Το Πρώτο Ανέμελο Ελληνικό Καλοκαίρι Δύο Νεαρών Προσφύγων στην Αθήνα

Κατά τις 9 το πρωί –μια άβολη για τα δημοσιογραφικά έθιμα ώρα- χτύπησε το τηλέφωνο. Από την άλλη άκρη της γραμμής ακούστηκε μια κάπως άγουρη ακόμη και ανυπόμονη ανδρική φωνή, σε ελληνικά που λείαιναν τις γωνίες τους σιγά-σιγά και έπαιρναν το σχήμα των καθημερινών μας διαλόγων: «Έλα, θα πάμε στη θάλασσα;». «Ναι , θα πάμε. Στις 12 δεν είπαμε;». «Ωραία, σε περιμένουμε». Στις 12 , λοιπόν, ο Khaled και ο Abdhallah ήταν εντελώς έτοιμοι να συμμετάσχουν σ' αυτή την τελετουργία που επιδίδονται οι Αθηναίοι τα ζεστά Σαββατοκύριακα του ελληνικού καλοκαιριού. Κουβαλούσαν μαζί τους μαγιό, γυαλιά ηλίου, πετσέτες, αντηλιακά, φουλαρισμένα από μπαταρία smartphones και είχαν αποτινάξει από πάνω τους τη βαριά σκιά του εκτοπισμού και της απώλειας που βάραινε το βλέμμα τους, όταν πρωτοέφτασαν στην Ελλάδα.

Ο Khaled και ο Abdhallah έχουν συμπληρώσει πάνω από έναν χρόνο διαμονής στην Ελλάδα.

Μοιάζουν με δυο συνηθισμένα αγόρια που ανεβαίνουν γρήγορα τα τελευταία σκαλιά της ενηλικίωσής τους. Δεν είναι όμως. Έχασαν κάτι σ' αυτήν τη διαδρομή. Έχασαν την εφηβεία τους, κάπου ανάμεσα στους ανελέητους βομβαρδισμούς και τη μυρωδιά του θανάτου στη Συρία, στους προσφυγικούς καταυλισμούς, τη σκληρή δουλειά και τους εκβιασμούς των δουλεμπόρων στην Τουρκία, στις βάρκες του τρόμου στο Αιγαίο, στα ερμητικά κλειστά ευρωπαϊκά σύνορα και τη βασανιστική απραξία των ελληνικών hot spots. Πρόσφυγες και οι δυο από τη Συρία, έχουν συμπληρώσει πάνω από έναν χρόνο διαμονής στην Ελλάδα, ζουν εδώ μαζί με κάποια μέλη της οικογένειάς τους και με μια διακοπτόμενη σύνδεση στο FaceTime με Γερμανία.

Ο Abdhallah είναι με τη μητέρα του και τον μικρό αδερφό του, ενώ ο πατέρας τους περιμένει στη Γερμανία. Ο Khaled, από τις οικογένειες Παλαιστινίων που ζούσαν στη Συρία, είναι με τους γονείς του και τον αδερφό του. Έχει δυο μεγαλύτερα αδέρφια στη Γερμανία και μια αδερφή στον Καναδά. Πέρασαν από το Καρά Τεπέ, από τα τσιμέντα του λιμανιού του Πειραιά και πλέον φιλοξενούνται στην κατάληψη προσφύγων στο 5 ο Λύκειο Αθηνών. Εκεί γνωρίστηκαν και έγιναν αχώριστοι φίλοι. Το φετινό καλοκαίρι είναι το πρώτο ανέμελο που ζουν μετά από πέντε χρόνια πόνου, φόβου και ταλαιπωρίας. Γι' αυτό και απολαμβάνουν κάθε αχτίδα καυτού ήλιου που πέφτει στο σώμα τους.

Το ελληνικό καλοκαίρι είναι ένα μικρό κοσμικό θαύμα που γιατρεύει τις πληγές. Σε τραβάει από το χέρι και σε παρασέρνει σ' ένα τρίμηνο ταξίδι λήθης. Σε ξεμυαλίζει. Μοιάζει με αμαρτωλό ερωτικό κάλεσμα. Όσο καιρό ξέρω τον Khaled και τον Abdhallah, ποτέ δεν τους είχα δει τόσο ευδιάθετους και ζωηρούς, όσο τώρα. Το γεγονός ότι μένουν στο κέντρο της Αθήνας με όρους κανονικής στέγασης και όχι εκτός αστικού ιστού, σε σκηνές ή κοντέινερ, τους βοηθάει να προσαρμοστούν πιο εύκολα στην ελληνική πραγματικότητα. Έχουν μάθει μόνοι τους αγγλικά, μαθαίνουν τώρα ελληνικά και αλωνίζουν την πόλη με αυτοπεποίθηση, επανεφευρίσκοντας πλευρές της που και εμείς οι ίδιοι παρατήσαμε μέσα στον αδυσώπητο μηχανισμό της ρουτίνας.

«Ξέρεις τι μου αρέσει πολύ; Να ανεβαίνω το απόγευμα σε κάποιο ψηλό σημείο της πόλης, στον Λυκαβηττό ή την Ακρόπολη, να καπνίζω ναργιλέ και να βλέπω την Αθήνα να αλλάζει χρώματα, να γίνεται κατακόκκινη την ώρα του ηλιοβασιλέματος, μετά μπλε και μετά να σκοτεινιάζει και να ανάβουν τα φώτα. Είναι μαγική στιγμή. Με χαλαρώνει απίστευτα. Επίσης, μου αρέσουν τα πρωινά στο λιμάνι του Πειραιά, ο κόσμος που πηγαινοέρχεται και ο ήχος των καραβιών που φεύγουν», λέει ο Abdhallah.

Το μεγάλο τους απωθημένο, βέβαια, είναι η θάλασσα. Στη διαδρομή για το Λαγονήσι είχαν ανοίξει τέρμα τα παράθυρα στα πίσω καθίσματα του αυτοκινήτου και είχαν τα πρόσωπα τους στραμμένα στα δεξιά, προς την ακτογραμμή, μου εξηγούσαν με ακρίβεια GPS ποιο λεωφορείο και ποιο τραμ σε πάει στην κάθε παραλία, μου έδειχναν με θαυμασμό το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος που έχουν επισκεφτεί αρκετές φορές και σιγοτραγουδούσαν τη «Μάντισσα» της Μαρίνας Σάττι.

Ήταν εξαιρετικοί συνοδοιπόροι. Σε αντίθεση με ό,τι φανταζόμουν να συμβαίνει στα διπλανά αυτοκίνητα, εκείνοι δεν γκρίνιαζαν για την κίνηση, τη ζέστη και τα παρατεταμένα κορναρίσματα. Ο Abdhallah είχε πολύ πρόσφατα μάθει το συμβολισμό που είχαν τα εκκλησάκια στις άκρες των δρόμων και έκανε μαύρο χιούμορ αυθεντικού αγγλοσαξονικού στιλ: «Πρόσεχε, μην τρέχεις. Δε θέλω να γίνω εκκλησάκι. Άσε που θα μπερδευτείτε. Δε θα ξέρετε τι είδους να μου φτιάξετε , χριστιανικό ή μουσουλμανικό». Όταν φτάσαμε, πήραν μια βαθιά ανάσα ελευθερίας και βούτηξαν. Το νερό εξαγνίζει. Ξεπλένει τραύματα, διώχνει μνήμες, επανανοηματοδοτεί ακόμη και τις προηγούμενές του λειτουργίες. Η θάλασσα, που γι' αυτά τα αγόρια ήταν μια υπόμνηση κινδύνου, ως το πιο ταραγμένο κομμάτι του περάσματος τους από την Τουρκία στην Ελλάδα, τώρα γινόταν ξανά μια πηγή χαράς, ένα σημείο αναγέννησης του εαυτού.

«Από τον Ιούνιο έρχομαι σχεδόν κάθε μέρα στην παραλία. Παίρνω το τραμ και κατεβαίνω στο Καλαμάκι ή στον Άλιμο. Δεν κολυμπάω πολλή ώρα, κανένα δεκάλεπτο συνήθως. Εγώ μεγάλωσα στην Ντάρα που δεν είχε θάλασσα κι έτσι δεν ξέρω καλό κολύμπι. Ακόμη μαθαίνω και διστάζω λίγο. Μου αρέσει περισσότερο να κάθομαι στην παραλία και να χαζεύω. Είναι σαν να μπαίνεις για λίγο σ' έναν άλλο κόσμο. Οι άνθρωποι είναι πιο άνετοι, λιγότερο αγχωμένοι, το τοπίο είναι πολύ πιο όμορφο. Γενικά το καλοκαίρι είναι μια διαφορετική κατάσταση. Μπορείς να κάτσεις έξω, οπουδήποτε, δεν χρειάζεται να κλειδωθείς στο σπίτι σου. Εμένα μ' αρέσει τα βράδια να πηγαίνω περπατώντας στο Σύνταγμα και το Μοναστηράκι, είναι δροσερά εκεί και βλέπεις να κυκλοφορούν άνθρωποι από όλον τον πλανήτη. Το καλοκαίρι η Αθήνα γεμίζει τουρίστες και διαλύεται ο διαχωρισμός του ντόπιου με τον ξένο. Τα απογεύματα καθόμαστε για καφέ στα τραπεζάκια που είναι στις πλατείες και τους πεζόδρομους ή πηγαίνουμε για μπασκετάκι, στον λόφο του Στρέφη», λέει ο Khaled.

Όταν πρωτογνώρισα τον Khaled, το περασμένο φθινόπωρο, ήταν ένα θλιμμένο αγρίμι που ανέβλυζε νεύρο από κάθε κύτταρό του. Απολύτως λογικό. Μεγάλωσε στην Ντάρα, μια από τις πιο ματωμένες πόλεις του συριακού εμφυλίου, έζησε για τρία χρόνια τον πόλεμο και στη συνέχεια η οικογένεια του πήρε τον δρόμο της προσφυγιάς. Τώρα είναι ζεν, λες και έχει κάνει ταχύρυθμα σεμινάρια διαλογισμού. Γελάει, κάνει πλάκες με τους φίλους του, τραγουδάει και φλερτάρει. Εξάλλου, το ελληνικό καλοκαίρι είναι συνυφασμένο με τα ερωτικά σκιρτήματα, τις ματιές που τέμνονται στην ατμόσφαιρα και τις ηδονικές ανατριχίλες του σώματος. Είναι το ιδανικό κάδρο, για να ξεπεράσεις τη συστολή και την ενοχή που σου κληροδοτούν οι θρησκευτικοί και πολιτισμικοί κανόνες σεμνοτυφίας και να κυνηγήσεις την επιθυμία σου. «Είσαι ερωτευμένος;», τον ρωτάω. «Σήμερα όχι. Αύριο, όμως, μπορεί να ερωτευτώ», απαντάει. «Έχω γνωρίσει πρόσφατα μια κοπέλα. Καθόμουν στην πλατεία Συντάγματος, την παρατηρούσα και έψαχνα να βρω τρόπο να την πλησιάσω. Τελικά το έκανα με τον κλισέ τρόπο. Ζήτησα αναπτήρα. Έτσι γνωριστήκαμε. Στη Συρία, για να γνωρίσεις ένα κορίτσι, πρέπει να ξέρει όλο το βιογραφικό σου και την οικογένειά σου. Εδώ είναι πιο απλό, πιο εύκολο και αυτό είναι ωραίο».

Ο Abdhallah, από την άλλη, μουλιάζει στο νερό. Κάθεται μέσα με τις ώρες, κάνει βουτιές, βάζει τη μάσκα του και χάνεται στον βυθό. Είναι πολύ εξοικειωμένος με τη θάλασσα, φαίνεται ότι ξυπνάει ένα κομμάτι από τα καταχωνιασμένα παιδικά του παιχνίδια. «Λατρεύω το καλοκαίρι στην Ελλάδα. Μου θυμίζει τα παιδικά μου καλοκαίρια στη Λαττάκεια, που κάναμε μπάνιο με τον πατέρα μου. Στην Τουρκία, δούλευα τόσο σκληρά που γυρνούσα το βράδυ σπίτι, έκανα ένα μπάνιο και κοιμόμουν. Στα πέντε χρόνια που έζησα εκεί, μόνο μια φορά πήγα στη θάλασσα», διηγείται. Η Λαττάκεια είναι το μεγάλο μεσογειακό λιμάνι της Συρίας. Ο Abdhallah αναγκάστηκε να την εγκαταλείψει μαζί με την οικογένεια του, ήδη από το 2011, στην αρχή ακόμη του πολέμου.

Ο θείος του ήταν αντικαθεστωτικός και ο πατέρας του βασανίστηκε πολλές φορές, για να αποκαλύψει που κρύβεται. Στην Τουρκία, δούλεψε από τα 11 του, για να στηρίξει οικονομικά την οικογένεια του και αυτή η εργασία συχνά σήμαινε ξύλο και ταπεινώσεις. Εδώ βρήκε έναν τόπο σχετικής ασφάλειας, κατόρθωσε με τον καιρό να αναδιοργανώσει τον ψυχισμό του και να ανακτήσει το κέφι του για ζωή. Στα δύο χρόνια της προσφυγικής κρίσης, εκτός από τις ασχήμιες και τις ρατσιστικές κακοφωνίες ορισμένων ομάδων, υπήρξαν πολλές –αθέατες συχνά– μικρές συγκλονιστικές ιστορίες αγάπης και αλληλεγγύης. Ο Abdhallah έζησε μια τέτοια: Την περίοδο που ήταν στο λιμάνι του Πειραιά, γνώρισε μια γυναίκα με τις κόρες της. Τον συμπάθησε και δέθηκε μαζί του. Μέχρι σήμερα τον καλεί σπίτι της για φαγητό και τον πηγαίνει εκδρομές για μπάνιο, μαζί με τα δικά της παιδιά. Ο Abdhallah την αποκαλεί, «my greek mama».

Έχει πάει σε πολλές παραλίες κοντά στην Αθήνα, αλλά ονειρεύεται το Κεδρόδασος στην Κρήτη. Ανακάλυψε την παραλία σε μια φωτογραφία στο ίντερνετ και την ερωτεύτηκε. Μετά από τόσα χρόνια συμβολικής και φυσικής βίας, έχει μια ακατανίκητη ανάγκη να ερωτεύεται ανθρώπους, καταστάσεις, μέρη που βάζουν μαγεία στις στιγμές του. Μου απαρίθμησε διάφορα ελληνικά γυναικεία ονόματα που του έφεραν αξημέρωτα βράδια και κόμπους στο στομάχι. Όταν είσαι τόσο νέος, ερωτεύεσαι, διαλύεσαι και γεννιέσαι ξανά κάθε μέρα. «Νιώθω απελευθερωμένος τώρα. Παλιότερα δεν είχα χρόνο και όρεξη για τίποτα», παραδέχεται.

Κάθε βράδυ, επιτελούν τη δική τους μικρή ιεροτελεστία προετοιμασίας και βγαίνουν έξω. Ενώνονται σε πολυεθνικές νεανικές παρέες κάτω από την αθηναϊκή χορωδία των τζιτζικιών. Ο Abdhallah έχει ενθουσιαστεί με το σουβλάκι. Μια από τις αγαπημένες τους συνήθειες είναι να κάθονται στην πλατεία Εξαρχείων, να τρώνε σουβλάκια και μετά παγωτά. Ο Khaled, πάλι, προτιμάει τα φαλάφελ. Πάντως, και οι δυο έχουν βρει τον βηματισμό τους στην πόλη. Το καλοκαίρι με τη δομική εξωστρέφεια που συνεπάγεται, τους έδωσε τη δυνατότητα να οικειοποιηθούν το δημόσιο χώρο, να κινηθούν ακομπλεξάριστα σ' αυτόν και να φτιάξουν τους δικούς τους κώδικες κοινωνικοποίησης και επικοινωνίας. Το καλοκαίρι μαλακώνει και τη δική μας διάθεση, η ζαλάδα της ζέστης και το ατέλειωτο φως κάνουν την καχυποψία μας να ατονεί, μας κάνουν να βλέπουμε πιο καθαρά, οι «Άλλοι» δεν είναι οι αιώνιοι «ξένοι» των δελτίων ειδήσεων, είναι οι άνθρωποι που μοιραζόμαστε μαζί το βίωμα μιας ανάλαφρης και λιγότερο νευρωσικής πόλης.

Παρά το γεγονός ότι οι οικογένειες τους έχουν κάνει αίτηση για μετεγκατάσταση στη Γερμανία και περιμένουν τους αργούς ρυθμούς της ελληνικής και ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας, κανείς από τους δύο δεν θέλει στην πραγματικότητα να φύγει από την Ελλάδα. Έχουν ξεκινήσει να ψηλαφίζουν μια ζωή εδώ, με σχέσεις, παρέες, συνήθειες, στέκια και λέξεις, έχουν βρει ένα μέρος που αναγνωρίζουν τον εαυτό τους και περνάνε καλά. «Να σου πω την αλήθεια, δεν θέλω να φύγω. Μου αρέσει η Ελλάδα. Οι Έλληνες μοιάζουν με τους Άραβες, είναι ζεστοί άνθρωποι. Η Γερμανία μου φαίνεται ψυχρή και ανοίκεια. Επίσης, δεν έχει θάλασσα. Πολύ σημαντικό», εξομολογείται ο Abdhallah. «Μας έχουν ενημερώσει ότι μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου θα φύγουμε για Γερμανία. Θέλω να πάω να δω τα αδέρφια μου που μου λείπουν, αλλά θέλω κάποια στιγμή να επιστρέψω στην Ελλάδα. Έχω αγαπήσει αυτήν τη χώρα. Έχω φίλους από την Αλβανία, την Ελλάδα, την Ισπανία, την Αμερική. Καταλαβαίνεις, είμαι πλέον δεμένος συναισθηματικά με αυτό το μέρος», συμπληρώνει ο Khaled. Ο ίδιος έχει έναν λόγο παραπάνω, για να νιώθει χαρούμενος. Θα παίξει σε μια ταινία που ετοιμάζει ένας Ιταλός σκηνοθέτης στην Ελλάδα, με θέμα το προσφυγικό. Θα υποδυθεί έναν ρόλο που απηχεί κάτι από τη δική του αλήθεια: έναν νεαρό πρόσφυγα που εγκλωβίστηκε αρχικά στην Ελλάδα, ενσωματώθηκε, λύθηκε, ερωτεύτηκε και δεν θέλει να φύγει. Τον εξιτάρει αρκετά αυτή η ιδέα. Τον ιντριγκάρει η δυνατότητα έκφρασης που προσφέρει η τέχνη, η φωτογραφία, το πλάνο, η φαντασιακή απεικόνιση της ζωής.

Επειδή η ζωή, βλέπεις, δεν παγώνει. Συνεχίζεται σε όλες τις συνθήκες, όσο αντίξοες και αν είναι. Φτιάχνει καινούργια μονοπάτια, εκεί που παλιά υπήρχε αδιέξοδο. Οι πρόσφυγες δεν είναι ένα ανήμπορο υποκείμενο της Ιστορίας, που έχουν ανάγκη μόνο ένα εξωτερικό νεύμα συμπόνιας και κάποιες ελάχιστες προϋποθέσεις διαβίωσης. Είναι άνθρωποι σαν κι εμάς, με επιθυμίες και όνειρα - εντελώς τυχαία δεν βρισκόμαστε στη θέση τους. Δε θέλουν μόνο να επιβιώσουν. Θέλουν να ζήσουν. Είναι δυνητικοί φίλοι, σύντροφοι και συνάδελφοι. Ειδικά οι νεότεροι, όπως ο Khaled και ο Abdhallah, είναι ποτισμένοι με την ορμή της νεότητας και δείχνουν μια τρομερή ικανότητα να απωθούν τις επώδυνες εμπειρίες, να προσαρμόζονται στο νέο περιβάλλον και να το χρωματίζουν με τον αυθορμητισμό τους. Ακριβώς επειδή έχουν υποστεί μεγάλη καταπίεση, ανακαλύπτουν την ομορφιά στην απλότητα, στο καλοκαίρι στην Αθήνα, στα ξαπλωμένα σώματα στην άμμο, στις μπίρες στα γρασίδια, στα λιωμένα παγωτά, στις υγρές νύχτες και στη φευγαλέα υπόσχεση ενός έρωτα. Αν βρεθούμε κοντά τους, μπορεί να μας διαπεράσει λίγο η θέλησή τους για ζωή και να δούμε πόσο σχετική είναι η «βαριά» μας αλήθεια, να καταλάβουμε ότι πρέπει να τιμάμε τα καλοκαίρια μας. Είναι το δώρο, για να βγάλουμε το χειμώνα.

Περισσότερα από το VICE

Ο Slogan Μόλις Κυκλοφόρησε το Hit του Καλοκαιριού

Πέντε Mαθήματα Ζωής από τον David Lynch

Ο Γιάνης Βαρουφάκης Ζει σαν Ήρωας Video Game σε ένα Δωμάτιο Γεμάτο Ανήλικους