Οι Τρεις Ουκρανοί στην Αλεξανδρούπολη και το «Γραφείο Τουρκία» που Διακινεί Μετανάστες

Το απόγευμα της 20ης Δεκεμβρίου 2020, οι κάτοικοι της μικρής πόλης Λόκρι, αρχαιοελληνικής αποικίας (Επιζεφύριοι Λοκροί) στη χερσόνησο της Καλαβρίας στη νότια Ιταλία, αντίκρισαν κάτι ασυνήθιστο στην άδεια ακτή μετά τα τελευταία σπίτια. Ένα λευκό ιστιοπλοϊκό σκάφος, μήκους περίπου 15 μέτρων, είχε εξοκείλει και περισσότεροι από 100 μετανάστες -Σύριοι, Ιρακινοί και Ιρανοί, μεταξύ αυτών ανήλικα παιδιά- στέκονταν στην αμμουδιά, ταλαιπωρημένοι και αφυδατωμένοι. Το νέο μεταδόθηκε στα τοπικά Μέσα και ο δήμαρχος του Λόκρι έκανε ένα ποστ στο Facebook ζητώντας βοήθεια: «Δεν είμαστε εξοπλισμένοι για τέτοιοιου τύπου γεγονότα. Κατευθυνόμαστε στο κλειστό γήπεδο. Χρειαζόμαστε επειγόντως φαγητό, ρούχα και κουβέρτες», έγραψε.

Σχεδόν έναν μήνα αργότερα, στις 15 Ιανουαρίου, πολύ μακριά από τις ιταλικές ακτές, αστυνομικοί της Ασφάλειας Αλεξανδρούπολης σταματήσαν για έλεγχο τρεις νεαρούς Ουκρανούς, που περιφέρονταν στην πόλη νωρίς το πρωί. Δήλωσαν ναυτικοί και περιέγραψαν ότι το σκάφος τους είχε προσαράξει στις ιταλικές ακτές. Οι ίδιοι είπαν ότι είχαν φθάσει στην Ηγουμενίτσα με το πλοίο της γραμμής και ότι ταξίδευαν πίσω στην Τουρκία.

Στα κινητά τους υπήρχαν φωτογραφίες από το ταξίδι στη θάλασσα. Βρέθηκε, όμως, κι ένα βίντεο 35 δευτερολέπτων, στο οποίο εμφανίζονταν μετανάστες να αποβιβάζονται σε μια άγνωστη ακτή. Οι τρεις νεαροί κρατήθηκαν. Λίγες μέρες αργότερα, συνελήφθησαν ως μέλη κυκλώματος διακίνησης μεταναστών. Δεν είναι η πρώτη φορά που συλλαμβάνονται Ουκρανοί ναυτικοί στην Ελλάδα. Τις περισσότερες φορές είναι ο τελευταίος κρίκος του δικτύου με έδρα την Τουρκία, που θησαυρίζει και παραμένει ανέγγιχτο. Από τον φάκελο της υπόθεσης, όμως, φωτίζεται για πρώτη φορά τόσο λεπτομερώς η δράση των διακινητών στη γειτονική χώρα.

«Γεννήθηκα στην Οδησσό και μετά τον πόλεμο στο Ντονμπάς ήμουν άνεργος για πολύ μεγάλο διάστημα κι έκανα περιστασιακές δουλειές», κατέθεσε ένας από τους Ουκρανούς. Ο ίδιος είπε ότι ταξίδεψε με συμπατριώτη του στο τουριστικό θέρετρο της Μαρμαρίδας, στη νοτιοδυτική Τουρκία, για να δουλέψουν σε σκάφη αναψυχής, κάνοντας κοντινές κρουαζιέρες. Το αφεντικό ήταν επίσης Ουκρανός, που κάλυπτε τα έξοδα διαμονής και πλήρωνε μισθό 1.000 ευρώ.

VICE Video: #MeToo στο Ελληνικό Θέατρο

Οι μέρες περνούσαν χωρίς να ανέβουν στο σκάφος έως το βράδυ της 15ης Δεκεμβρίου, όταν, όπως περιγράφει, αποφασίστηκε οι δύο Ουκρανοί να κάνουν ένα εκπαιδευτικό ταξίδι. Επιβιβάστηκαν και γνώρισαν τον τρίτο συμπατριώτη τους. «Στα ανοιχτά της θάλασσας, άγνωστοι δράστες προσέγγισαν το σκάφος και άρχισαν να φορτώνουν Σύριους πρόσφυγες. Ένας από τους αγνώστους, μάς φώναξε: “Από εσάς εξαρτάται αν θα σωθείτε”. Τότε κατάλαβα για ποιο λόγο με είχαν προσλάβει […] Αφού φόρτωσαν όλα τα άτομα, περίμεναν με τα όπλα στα χέρια και δεν έφυγαν μέχρι που απομακρυνθήκαμε και τους έχασα από το οπτικό μου πεδίο», κατέθεσε ο Ουκρανός. «Οι Σύριοι φώναζαν να τους σώσουμε, υπήρχαν πολλά παιδάκια. Αρχικά, νόμιζα ότι θα τους πάμε κάπου κοντά, όμως μετά από 24 ώρες άκουσα που μιλούσαν για Ιταλία».

Το τουρκικό δίκτυο στρατολογεί νεαρούς Ουκρανούς για τρεις βασικούς λόγους - έχουν ναυτικές γνώσεις, ανάγκη από χρήματα κι επίσης διαθέτουν διαβατήρια με βιομετρικά χαρακτηριστικά, επομένως μπορούν άμεσα να ναυτολογηθούν και να ταξιδέψουν. Σύμφωνα με τα δικαστικά έγγραφα, αρχηγοί του δικτύου είναι δύο Τούρκοι. Συγκεντρώνουν τα χρήματα και δίνουν τα μισά στο δεξί τους χέρι, έναν διακινητή με το όνομα «Mahmoud». Ο τελευταίος, σύμφωνα με όσα καταθέτει Έλληνας αστυνομικός, φέρεται να δωροδοκεί Τούρκους αστυνομικούς και λιμενικούς για να διασφαλίσει ότι τα σκάφη δεν θα ελεγχθούν τις πρώτες έξι ώρες μετά τον απόπλου, όσο περίπου υπολογίστηκε ότι χρειάζεται για να βγουν από τα τουρκικά χωρικά ύδατα.

Ο «Mahmoud», κάτοικος Μαρμαρίδας, είναι κάτι σαν ταμίας του δικτύου. Πληρώνει τους ναυτικούς, φροντίζει για τα λειτουργικά έξοδα και την επιστροφή των σκαφών στη βάση. Ένα ακόμη άτομο με ηγετικό ρόλο είναι κάποιος που όλοι αποκαλούν ως «Γραφείο Τουρκία». Χαράζει τη ναυτική πορεία και γνωρίζει ανά πάσα στιγμή το στίγμα των σκαφών μέσω GPS. Το ταξίδι από τη Μαρμαρίδα στην Ιταλία διήρκεσε πέντε μέρες. Στον φάκελο σημειώνεται ότι το Αυτόματο Σύστημα Αναγνώρισης (AIS) ήταν απενεργοποιημένο - το τελευταίο στίγμα του συγκεκριμένου σκάφους φέρεται να εξέπεμψε τον Ιούνιο του 2017, ήταν δηλαδή για τρεισήμισι χρόνια ένα σκάφος-φάντασμα.

Στον φάκελο περιγράφεται ως πρόσωπο κλειδί κι ένας Ουκρανός, παλιός γνώριμος των ελληνικών Αρχών, τον οποίο οι ναυτικοί αποκαλούν «αφεντικό». Φέρεται να στρατολογεί συμπατριώτες τους και να μιλά μαζί τους σε όλο το ταξίδι. Σε αυτόν στάλθηκε το βίντεο από την προσάραξη του σκάφους στην Ιταλία, ώστε να επιβεβαιωθεί ότι η «δουλειά» ολοκληρώθηκε. Το «αφεντικό» είχε συλληφθεί το 2010 ανοιχτά της Εύβοιας να κυβερνά σκάφος με 50 μετανάστες. Φυλακίστηκε και απελάθηκε από την Ελλάδα το 2018, όμως φαίνεται ότι επέστρεψε στη βάση του δικτύου στη Μαρμαρίδα.

Στη δικογραφία γίνεται επίσης αναφορά σε έναν Τούρκο που υποδέχεται τους ναυτικούς, συνήθως στο αεροδρόμιο της Κωσνταντινούπολης ή του Νταλαμάν, και τους τακτοποιεί στα ξενοδοχεία. Το ίδιο πρόσωπο μετακινεί τα σκάφη και αναλαμβάνει να εκπαιδεύσει τους πλοηγούς ή να περάσει τη διαδρομή στο GPS. Υπάρχει, τέλος, ένας σύνδεσμος του δικτύου στην Ιταλία, που παρέλαβε τους τρεις Ουκρανούς μετά την προσάραξη του σκάφους κι επίσης άνθρωποι των Τούρκων στη Θεσσαλονίκη. Ένας εξ αυτών χρησιμοποιεί κινητό τηλέφωνο με στοιχεία ενός «αχυρανθρώπου» από το Μπαγκλαντές και φέρεται να συνάντησε τους ναυτικούς σε ξενοδοχείο στην οδό Εγνατία.

Εκτός από τους τρεις συλληφθέντες Ουκρανούς στην Αλεξανδρούπολη, κανείς από τους παραπάνω δεν έχει εντοπιστεί. Οι ελληνικές Αρχές έστειλαν σήμα στην Ιταλία, όμως δεν προκύπτει ότι έκαναν το ίδιο και στην Τουρκία. «Το δίκτυο είχε υποσχεθεί στους τρεις Ουκρανούς κατηγορούμενους νόμιμη εργασία σε τουριστικά σκάφη στη Μαρμαρίδα. Αναγκάστηκαν να οδηγήσουν το σκάφος στην Ιταλία με απειλή για τη ζωή τους. Δεν πήραν χρήματα ούτε κατονομάστηκαν από τους μετανάστες ως διακινητές», είπε στο VICE η δικηγόρος Τριανταφυλλιά Τσιουλπά, που εκπροσωπεί έναν από τους Ουκρανούς. «Επιπλέον, οι επιβάτες του σκάφους ήταν πρόσφυγες πολέμου που ζητούν άσυλο, δηλαδή άνθρωποι σε κατάσταση ανάγκης, επομένως εξαιρούνται από τις διατάξεις του Νόμου περί Αλλοδαπών» σημείωσε η κα. Τσιουλπά.

Υπάρχει ένα ακόμη ένα νομικό ζήτημα, το οποίο δεν τίθεται συχνά σε περιπτώσεις διακίνησης στη θαλασσα. Αφορά τη διαδρομή του σκάφους κι αν αυτό πέρασε από ελληνικά χωρικά ύδατα. Η υπεράσπιση το αμφισβητεί. Στα διωκτικά έγγραφα σημειώνεται ότι λευκό ιστιοπλοϊκό διέσχισε τα Δωδεκάνησα, έπλευσε βόρεια της Κρήτης, πέρασε το στενό των Αντικυθήρων και συνέχισε προς την Ιταλία. Ζητήθηκε η η γνώμη λιμενικού, ο οποίος κατέθεσε ότι λόγω της απειρίας των νεαρών ναυτικών, της μη λειτουργίας του αυτόματου πιλότου και των «στενών» περασμάτων των διεθνών υδάτων στην παραπάνω διαδρομή, είναι «αδύνατον να μην εισήλθε σε ελληνικά χωρικά ύδατα».

Ακολουθήστε τον Κώστα Κουκουμάκα στο Τwitter.

Περισσότερα από το VICE

Οικογένεια Ιρακινών στην Ελλάδα Απειλείται με Θάνατο Από την Πολιτοφυλακή της Βασόρας

Τι Πιστεύουν τα Πολιτικά Κόμματα για την Gen Z

Η Τρομακτική Ιστορία Ενός Ξεναγού σε Ηφαίστειο, το Οποίο Εξερράγη

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.