Η Μέρα που Πέντε Φίλοι μου Μαχαιρώθηκαν Μέχρι Θανάτου στο Πάρτι μας

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE Canada.

Μέσα σε μια εβδομάδα, έπρεπε να παραβρεθώ και να μιλήσω στις κηδείες πέντε φίλων που είχα καλέσει στο πάρτι, με τους οποίους είχα μιλήσει εκείνη την ημέρα, με τους οποίους είχα σχεδιάσει το μέλλον μου, πάνω στους οποίους στηριζόμουν, φίλους τους οποίους αγαπούσα. Είχα να αντιμετωπίσω μια νέα πραγματικότητα: το άτομο που είχε σκοτώσει αυτά τα παιδιά, μέσα στο σπίτι μου, ήταν και αυτός ένας άνθρωπος που θεωρούσα φίλο μου.

Εκείνο το μοιραίο βράδυ, ο Matthew de Grood, ένας άνθρωπος που είχα καλέσει στο σπίτι μου, μαχαίρωσε και σκότωσε πέντε άτομα μέσα σε ελάχιστα λεπτά, καθώς εγώ και κάποιοι φίλοι είχαμε πεταχτεί, για να πάρουμε κάτι να φάμε. Τον πετύχαμε, καθώς έβγαινε από το σπίτι. Μέσα σε εκείνες τις λίγες στιγμές, έχασα έξι φίλους και βρήκα τον εαυτό μου στη δίνη μιας δύσκολη νομικής υπόθεσης, ενώ αποκλείστηκα και από ίδιο μου το σπίτι.

Οι αιματηρές λεπτομέρειες θα συγκλόνιζαν όλον τον πλανήτη και οι επιθετικές προσπάθειες των μέσων ενημέρωσης για συνεντεύξεις θα ανάγκαζαν εμένα και τους φίλους μου να απομονωθούμε τελείως. Αν και τελικά θα γλίτωνα τουλάχιστον το μαρτύριο της κατάθεσης στο δικαστήριο, οι δηλώσεις μου αμέσως μετά το αιματηρό συμβάν ουσιαστικά όρισαν τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στη δίκη.

Τα αποδεικτικά στοιχεία θα έδειχναν πως ο Matt υπέφερε από ψευδαισθήσεις, εξαιτίας μιας σοβαρότατης ψυχικής ασθένειας που αποκαλύφτηκε στην πορεία. Η πολυπλοκότητα των συμπτωμάτων, έκανε τον ορισμό μιας ξεκάθαρης διάγνωσης δύσκολο, κάτι που δεν είναι σπάνιο, όταν ένας ασθενής παρουσιάζει σχετικά ξαφνικά μια σειρά πολλαπλών ασθενειών. Τα δικαστήρια θα κατέληγαν πως ο Matt δεν ήταν ποινικά υπεύθυνος, μια απόφαση που αμφισβητείται έντονα μέχρι και σήμερα.

Οι φίλοι και οι οικογένειες των θυμάτων, που υποφέρουν από αυτήν την τραγική ιστορία, πρέπει πλέον να βρίσκουν τον τρόπο να ανασυγκροτηθούν, ώστε να παρίστανται στις ετήσιες ακροάσεις του Matt, έχοντας γίνει ουσιαστικά μέρος μιας καλοδουλεμένης μηχανής που εξετάζεται και ελέγχεται διαρκώς από τα μέσα ενημέρωσης. Ξέρουμε πια τα δικαστήρια καλύτερα από τον περισσότερο κόσμο, αλλά αντιλαμβανόμαστε τον ρόλο μας σε όλο αυτό.

Εκείνη τη νύχτα, όμως, καθώς βγήκα από το αμάξι και είδα τον Matt να βγαίνει βιαστικά από το σπίτι μου, δεν είχα ιδέα για το χάος που με περίμενε, αυτό το τσουνάμι τραγωδίας και σκότους με το οποίο ακόμη παλεύω μέχρι και σήμερα. Εγώ απλώς έτρεξα πίσω από έναν φίλο που ήθελε βοήθεια.

Ο Matthew de Grood ήταν ο πρώτος και ο πιο κοντινός παιδικός μου φίλος. Γνωριστήκαμε στο νηπιαγωγείο και πάντα είχαμε την ίδια δυσκολία, όταν βρισκόμασταν ανάμεσα σε πολύ κόσμο. Με τον καιρό φτιάξαμε ένα δίκτυο κοντινών σε μας ανθρώπων που θα αποτελούσαν κομβικά γρανάζια της ζωής μας, ακόμη και μετά από όλο αυτό. Ήμασταν σαν αδέρφια, μιας και μπορούσε να περάσει πολύς καιρός από τη μια συνάντησή μας στην άλλη, όμως ο ανεξήγητος δεσμός μας παρέμενε.

Ο Matt κι εγώ πάντα είχαμε κοινά στοιχεία. Γεννηθήκαμε με μερικές εβδομάδες διαφορά και μεγαλώσαμε σε μια καλά δομημένη αστική γειτονιά, στην οποία μάθαμε να κάνουμε skateboard. Περάσαμε αρμονικά, «κανονικά» παιδικά χρόνια και τα πήγαμε εξαιρετικά στο σχολείο. Με τις προτροπές των γονιών μας, γραφτήκαμε στο Πανεπιστήμιο του Κάλγκαρι και συνάψαμε επαγγελματικούς και προσωπικούς δεσμούς με συμφοιτητές, αλλά και καθηγητές.

Μέχρι εκείνο το απόγευμα του Απρίλη, ήμασταν ιδανικά παραδείγματα των προσδοκιών και των ελπίδων της κοινωνίας μας: ευγενικοί, κοινωνικοί και με αρκετή αισιοδοξία μέσα μας, ώστε να θεωρούμε πως ίσως να μπορούσαμε να κάνουμε τον κόσμο καλύτερο. Από τον Απρίλιο του 2014 και μετά, έχουμε γίνει απλά στατιστικά στοιχεία σε ένα ευρύτερο αφήγημα που αφορά τα προβλήματα του νομικού συστήματος και την αδικία, θέματα δηλαδή που συχνά συζητιούνται, αλλά είναι αδύνατον να εκφραστούν επαρκώς, πόσο μάλλον να κατανοηθούν χωρίς εμπειρία και άφθονη σκέψη. Τα αόριστα συστήματα στα οποία όλοι συμμετέχουμε (το κοινωνικό στίγμα, οι δομικοί περιορισμοί και η συναισθηματική καταπίεση) και ενισχύουμε επηρέασαν τόσο εμένα όσο και τον Matt, ενώ στην περίπτωσή του έβαλαν το λιθαράκι τους στη δημιουργία της πνευματικής του κατάστασης εκείνο το βράδυ.

Ο Matt και εγώ μάθαμε για αυτά τα συστήματα στο οικογενειακό τραπέζι. Ο πατέρας του ήταν αστυνομικός, ο δικός μου γιατρός, ενώ η μητέρα μου νοσοκόμα. Πλέον, μοιραζόμαστε την εμπειρική γνώση που αφορά τα κενά μέσα στο σύστημα υγείας και δικαιοσύνης, καθώς και σε αυτά που υπάρχουν στις κοινωνικές δομές. Αυτή η νέα γνώση και οι κοινές μας τραυματικές εμπειρίες, μου έχουν επιτρέψει να αντιληφθώ καλύτερα τις παρεξηγήσεις και τα σημάδια που κανείς δεν πρόσεξε, τα οποία δυστυχώς επέτρεψαν στα προβλήματα που οδήγησαν τον Matt στην πράξη του να μη γίνουν αντιληπτά. Επιπλέον, αυτά τα γεγονότα έχουν μειώσει την ικανότητά μου να έχω τις ισχυρές απόψεις που σου επιτρέπει να έχεις η απόσταση από ένα συμβάν. Ένα και μόνο 24ωρο που έλαβε χώρα πριν από τρία χρόνια, έχει γίνει τροφή για τα Μέσα, για κουτσομπολιό, για συζητήσεις και για social media feeds στον Καναδά, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο. Αν και μπορώ να τα καταλάβω, βρίσκω τα συμπεράσματα που βλέπω και ακούω οπισθοδρομικά, κοντόφθαλμα και σίγουρα όχι ικανά να βοηθήσουν στην επούλωση των πληγών των ανθρώπων που επιβίωσαν, των οικογενειών των θυμάτων, του Matthew de Grood, αλλά και των πληγών που δημιουργούνται στις ψυχές όλων εκείνων των Καναδών που θα βιώσουν μια ψυχική ασθένεια πριν από τα 40 τους χρόνια (ένας στους δύο, σύμφωνα με στοιχεία). Πιστεύω ότι η έλλειψη αντίληψης για τους πραγματικούς λόγους που οδήγησαν σε αυτήν την τραγωδία αναδεικνύει το πώς η κοινωνία απέτυχε να βοηθήσει και να προστατέψει τους φίλους μου, τις οικογένειές τους και αναρίθμητα άλλα άτομα. Χωρίς τις απαραίτητες προοδευτικές αλλαγές στον χώρο της ψυχικής υγείας και περίθαλψης, τα ίδια κοινωνικά στίγματα και η προβληματική δομή που οδήγησε στον θάνατο πέντε φίλους μου θα συνεχίσουν να υπάρχουν, αποτρέποντας από αυτούς που χρειάζονται συγκεκριμένη φροντίδα να τη λάβουν και βάζοντας τα θεμέλια για νέες τραγωδίες. Μαθαίνω σιγά-σιγά πως δεν μπορώ να κουβαλάω την ενοχή για το ότι δεν κατάφερα να αναγνωρίσω τα συμπτώματα στην επικοινωνία μου με τον Matt. Βέβαια, παρά το ότι με έχουν διαβεβαιώσει διάφοροι επαγγελματίες του χώρου της υγείας πως υπήρχαν ελάχιστα εμφανή συμπτώματα πριν από το μοιραίο γεγονός και ελάχιστα πράγματα που θα μπορούσα να είχα κάνει κατά τη διάρκειά του, η ενοχή παραμένει, καθώς και άφθονα αναπόφευκτα «τι θα είχε γίνει αν…». Παρά το ότι ο τεχνικός όρος αυτού είναι «survivor guilt» (ενοχή επιβίωσης), το ότι επιβίωσα και επιβιώνω μέσα σε αυτό το μαρτύριο είναι μόνο ένα μέρος αυτών που με στοιχειώνουν.

Όμως είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε και να κατανοήσουμε τις παρεμβάσεις που μπορούν να κάνουν τη διαφορά. Η περιπλοκότητα της καθημερινής ζωής είναι δύσκολο να αποκρυπτογραφηθεί και η ομίχλη της αδυναμίας να βοηθήσουμε μπορεί να φαντάζει αδιαπέραστη και εξοντωτική. Μειώνει την ικανότητά μας να κάνουμε ειλικρινείς συζητήσεις, μιας και είναι δύσκολες και συχνά χρειάζονται χρόνο. Τα όποια τραύματα είναι εξίσου διαβρωτικά, διαλύοντας όλες εκείνες τις ηλιθιότητες που μας έχουν διδάξει ή αναγνωρίζουμε ως «αλήθειες» και αποκαλύπτοντας εν τέλει τα αρχέγονα συναισθήματα που έχουμε από καιρό ξεχάσει. Αλλάζουν τον τρόπο που αντιμετωπίζεις την οικογένεια, τις σχέσεις σου, τους άγνωστους, τα βασικά στοιχεία της ζωής. Σήμερα πια, εγώ και ο Matt μοιραζόμαστε κοινά συμπτώματα και διαγνώσεις: μετατραυματικό στρες, άγχος, κατάθλιψη. Όμως κανένας από τους δύο μας δεν έχει περάσει ούτε ένα λεπτό σε εμπόλεμη ζώνη.

Σε αυτό σημείο, ο Matt βρίσκεται πέρα από το ποινικό σύστημα: είναι ένας κηδεμονευόμενος που λαμβάνει περίθαλψη, όχι ένας εγκληματίας που τιμωρείται. Εντούτοις, τα τελευταία τρία χρόνια έχω δει αυτήν την υπόθεση να χρησιμοποιείται ως παράδειγμα για το πώς το δικαστικό σύστημα έχει αποτύχει, για το πώς είναι άδικο το ότι ο Matt δεν αντιμετωπίζεται ως εγκληματίας. Ναι, διέπραξε μια απίστευτη πράξη, αλλά ξέρω πως με βάση κάθε σπιθαμή αποδεικτικού στοιχείου που υπάρχει, ο Matt δεν διέπραξε δολοφονία πρώτου βαθμού.

Πολλά πρωτοσέλιδα τον προηγούμενο μήνα βροντοφώναξαν πως ο Matthew de Grood πλέον απολαμβάνει «περισσότερες ελευθερίες». Αυτό ισχύει ως έναν βαθμό, αλλά αυτό είναι μέρος του προγράμματος αποκατάστασης που ακολουθεί. Η γλώσσα που χρησιμοποιείται είναι επιλεγμένη, ώστε να προκαλέσει μια αντίδραση, όχι για να ξεκινήσει μια συζήτηση για τις ιδιαιτερότητες του σχεδίου περίθαλψης του Matt και της ζωής του ευρύτερα ή για τα στοιχεία των προγραμμάτων αποκατάστασης στον Καναδά.

Το γεγονός είναι πως το υπάρχον σύστημα περίθαλψης και ψυχικής υγείας έχει επανειλημμένα αποτύχει για κάθε άτομο που επιβίωσε από αυτήν την τραγωδία, καθώς και πολλούς ακόμη Καναδούς, σε καθημερινή βάση. Ο Matt ορίστηκε ως μη υπεύθυνος ποινικά και αυτήν τη στιγμή λαμβάνει την καλύτερη δυνατή περίθαλψη και θα αφεθεί ελεύθερος, αν και όταν αποφασιστεί αυτό από μια επιτροπή επαγγελματιών του χώρου της υγείας, αλλά και μελών της κοινότητας. Όταν βγει, θα έρθει αντιμέτωπος με τα ίδια προβλήματα που αντιμετωπίζει οποιοδήποτε άτομο επηρεάζεται από το προβληματικό μας σύστημα υγείας και αυτό είναι και το ανησυχητικό για το ότι αργά ή γρήγορα θα αφεθεί ελεύθερος.

Η Υγεία στην Ελλάδα σε Κρίση. Δες το βίντεο του VICE:

Οι μέθοδοι αποκατάστασης, που έχουν ως στόχο την ασφαλή και ωφέλιμη επανένταξη, δεν είναι ούτε τέλειες στην εφαρμογή τους ούτε σωστές σε όλες τις περιπτώσεις, κάτι που σημαίνει πως ορισμένες υποθέσεις μπορούν να βάλουν σε κίνδυνο την ευρύτερη κοινότητα στην οποία μπαίνει και πάλι το άτομο που εξετάζεται. Είναι γεγονός ότι τα άτομα που υποφέρουν από σοβαρά προβλήματα πνευματικής υγείας είναι πιο πιθανό να πέσουν θύματα βίας, σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Αλλά το να εστιάζει κανείς στο πρώτο ζήτημα και όχι στο δεύτερο, ουσιαστικά διευρύνει τις κοινωνικές αποστάσεις ανάμεσα στα άτομα που υποφέρουν από τέτοιες ασθένειες και στην υπόλοιπη κοινωνία.

Το κοινωνικό στίγμα άλλωστε είναι αυτό που σταμάτησε τον Matt και τους κοντινούς του ανθρώπους να αναγνωρίσουν την ασθένειά του. Κανείς δεν θέλει να πιστέψει πως ένα αγαπημένο του πρόσωπο δεν είναι καλά. Τα βίαια και τραγικά γεγονότα που συνέβησαν, εν μέρει εξαιτίας αυτού του στίγματος, έχουν πλέον ενισχύσει ακριβώς αυτό, κάνοντάς το πιο δύσκολο για ένα άτομο που πάσχει από προβλήματα ψυχικής υγείας να αναζητήσει βοήθεια. Οι ασφαλέστερες κοινότητες χτίζονται με την κατανόηση, την υπεράσπιση των πολιτών απέναντι στα προβλήματά τους και στη συλλογική παρέμβαση εκεί που χρειάζεται.

Το μεγαλύτερο μέρος των φαρμακερών σχολίων που έχω δει να γράφονται και να λέγονται για αυτήν την υπόθεση δεν είναι άδικα, έχουν απλώς λάθος στόχο. Οι Καναδοί ανησυχούν πως το παρόν νομικό σύστημα είναι «χαλαρό» και πως ένας εγκληματίας μπορεί να ξεφύγει από την τιμωρία για τις πράξεις του, χρησιμοποιώντας τη δικαιολογία των προβλημάτων ψυχικής υγείας, αλλά αγνοούν το ότι το ίδιο νομικό σύστημα συνεχίζει να επιτρέπει την άδικη φυλάκιση πολλών Καναδών. Για να επεκταθεί το που μπορεί να φτάσει ο νόμος, πρέπει να ενισχυθεί η ισχύς αυτών που τον ορίζουν και τον εφαρμόζουν, κάτι που μπορεί να διαιωνίσει τις παρεξηγήσεις, τη βία και την αδικία. Αν δεν πιστεύετε πως αυτό συμβαίνει στον Καναδά, διαβάστε αυτό.

Επιπλέον, αυτή η υπόθεση, καθώς και εκείνη του Vince Li στη Μανιτόμπα –του ανθρώπου που σκότωσε έναν συνεπιβάτη του στο λεωφορείο και βρέθηκε μη υπεύθυνος ποινικά– έχουν αναθερμάνει την κουβέντα για την απελευθέρωση πιθανώς βίαιων δραστών. Το παραφορτωμένο δικαστικό μας σύστημα έχει επιτρέψει πρόσφατα την απελευθέρωση βίαιων δραστών, με εκκρεμείς ποινικές διώξεις και χωρίς καμία διάγνωση προβλημάτων ψυχικής υγείας, λόγω αντισυνταγματικών καθυστερήσεων στη δίκη τους. Αντί να ασχοληθούν με αυτό το πρόβλημα, εστιάζοντας αρχικά στις 20.000 εκκρεμείς υποθέσεις για κατοχή μαριχουάνας, η ευρεία συζήτηση γίνεται για δύο υποθέσεις, όπου έχει επιβεβαιωθεί η ύπαρξη προβλημάτων ψυχικής υγείας και οι νομικές διαδικασίες έχουν ολοκληρωθεί. Σύμφωνα με την κοινή γνώμη, αυτές οι δύο υποθέσεις αντιπροσωπεύουν την αποτυχία δράσης και αποτελεσματικότητας των θεσμών της χώρας.

Το ότι έζησα αυτά τα γεγονότα από τόσο κοντά σίγουρα με έχει σημαδέψει και παρά το γεγονός ότι μόλις τώρα ξεκινώ το ταξίδι προς τη συγχώρεση, έχω αποδεχτεί πως μόνο με συμπόνια και κατανόηση μπορώ να οδηγηθώ σε ορθολογικές, προοδευτικές αποφάσεις και αλλαγές. Αντιλαμβάνομαι τώρα πόσο εύκολα η αγωνία και η απελπισία μπορούν να προκαλέσουν οπισθοδρομικές, σπασμωδικές αντιδράσεις, που τροφοδοτούνται από τον φόβο και από τη σκανδαλοθηρία. Με απογοητεύει το γεγονός ότι οι άνθρωποι αρνούνται να δουν αυτό που πραγματικά φταίει, συνεχίζοντας να διαιωνίζουν τις συνθήκες που οδήγησαν σε αυτήν την τραγωδία και θα οδηγήσουν και σε άλλες, αν δεν τις αντιμετωπίσουμε. Αν φαίνεται ότι υποστηρίζω απλώς έναν ψυχρό δολοφόνο από μια λανθασμένη αίσθηση πίστης σε μια φίλια, ξέρω ότι δεν μπορώ να πω πολλά που θα αλλάξουν τη γνώμη αυτών που το βλέπουν έτσι. Αν όμως αυτοί που αντιλαμβάνονται τις προθέσεις μου, είναι περίπου όσοι και τα άτομα που επηρεάζονται από τα αποτελέσματα, τότε ίσως να μπορέσουμε να προκαλέσουμε κάποια ουσιαστική αλλαγή. Σε όλες τις συζητήσεις που αφορούν το πώς θυμόμαστε τον Jordan, την Kaiti, τον Lawrence, τον Josh και τον Zack, αυτά ακριβώς είναι τα ιδανικά που αναφέρονται ως χαρακτηριστικά των φίλων μου και αυτή είναι και η ελπίδα με την οποία συνεχίζω. Λυπάμαι για τον ρόλο μου στην επιβεβαίωση αυτών των λανθασμένων και άδικων κρίσεων, αλλά κάνω το καλύτερό που μπορώ, για να αποτρέψω να αγγίξει αυτός ο πόνος και άλλους στο μέλλον. Ανησυχώ και εγώ για την απελευθέρωση του Matt, αλλά όχι για τους ίδιους λόγους για τους οποίους ανησυχεί ο περισσότερος κόσμος.

Εκείνη την ημέρα, καθώς μπαίναμε στα τελευταία εξάμηνα της πανεπιστημιακής μας ζωής και ετοιμαζόμασταν για την ενήλικη ζωή μας, κανονίσαμε να κάνουμε ένα πάρτι, λες και ο κόσμος στον οποίο μπαίναμε δεν κατέρρεε ήδη γύρω μας.

Όταν αρχίζουμε να δεχόμαστε αυτές τις ψευδαισθήσεις στις καθημερινές μας κοινωνικές αφηγήσεις, εδραιώνουμε τα δαπανηρά σφάλματα που συνδέονται με αυτές, συμπεριλαμβανομένων των συνθηκών που διαιωνίζουν παρόμοιες τραγωδίες, που συχνά απαιτούν μεγαλύτερο τίμημα ανθρώπινων ζωών.

Αποτελούμε τις ζωντανές αποδείξεις της πέρα για πέρα αληθινής ζημιάς που μπορούν να προκαλέσουν τα σύνθετα κοινωνικά συστήματα, ακόμη και στα μέλη της κοινωνίας με τις καλύτερες θέσεις μέσα σε αυτήν. Θα πρέπει να θεωρούμαστε ζωντανές αποδείξεις για την ανάγκη που υπάρχει για ουσιαστικές αλλαγές, εντούτοις αυτή η υπόθεση έχει γίνει σημείο αναφοράς για το ακριβώς αντίθετο, ένα τεράστιο λάθος στην προσπάθεια κατανόησης των συστημικών αιτιών αυτής της τραγωδίας. Το κοινωνικό στίγμα που εμποδίζει ανθρώπους να αναζητήσουν βοήθεια, η έλλειψη προσβασιμότητας σε επαρκείς πόρους ψυχικής υγείας, η σκανδαλοθηρία και η λογική των μέσω ενημέρωσης που συνδέει τη βία με τις ψυχικές ασθένειες, τα νομικά δεδικασμένα και η ιστορική καταπάτηση των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχικές ασθένειες, είναι απλά ένα μικρό μέρος των μυριάδων θεμάτων που αξίζουν μεγαλύτερη προσοχή και κατανόηση.

Αν κάποιο άτομο με τέτοια προβλήματα αντιμετωπίζονταν ως εγκληματίας και φυλακίζονταν, θα αποτελούσε μεγαλύτερο οικονομικό βάρος και στατιστικά θα ήταν λιγότερο πιθανό να επανενταχθεί με επιτυχία στην κοινωνία, με κάθε χρόνο που θα περνούσε στη φυλακή. Στην περίπτωση του Matt, μπορώ να εγγυηθώ ότι μια τέτοια αντιμετώπιση, απλώς θα προσέθετε στην ήδη μεγάλη απώλεια που έχει δημιουργήσει αυτό το τραγικό συμβάν.

Περισσότερα από το VICE

Τα Καλύτερα Φεστιβάλ στην Ελλάδα για να Επισκεφτείς Αυτό το Καλοκαίρι Χωρίς να Δώσεις Ούτε ένα Ευρώ Ένας Πρώην Άστεγος μας Ξεναγεί στη Θεσσαλονίκη με τον Δικό του Χάρτη Οι Μεγαλύτερες Ποδοσφαιρικές Επαρχιακές Κόντρες της Ελλάδας