Ελπίδα στην Οδό Ελπίδος, Δίπλα στην Πλατεία Βικτωρίας

Η οδός Ελπίδος είναι ένας μικρός πεζόδρομος που ξεκινά από την Πλατεία Βικτωρίας και περνά από μια γειτονιά που δοξάστηκε στα χρόνια της αντιπαροχής, για να ξεπέσει και να απαξιωθεί αργότερα, καθώς οι παλιοί της κάτοικοι έφευγαν για τα μοδάτα προάστια και άφηναν τη θέση τους σε φτωχές οικογένειες και μετανάστες. Εκεί, στο σημείο όπου ο δρόμος κάνει μια υποχρεωτική στροφή, στη γωνία, βρίσκεται το Victoria Square Project, ένα εξελισσόμενο καλλιτεχνικό και, κυρίως, κοινωνικό εγχείρημα που ξεκίνησε στο πλαίσιο της περσινής Documenta και θα συνεχιστεί για όσο διάστημα υπάρχουν άνθρωποι που το στηρίζουν και το συντηρούν.

Το Victoria Square Project είναι πνευματικός καρπός του αμερικανού καλλιτέχνη Rick Lowe και της εικαστικού Μαρίας Παπαδημητρίου, και περιγράφεται ως κοινωνικό γλυπτό. Πηγή έμπνευσής των δημιουργών ήταν το κίνημα των Καταστασιακών και η προτροπή τους για εφαρμογή των Καλών Τεχνών στην καθημερινή ζωή. Πράγματι, το Victoria Square Project αξιοποιεί την τέχνη, για να βελτιώσει τη ζωή μιας γειτονιάς που παλεύει, χρόνια τώρα, με την υποβάθμιση. Κάθε μέρα, στον χώρο της οδού Ελπίδος γίνονται workshop, εργαστήρια ραπτικής και εικαστικών, μαθήματα ξένων γλωσσών, σεμινάρια χορού και έκφρασης και εκθέσεις. Παράλληλα, ο χώρος φιλοξενεί καλλιτέχνες και φοιτητές που δουλεύουν δικά τους έργα. Πάνω απ’ όλα όμως, όλο αυτό λειτουργεί ως ένα φιλόξενο σπίτι όπου όλοι είναι ευπρόσδεκτοι: κάτοικοι που ζητούν απλές πληροφορίες, άνθρωποι που έρχονται από όλη την Αθήνα, για να παρακολουθήσουν σεμινάρια, γείτονες που χαρίζουν στο κέντρο πράγματα που δεν χρειάζονται πλέον.

Η Barbara Mulas, υπεύθυνη επικοινωνίας του Victoria Square Project, μας ξενάγησε στον χώρο και μας εξήγησε πώς γεννήθηκε η ιδέα και πώς επηρεάζει τη ζωή της γειτονιάς: «Οι καλλιτέχνες που εμπνεύστηκαν και ξεκίνησαν αυτό το εγχείρημα διαπίστωσαν ότι αυτή η περιοχή είχε μεγάλο ενδιαφέρον και έντονο πολυφυλετικό χαρακτήρα. Πρόσεξαν, όμως, ότι δεν υπήρχε συνοχή και επικοινωνία ανάμεσα στους ανθρώπους. Έτσι, σχεδίασαν αυτό το project με στόχο να δημιουργηθεί και να αναπτυχθεί μία πλατφόρμα διαλόγου στη γειτονιά. Δεν φιλοδοξούμε να αλλάξουμε ριζικά την περιοχή, αλλά να δώσουμε λίγο φως μέσα από δημιουργικές δράσεις. Σε αυτό το έργο, δεν μας ενδιαφέρει το αποτέλεσμα, αλλά η διαδικασία. Ας πούμε ότι είναι ένα δοχείο που περιέχει ανθρώπινες δραστηριότητες και σχέσεις».

Το Victoria Square Prοject έχει δει, έχει ακούσει και έχει ζήσει πολλές ιστορίες στους δέκα μήνες της λειτουργίας του. Κάποιες είναι πιο χαρακτηριστικές και περιγράφουν με σαφήνεια το μικρό κοινωνικό θαύμα που συμβαίνει στο 13 της οδού Ελπίδος: «Στις αρχές Δεκεμβρίου, είχαμε εδώ μια μεγάλη, ολοήμερη εκδήλωσημ για να αποχαιρετίσουμε μια ομάδα καλλιτεχνών που ολοκλήρωνε ένα residency», θυμάται η Barbara. «Προς το απόγευμα, είχα κουραστεί και κάθισα για λίγο. Εκείνη την ώρα, ήρθε ο εννιάχρονος Mohamed, ένα από τα τέσσερα παιδιά μιας οικογένειας Σύρων που μένουν απέναντι. Με πλησίασε, ενώ έτρωγα ένα κομμάτι σπανακόπιτα. Του πρόσφερα λίγο και αφού δοκίμασε μου είπε: “Ωραίο είναι, αλλά όχι τόσο καλό, όσο τα φαγητά της μαμάς μου”. Του είπα ότι θα μου άρεσε να δοκιμάσω τη μαγειρική της. Αργότερα, πήγα για λίγο στο σπίτι μου και ξεκίνησα να δέχομαι απανωτά μηνύματα και κλήσεις από τους συνεργάτες μου, που μου ζητούσαν να γυρίσω γρήγορα πίσω. Γύρισα λοιπόν και βρήκα τον Mohamed και τα αδερφάκια του στην πόρτα του κέντρου: Κρατούσαν στα χέρια τους μεγάλα πιάτα γεμάτα ρύζι και κοτόπουλο, μαγειρεμένο από τη μαμά τους, ειδικά για εμάς! Όλο αυτό έγινε χάρη σε μια κουβέντα που έτυχε να πω, χωρίς να το σκεφτώ πολύ. Αυτό συμβαίνει εδώ».

Το Victoria Square Project είναι η μοναδική δράση της Documenta που συνεχίζεται και –όπως όλα δείχνουν- θα ζει για πολύ καιρό ακόμη. «Ο Rick Lowe εξακολουθεί να επιβλέπει το έργο και να επισκέπτεται την πλατεία Βικτωρίας. Είναι μέντορας για εμάς», λέει η Barbara. Τι θα γίνει τελικά; «Κάποια στιγμή, όταν κρίνουμε ότι υπάρχουν ώριμες συνθήκες, θα αποχωρήσουμε και θα αφήσουμε το Victoria Square Project στα χέρια των περιοίκων». Αυτή η δήλωση συνδέεται άμεσα με μια λέξη που επανέλαβε αρκετές φορές η Barbara στη διάρκεια της συνάντησής μας: την εμπιστοσύνη. «Έχει καλλιεργηθεί ένα κλίμα εμπιστοσύνης εδώ. Αφήνουμε τραπέζια και καρέκλες στο πεζοδρόμιο και δεν τα πειράζει κανείς. Έχουμε δώσει κλειδιά του χώρου σε γείτονες. Η εμπιστοσύνη είναι ένα πολύ δυνατό συστατικό αυτού του έργου». Μέχρι στιγμής, το έργο έχει επιτύχει τον στόχο του και έχει αγαπηθεί από τους περιοίκους, που το βλέπουν σαν δεύτερο σπίτι τους.
Η κουβέντα με την Barbara συνεχίστηκε και –όπως λέμε στη δημοσιογραφική αργκό- έβγαλε και ειδήσεις: Αυτή την εποχή, η Μαρία Παπαδημητρίου και οι συνεργαζόμενες ομάδες Pane Per Poveri, Freemovement Skateboarding, Kassandras και endboss projects, συγκεντρώνουν χρήματα για τη δημιουργία ενός πάρκου skateboarding για παιδιά προσφύγων στον Ελαιώνα. Επίσης, τον προσεχή Απρίλιο, ανοίγει ξανά το Suzy Tros, το κοινωνικό project που λειτούργησε από το 2011 έως το 2014.

Τo Victoria Square Project δεν θα αλλάξει τον κόσμο. Όμως αποδεικνύει πώς μια μικρή συλλογική προσπάθεια μπορεί να φέρει κοντά διαφορετικούς ανθρώπους και να κάνει ξανά την οδό Ελπίδος αυτό που ήταν κάποτε: γειτονιά. Ίσως δεν είναι και τυχαίο το όνομα του δρόμου…

Μάθετε περισσότερα για το Victoria Square Project.

Βοηθήστε στη δημιουργία του skateboard park για τα παιδιά των προσφύγων εδώ.

Κείμενο: Βασιλική Κοτζία