Η Ιστορία για το πώς Φέραμε στην Ελλάδα Στοχοποιημένες Γυναίκες από το Αφγανιστάν

Το VICE Greece δίνει βήμα σε ανθρωπιστικές οργανώσεις, οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και άτομα, με τη δημιουργία της στήλης «Ρισπέκτ», στην οποία κάθε εβδομάδα δημοσιεύονται προσωπικές ιστορίες, άρθρα άποψης, φωτογραφίες, ρεπορτάζ ή άλλες υποθέσεις που ενδιαφέρουν την ελληνική κοινωνία. Στόχος μας είναι να ενημερώσουμε το κοινό και να ανοίξουμε διάλογο για ζητήματα με τα οποία καταπιάνονται και αξίζουν την προσοχή όλων.

Το συγκεκριμένο άρθρο της HumanRights360 υπογράφει ο Επαμεινώνδας Φαρμάκης, γενικός διευθυντής και συνιδρυτής της οργάνωσης.

Λίγες μέρες μετά την κατάληψη της Καμπούλ από τους Ταλιμπάν, στις 15 Αυγούστου του 2021, αρχίζει ο μαραθώνιος συντονισμός για τη διάσωση στοχοποιημένων γυναικών από το Αφγανιστάν μαζί με τις οικογένειές τους. Κάπου εκεί αρχίζει και η δική μας ιστορία.

Ήδη πριν το δεκαπενταύγουστο, είχαμε ξεκινήσει να βλέπουμε πώς εξελίσσεται η κατάσταση στο Αφγανιστάν, ότι τα πράγματα δεν πήγαιναν καλά, και σκεφτόμασταν πώς θα μπορούσαμε να βοηθήσουμε. Δεν περιμέναμε βέβαια ότι η κατάσταση θα εξελιχθεί τόσο γρήγορα,  ε ότι θα υπήρχε λίγος παραπάνω χρόνος να οργανωθούμε μιας και η αμερικανική κυβέρνηση δήλωνε ότι δεν αποσυρόταν στο τέλος Αυγούστου, αλλά αργότερα.

Όταν είδαμε ότι άρχισαν να μαζεύονται πλέον χιλιάδες κόσμου στο αεροδρόμιο της Καμπούλ, αποφασίσαμε ότι έπρεπε να το προσπαθήσουμε: είμαστε μεν μια μικρή οργάνωση όμως τόσα χρόνια έχουμε έρθει σε επαφή με Αφγανικές κοινότητες τόσο εδώ όσο και στο εξωτερικό και έχουμε αποκτήσει δεσμούς, ξέρουμε από άμεσες αφηγήσεις τι σημαίνει ο τρόμος των Ταλιμπάν. Επίσης, είχε πολύ μεγάλη σημασία ότι είχαμε ανθρώπους-κλειδιά σε διάφορες οργανώσεις και φορείς. Θεώρησα λοιπόν ότι έπρεπε να προσπαθήσουμε να μεταφέρουμε τουλάχιστον κάποιες πολύ ευάλωτες περιπτώσεις.

Μιλώντας με τον Μάνο Μοσχόπουλο από το Open Society Foundations, ο οποίος συμμεριζόταν την ανησυχία αλλά και τη διάθεση να προσπαθήσουμε να βοηθήσουμε, μας είπε ότι θα μπορούσε να εξασφαλίσει μία πρώτη οικονομική συνδρομή, αρκεί να δεχόταν η ελληνική κυβέρνηση να δεχτεί τον κόσμο στο έδαφός της – γενικώς, η συνδρομή ανθρώπων όπως ο Μάνος ήταν κομβικής σημασίας για την επιτυχία του εγχειρήματος.

Η αλήθεια είναι ότι ήταν πολύ φρέσκες οι δηλώσεις Μηταράκη ότι η Ελλάδα δεν θα δεχτεί κανέναν πρόσφυγα από το Αφγανιστάν, οι οποίες ήταν στην ίδια γραμμή με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και την ΕΕ. Φοβόμασταν λοιπόν ότι θα βρούμε το απόλυτο τείχος, δεν χάναμε όμως τίποτα να δοκιμάσουμε. Ξεκινήσαμε μια αλληλογραφία με το ΥΠΕΞ μέσω του γραφείου Υπουργού και αποδείχτηκε πολύ θετική συγκυρία ότι η πρεσβεία της Ελλάδας εκεί είχε έναν αριθμό ατόμων που ήταν συνεργάτες τους και τους οποίους δεν είχαν καταφέρει να φέρουν. Έτσι, μετά από επικοινωνία και με το γραφείο πρωθυπουργού και με τη ΓΓ Ισότητας, καταλήξαμε ότι, αν μπορέσουμε να έχουμε ένα αξιόπιστο πλάνο, με άτομα αυξημένης ευαλωτότητας συμπεριλαμβανομένων αυτών του ΥΠΕΞ, θα μπορούσαμε να πάρουμε την άδεια.

Η λίστα ολοκληρώθηκε σε συνεργασία και με τη Ναντίνα Χριστοπούλου από τη Μέλισσα. Το βασικό θέμα τώρα ήταν να βρεθούν άνθρωποι εκεί, που να συντονίζουν τη λίστα. Αυτόν τον ρόλο τον ανέλαβε μία βουλεύτρια από τη λίστα, η Ζ.Κ., πολύ μαχητική και ενεργή προσωπικότητα που ευτυχώς βρίσκεται πλέον ασφαλής στην Ελλάδα. Τα περισσότερα άτομα προς εκκένωση ήταν στην Καμπούλ, αλλά είχαμε κόσμο και στη Μαζάρ και σε άλλα σημεία, και μιλάμε για μία χώρα με πολύ μεγάλες αποστάσεις. Καταλήξαμε εντέλει σε μία λίστα 151 γυναικών, βουλεύτριες, αθλήτριες, δημοσιογράφοι, ακτιβίστριες, στην οποία προστέθηκαν τα μέλη των οικογενειών τους, συν τα άτομα της πρεσβείας. Μέχρι τις 20 Αυγούστου είχαμε πάρει έγκριση για αυτή τη λίστα από το ΥΠΕΞ.

Μετά η λίστα αυτή χωρίστηκε σε γκρουπ των 40-50 ατόμων, ώστε να γίνει η μεταφορά τους με λεωφορεία και άλλα μέσα στο αεροδρόμιο. Σε κάθε γκρουπ υπήρχε ένα focal point, συνήθως μια βουλεύτρια, που φρόντιζε να υπάρχουν όλα τα χαρτιά, αριθμοί διαβατηρίων κλπ., με απόλυτη μυστικότητα ώστε μην κινήσουν υποψίες από τους Ταλιμπάν.

Βλέπαμε ότι η κατάσταση επιδεινωνόταν ραγδαία, οπότε ξεκίνησε ένας αγώνας δρόμου με τη βοήθεια και της Αμερικάνικης Πρεσβείας. Καταφέραμε να ναυλώσουμε δύο αεροπλάνα μέσω μιας Ρουμάνικης εταιρείας, να πάρουμε τις άδειες πτήσεις και προσγείωσης –καταλαβαίνετε ότι μιλάμε για διαδικασίες πρωτόγνωρες για εμάς εν μέσω μιας εμπόλεμης κατάστασης- και καταφέραμε να προγραμματίσουμε μία πτήση για τις 26 Αυγούστου. Τα γκρουπ που σας ανέφερα πιο πάνω έπρεπε να μετακινηθούν πολύ προσεκτικά προς το αεροδρόμιο, δεν είχαν καθόλου πράγματα μαζί τους, μόνο κάποιες πλαστικές σακούλες με τα απολύτως απαραίτητα, ώστε όταν τους σταματάνε στα μπλόκα οι Ταλιμπάν να μην φαίνεται ότι πάνε στο αεροδρόμιο. Οι γυναίκες έπρεπε να είναι πλήρως καλυμμένες και να φαίνεται ότι συνοδεύονται από άντρες για να μην κινούν υποψίες. Φανταστείτε ότι μία διαδρομή μίας ώρας από την Καμπούλ προς το αεροδρόμιο κατέληξε να γίνεται σε 8 ώρες διότι όλη η υπόλοιπη χώρα αλλά και η περίμετρος του αεροδρομίου ελεγχόταν από τους Ταλιμπάν οι οποίοι είχαν παντού μπλόκα.

H 26η Αυγούστου ήταν μια μέρα μέσα στο άγχος. Φανταστείτε ότι δεν υπάρχει η έννοια του διαδρόμου στον οποίο προσγειώνεται ένα αεροπλάνο, πύλες επιβίβασης κ.λπ., στο αεροδρόμιο της Καμπούλ επικρατεί απόλυτος πανικός και επιτρέπονταν πλέον μόνο στρατιωτικές πτήσεις. Εμείς λοιπόν έχουμε αυτή τη λίστα, τη λεγόμενη manifest list, με τα εγκεκριμένα ονόματα που πρέπει να την εγκρίνει το ελληνικό ΥΠΕΞ, το ΝΑΤΟ, το αμερικάνικο ΥΠΕΞ, διότι οι πύλες του αεροδρόμιο ελέγχονταν από διάφορες δυνάμεις.

Είχαν φύγει λοιπόν τα δύο αεροπλάνα που είχαμε ναυλώσει από τη Ρουμανία, και βρίσκονταν στη Γεωργία για ανεφοδιασμό. Ξεκινώντας από τη Γεωργία, μαθαίνουμε ότι το ελληνικό κυβερνητικό αεροσκάφος βρίσκεται επίσης εν πτήσει από το Πακιστάν για να πάρει τους ανθρώπους που βρίσκονται τη λίστα του ΥΠΕΞ. Εκείνη τη στιγμή, οι άνθρωποι μας, άλλοι με ταξί, άλλοι με λεωφορεία, άλλοι με τα πόδια, έχουν αρχίσει να μαζεύονται σε ένα ξενοδοχείο έξω από το αεροδρόμιο, διότι θα είχαμε μόνο το περιθώριο μιας ώρας αναμονής για κάθε αεροπλάνο για λόγους ασφαλείας, οπότε όλα έπρεπε να γίνουν αστραπιαία.

Εκείνη τη στιγμή λοιπόν μαθαίνουμε για τη βομβιστική επίθεση στο αεροδρόμιο. Οπότε τα αεροπλάνα γύρισαν πίσω και ούτε μπορέσαμε να ξαναεπιχειρήσουμε διότι, μέσα σε όλο αυτό το καθεστώς τρόμου, αποσύρανε οι ασφαλιστικές τις ασφαλίσεις που είναι προαπαιτούμενες για να πετάξει ένα αεροπλάνο και έτσι βρεθήκαμε σε αδιέξοδο.

Κάποιοι καταφέραν να φύγουν με πτήσεις άλλων χωρών επειδή ήταν ήδη μέσα στο αεροδρόμιο και τα ονόματά τους ήταν ήδη στη manifest list, αλλά οι περισσότεροι καθηλώθηκαν εκεί. Έτσι ξεκινάει η επόμενη προσπάθεια, που γίνεται αυτή τη φορά χερσαία μέσω γειτονικών χωρών. Ένα γκρουπ βγήκε από το Ιράν, αλλά μετά έκλεισε και αυτή η δυνατότητα, κάποιοι φύγαν μέσω Πακιστάν αλλά οι γυναίκες βουλεύτριες που είχαμε εμείς ως προτεραιότητα φοβόντουσαν ότι το Πακιστάν θα ήταν ακόμα πιο επικίνδυνο για αυτές. Τελικά, χρησιμοποιήσαμε τη δυνατότητα διαφυγής οδικά μέσω Ουζμπεκιστάν και Τατζικιστάν, όπου τα πράγματα είναι λίγο πιο εύκολα. Από εκεί, ταξιδέψαν Βόρεια Μακεδονία και εντέλει Ελλάδα.

Προφανώς νιώθει κανείς μια τεράστια ικανοποίηση, ένα φοβερό συναίσθημα εκπλήρωσης του σκοπού σε μια τέτοια εμπειρία. Η μέρα που πήγαμε να παραλάβουμε τις γυναίκες με τις οικογένειές τους από το αεροδρόμιο ήταν μια μέρα μεγάλης χαράς!

Δεν ξεχνάω όμως και τα τεράστια ηθικά διλήμματα που συνεπάγεται μία τέτοια επιχείρηση: το ότι έχεις μία λίστα με συγκεκριμένα ονόματα που έχει εγκριθεί, δεν σου λύνει το τεράστιο ηθικό ζήτημα, ότι σώζοντας αυτούς τους ανθρώπους συμμετέχεις σε μία «διαλογή» του ποιοι θα σωθούν και ποιοι θα αφεθούν. Επίσης, έχοντας πάντα στο μυαλό την αρχή “do no harm”, έχεις πάντα την έγνοια - για την ακρίβεια  είναι κάτι που σε κρατάει ξάγρυπνο τα βράδια - ότι κατά τη διάρκεια της επιχείρησης μπορεί κάποιος/α να συλληφθεί, να τραυματιστεί ή και να σκοτωθεί. Στην πορεία συναντήσαμε πολύ κυνικές προσεγγίσεις και πολύ fundraising με την ανθρώπινη ζωή, και όλο αυτό είναι πολύ σοκαριστικό.

Στο τέλος φυσικά κάνεις αυτό που πρέπει να γίνει με σκοπό να σωθούν οι άνθρωποι, αλλά τα ηθικά διλήμματα παραμένουν τεράστια και βασανιστικά. Και φυσικά μιλάμε πάντα για επιχειρήσεις και πολιτικές που θα έπρεπε να συντονίζονται και να διεκπεραιώνονται από τις αρχές, και εμείς να είμαστε εκεί για να βοηθήσουμε - όχι να πέφτει ένα τόσο δυσανάλογο βάρος στην κοινωνία των πολιτών.

Οι Άνδρες Απολαμβάνουν Τρελά να Πετάνε Πέτρες στο Νερό - Γιατί;

Μητέρα και Κόρη Πέρασαν Μήνες στη Φυλακή Επειδή η Αστυνομία Μπέρδεψε το Τσάι με Ναρκωτικά

Beatmakers από Κομοτηνή Μέχρι Καλαμάτα Ενώνουν Μουσικά τη Χώρα

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter,  Facebook και Instagram.