και ήλεγχα τα λάδια. Στον ελεύθερο χρόνο που είχα, λοιπόν, είτε έκοβα βόλτες είτε διάβαζα, ή έβγαζα φωτογραφίες.

Υπάρχει κάτι πολύ ελκυστικό στο να ανακαλύπτεις δουλειές που δεν είναι διαθέσιμες στο Διαδίκτυο. Δήλωσες πως ανακάλυψες όλες αυτές τις φωτογραφίες σε μια βαλίτσα πολύ πρόσφατα. Μου φαίνεται απίστευτο που δεν αντιλαμβάνεσαι το πόσο εκπληκτικές είναι.
Δεν έχω πάθος για κάτι. Κάποιοι άνθρωποι έχουν πάθος για τη μουσική, για το ποδόσφαιρο. Εγώ δεν έχω πάθος για τίποτα. Είναι πολύ ωραίο. Και έχω και την τέλεια πίεση. Έχω την πιο γαμάτη πίεση.

Δεν πίστεψα ποτέ ότι θα κάνω κάτι με τις εικόνες. Πρόσφατα πέταξα τρεις σακούλες σουπερ μάρκετ γεμάτες φωτογραφίες. Σε ένα φιλμ έπαιρνα δύο ή τρεις καλές φωτογραφίες και οι υπόλοιπες ήταν σκατά. Άσε που ήταν και ακριβή διαδικασία τότε.

Ήμουν πάντα άφραγκος. Θυμάμαι στα μέσα της δεκαετίας του '80 ότι έδινα το βδομαδιάτικό μου στην πρώην γυναίκα μου τις Παρασκευές, πλήρωνα τους λογαριασμούς και μου έμεναν κάποια ψιλά για δύο μπίρες. Σκεφτόμουν πως θα έβγαζα την υπόλοιπη εβδομάδα και κάπου εκεί άρχισα να πουλάω λίγο χόρτο.

Μου είπες κάποτε ότι έπαιρνες acid κάποιες φορές όταν ήσουν στην δουλειά. Περίεργο μέρος για να είσαι «αλλού». Δεν επηρέασε τις φωτογραφίες σου;
Όχι και τόσο. Έπαιρνα acid στη Νορβηγία, προτού αρχίσω να δουλεύω στην κλινική. Κανονικό acid - και έφευγα από το κεφάλι μου για 12 ώρες. Καμιά φορά ήταν τρομακτικό, δεν ήξερες πόσο θα κρατήσει. Απλώς έπρεπε να προσπαθήσεις να το ξεπεράσεις όσο καλύτερα μπορούσες. Όταν αρχίσεις και ξενερώνεις, τότε είναι που αρχίζει το καλό, όταν αρχίζεις και το μαθαίνεις, αλλά είσαι ακόμα «ακουσμένος».
Παλιά κάπνιζα χόρτο και έπαιρνα speed. Έπαιρνα acid στην κλινική αλλά τίποτα πολύ δυνατό. Δεν με χαλούσε.

Κάναμε και πάρτι στο λεβητοστάσιο. Βράδια. Σαββατοκύριακα. Μπίρες και κρασιά. Στρίβαμε μερικά «γάρα», αράζαμε στην ησυχία του λεβητοστασίου και ακούγαμε Frank Zappa και Kevin Coyne.

Τα πάρτι δεν ήταν οργανωμένα. Ο βασικός συντηρητής του λέβητα με είχε πάρει τηλέφωνο μια φορά και μου είπε, «Έλα, είναι μια νεαρή εδώ και σε ψάχνει, σκαρφαλώνει πάνω στον σωρό με τα κάρβουνα». Ήταν εκεί με ένα μπουκάλι κρασί και προσπαθούσε να με βρει. Μου λέει: «Θα τη φέρω από εκεί» - τότε ήμουν single.

Μεγαλώνοντας κοντά στο Prestwich όταν ήμουν παιδί, ήμασταν πάντα κάπως καχύποπτοι με τους ασθενείς της κλινικής. Δεν γνωρίζαμε. 
Δεν χρειαζόταν και πολύ μέχρι να συνηθίσεις την κλινική. Στην αρχή νόμιζες ότι όλοι ήταν τρελοί εκεί μέσα, αλλά αυτό δεν διαρκούσε. Υπήρχαν κάποια πιο επικίνδυνα και βίαια άτομα, αλλά δεν ήταν επικίνδυνοι και βίαιοι συνεχώς γιατί τότε θα βρίσκονταν σε άλλο ίδρυμα.

Τα παιδιά έπαιρναν κάποιες ιστορίες πολύ στα σοβαρά. Ήταν λίγο μαλακία όλο αυτό. Αντί να γίνονται φίλοι μαζί τους, συνήθιζαν να κοροϊδεύουν τους ασθενείς. Αλλά όλο αυτό δεν γινόταν και τόσο γύρω από το Prestwich.

Κάποιοι από αυτούς τους ασθενείς δεν μιλούσαν ποτέ, δεν τους έπαιρνες λέξη. Ο καθένας όμως ήταν διαφορετικός. Πήγαινες στις διάφορες πτέρυγες τα απογεύματα και τους έβλεπες να κάθονται και να συζητούν. Είχαν τις δικές τους σχέσεις. Τους πετύχαινες και να πηδιούνται στους θάμνους. Έναν τον φωνάζαμε Petrol Pump (Αντλία Βενζίνης) διότι έτσι ήταν το πουλί του. Πηδούσε άνdρες και γυναίκες. Προσωπικά δεν είχα δει και πολλά από αυτά.

Μετά είχες άτομα σαν τον Terry, με τον οποίο κάτι δεν πήγαινε καλά. Ωστόσο, μπορούσες να καθίσεις και να πεις μια μπίρα μαζί του στην παμπ, και να σκεφτείς ότι αυτός ο τύπος ίσως δεν θα έπρεπε να είναι κλεισμένος σε μια πτέρυγα. Αλλά μόνο αυτή την πραγματικότητα ήξερε. Και δεν είχε θέμα με το να είναι στην πτέρυγα και να βγαίνει πού και πού για μερικές μπύρες.

Κάτι τέτοια δεν τα βλέπεις πλέον. Παλιά μπορούσες να τους ξεχωρίσεις πολύ εύκολα. Στις μέρες μας, οι περισσότεροι ασθενείς είναι νεαροί, δεν υπάρχουν και τόσοι ηλικιωμένοι. Τότε, αυτό δεν ίσχυε. Ο τρόπος που ντύνονταν, τα φάρμακα, ο τρόπος που περπατούσαν, όλα αυτά, διακρίνονταν παλιά. Πολλές φορές, δεν τους κάθονταν καλά και τα παντελόνια. Ήταν από άλλη εποχή, από τη δεκαετία του '50, τους έπεφταν κοντά. Μπέρδευαν τα ρούχα τους, οπότε οι νοσοκόμες τούς έντυναν με ό,τι έβρισκαν. Mix and match. Άσε που κάποιοι ασθενείς έκλεβαν ο ένας τα παντελόνια του άλλου.

Πώς προέκυψε η σειρά φωτογραφιών «Black Eyes»;
Δεν ξεκίνησε ως κάποιος διαγωνισμός για μαυρισμένα μάτια. Απλώς κατάφερα να πάρω μερικές φωτογραφίες μέσα σε μια παμπ. Μία από αυτές μου την έκαναν δώρο. «Να Don, μια φωτογραφία μου που έχω μαυρισμένο μάτι». Μετά άρχισα να σκέφτομαι ότι είχα αρκετές τέτοιες. Αυτό που πάντα με εντυπωσιάζει είναι πως κάποια από τα πρόσωπα γελάνε, είναι περήφανα για τα μαυρισμένα μάτια τους.

Οι άνθρωποι στις φωτογραφίες τις έχουν δει; 
Θυμάμαι να πηγαίνω τις φωτογραφίες στην παμπ 10-15 χρόνια αφού τις τράβηξα και τα παιδιά εκεί ήταν σε φάση «Έλα ρε, για δες πώς είμαι!». Ακόμη νομίζουν ότι είναι αστείες.

Έχεις ακόμη την κάμερα με την οποία τραβούσες τις φωτογραφίες;
Αφού έχασα τη δουλειά μου στο νοσοκομείο (σ.σ.: τον απέλυσαν παράνομα όταν τον έπιασαν με μαριχουάνα) στις αρχές του '90, πήγα το σωματείο στα δικαστήρια και κέρδισα 10 χιλιάδες λίρες (11.665 ευρώ) από όλο αυτό. Ήταν περίπου την ίδια περίοδο που χώρισα με τη δικιά μου. Έφαγα όλα τα λεφτά σε διακοπές και σε μεθύσια. Από τα κλασσικά πράγματα που κάνεις όταν είσαι σε μια τέτοια κατάσταση. Ήμουν μαζί της για 17 χρόνια. Τον νιώθεις τον πόνο. Απαίσιο πράγμα. Μου έσπασε σχεδόν όλα μου τα πράγματα. Πέταξε τον εξοπλισμό μου και την κάμερά μου από το παράθυρο. Έπρεπε να είχα φωτογραφίσει την κάμερα έτσι που ήταν σπασμένη στον δρόμο.

Πλέον τραβάω φωτογραφίες μόνο με το κινητό μου. Η τελευταία κάμερα που είχα σε κινητό ήταν φοβερή. Βασικά ήταν τόσο καλή που σχεδόν με ξενέρωνε.

Πώς αισθάνεσαι για την πρόσφατη εγχείρηση που έκανες για να αντιμετωπίσεις τον καρκίνο; 
Ήταν καρκίνος του οισοφάγου. Δεν έχω αρχίσει να τρώω κανονικά ακόμη, αλλά είμαι πολύ καλύτερα. Τα έχω πάει αρκετά καλά μέχρι εδώ, δεν έχω αντιμετωπίσει κάποιο σημαντικό πρόβλημα υγείας στη ζωή μου. Δεν μπορώ να έχω παράπονο, πίνω σαν το ψάρι από 16 χρονών. Αυτό που με τσαντίζει είναι που έχω κόσμο που μου λέει τώρα «Είσαι καλά; Είσαι καλά;». Είχα έναν τύπο τις προάλλες στην παμπ, που δεν μου μιλάει σχεδόν ποτέ και μου λέει: «Είσαι καλά; Θες να σε πάω να πάρεις ένα ταξί;». Χριστέ μου δηλαδή.

Το τελευταίο βιβλίο του Austin Collings «The Myth of Brilliant Summers» κυκλοφορεί από την PARIAH PRES).

Περισσότερα από το VICE

Εξομολογήσεις: Η Δύσκολη Ζωή μιας Swinger στην Αθήνα

Κάπως Έτσι Ήταν να Μεγαλώνεις σαν Αλβανάκι στην Ελλάδα του 1990

Μια Σύντομη Ιστορική Αναδρομή στο MILF Πορνό