Το Ανθρώπινο Κόστος Πίσω από τα Λουλούδια των Γιορτών στις ΗΠΑ

Όλα τα ονόματα (εκτός από της Beatriz Fuentes) έχουν αλλαχθεί για να προστατευθούν τα πρόσωπα.

Η Lorena ποτέ δεν ήθελε να δουλέψει στη βιομηχανία λουλουδιών. Αλλά όταν γέννησε την πρώτη από τις δυο κόρες της σε ηλικία 19 ετών, κατάλαβε ότι χρειαζόταν τα χρήματα. Στην περιοχή της Κολομβίας, όπου η Lorena έχει περάσει ολόκληρη τη ζωή της -γνωστή και ως Σαβάνα της Μπογκοτά- κυριαρχούν τα κομμένα άνθη. «Δεν υπάρχει άλλη δουλειά, άλλη βιομηχανία εδώ» μου είπε όταν την επισκέφτηκα φέτος την άνοιξη. Ως ανύπαντρη μητέρα, η Lorena δεν είχε εναλλακτική λύση από το να δουλέψει στα τεράστια αγροκτήματα και εργοστάσια, όπου έκοβε, κλάδευε και ταξινομούσε γαρύφαλλα, αλστρομέριες και τριαντάφυλλα τα οποία προορίζονταν για εξαγωγή στις ΗΠΑ όπου οι καταναλωτές τα αγοράζουν σαν τρελοί.

Σχεδόν 20 χρόνια μετά, οι δυο κόρες της Lorena έχουν καταφέρει να αποφύγουν τη δουλειά με τα λουλούδια -η μία είναι φοιτήτρια και η άλλη εργάζεται σε ιεραποστολή- αλλά εκείνη εξακολουθεί να εργάζεται στις ίδιες φυτείες και να κερδίζει τον κατώτατο μισθό των 333$ το μήνα. Τα χρόνια στη δύσκολη και επικίνδυνη αυτή εργασία έχουν ταλαιπωρήσει το σώμα της Lorena, αφήνοντας εξασθενητικούς τραυματισμούς στο πέρασμα τους. Η Lorena έδωσε τα νιάτα και την υγεία της για να υποστηρίξει την οικογένεια της. «Δεν θέλω το ίδιο για τις κόρες μου» μου είπε.

Η Εθνική Ομοσπονδία Λιανικής εκτιμά ότι αυτό το σαββατοκύριακο με αφορμή την Ημέρα της Μητέρας, οι Αμερικανοί αγοράζουν λουλούδια αξίας μεγαλύτερης των 2 δις δολαρίων. Περίπου το 80% αυτών των λουλουδιών προέρχονται από την Κολομβία, όπου φτωχές μητέρες όπως η Lorena μοχθούν πολλές ώρες για να παράγουν τα τεκμήρια αγάπης για άλλες πιο τυχερές μητέρες κάπου αλλού. Αν και η προέλευση των παιώνιων που αγοράζουν οι Αμερικανοί την τελευταία στιγμή στα βενζινάδικα, τα σούπερ μάρκετ και στις γωνιακές κάβες παραμένει μυστήριο για τους περισσότερους καταναλωτές, για τις γυναίκες που παράγουν αυτά τα μπουκέτα η βιομηχανία των κομμένων ανθέων είναι μια οδυνηρή πραγματικότητα και η Ημέρα της Μητέρας ένα κακόγουστο αστείο.

Η Elite Flower, μια τεράστια φυτεία στις παρυφές της Facatativá.

Η εργασία στη βιομηχανία των κομμένων ανθέων είναι γνωστή για την επικινδυνότητα. Τα λουλούδια είναι απρόβλεπτα και ευαίσθητα σε παράσιτα και ασθένειες. Για να προστατέψουν τις επενδύσεις τους, οι εταιρίες ψεκάζουν με εξαιρετικά τοξικά φυτοφάρμακα και μυκητοκτόνα μέσα στα θερμοκήπια όπου καλλιεργούνται τα λουλούδια. Το 20% αυτών των χημικών είναι τόσο τοξικό και καρκινογόνο που απαγορεύεται στη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη. Συνέπεια αυτής της πρακτικής είναι ότι οι εργαζόμενοι συχνά υποφέρουν από εξανθήματα, πονοκεφάλους, διαταραχές της όρασης και αποχρωματισμό του δέρματος. Οι γυναίκες που αποτελούν το 70% του εργατικού δυναμικού στη βιομηχανία των κομμένων ανθέων στην Κολομβία, αναφέρουν σημαντικά υψηλότερα ποσοστά γενετικών ανωμαλιών και αποβολών.

Στην υψηλή περίοδο, μεταξύ Ημέρας των Ερωτευμένων και το καλοκαίρι που είναι η εποχή των γάμων, οι συνθήκες εργασίας επιδεινώνονται μιας και οι εταιρίες παρακάμπτουν διάφορα για να πάνε ταχύτερα τα λουλούδια τους στην αγορά. Κατά τη διάρκεια αυτών των μηνών, οι γυναίκες πολλές φορές ξυπνούν στις τρεις ή τέσσερις το πρωί προκειμένου να τελειώσουν τις δουλειές του σπιτιού και να ετοιμάσουν τα γεύματα των οικογενειών τους. Με την αυγή, βρίσκονται ήδη στη φυτεία, όπου μια εργάσιμη ημέρα μπορεί να διαρκέσει από 16 έως 20 ώρες. Μετά από μερικές ώρες ξεκούρασης, ο μαραθώνιος αρχίζει ξανά.

Στις αρχές Μαρτίου, ταξίδεψα στο Facatativá της Κολομβίας για να συναντήσω την Lorena και άλλους εργάτες που είναι υπεύθυνοι για τα μπουκέτα που αγοράζουν οι Αμερικανοί την Ημέρα της Μητέρας. Μιάμιση ώρα έξω από την Μπογκοτά, η Facatativá είναι μια αυθαίρετα δομημένη πόλη γεμάτη σκόνη που βρίσκεται στην καρδιά της Σαβάνας. Χιλιάδες στρέμματα φυτειών με λουλούδια, που καλύπτονται κάτω από γκρι πλαστικούς μουσαμάδες, εκτείνονται από τα σύνορα της πόλης ως άλλοι ιστοί αράχνης.

Πεταμένα μπουκέτα στο νεκροταφείο της Facatativá.

Όταν συνάντησα την Lorena μπροστά από το σπίτι της ήταν εμφανώς νευρική. Εάν ο εργοδότης της μάθαινε ότι είχε μιλήσει κατά της βιομηχανίας, είπε, θα υπήρχαν σοβαρές συνέπειες. Μόλις λίγο πάνω από 1,50μ ύψος η Lorena έχει το σωματότυπο ενός νεαρού κοριτσιού. Αλλά το σώμα της, λέει στεναχωρημένη, έχει καταβληθεί από αμέτρητες ώρες σκυψίματος πάνω από παρτέρια, ενώ κόβει λουλούδι το λουλούδι. Χρόνια επί χρόνων κοπής, συλλογής και τακτοποίησης μπουκέτων σε τεράστια εργοστάσια. Έχει να απαριθμήσει ένα σωρό τραυματισμούς: τενοντίτιδα, σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα, μια αναπηρία στη σπονδυλική στήλη, μια ρήξη μυοτενοντίου πετάλου στροφέων ώμου. Αν και η εταιρεία παρέχει ελάχιστη πρωτοβάθμια περίθαλψη, η Lorena πρέπει να δώσει μάχη για να δει γιατρό. «Κάθε φορά που πάω λένε ότι υπάρχουν άνθρωποι με σοβαρότερα προβλήματα και με βάζουν στο τέλος της σειράς».

Και η εταιρία όπου δουλεύει παίρνει κάποια μέτρα για να προστατεύσει εκείνη και τους συναδέλφους της από τα επικίνδυνα φυτοφάρμακα που ψεκάζουν πάνω στα λουλούδια; «Ναι, μας δίνουν μάσκες και γάντια» μου είπε ενώ καθόμασταν στο σαλόνι του κατασκευασμένου από τσιμεντόλιθους σπιτιού της. «Ωστόσο το νιώθεις ακόμα πάνω σου όταν έρχεσαι στο σπίτι. Όταν κάποιος αρρωσταίνει, η εταιρία το ερευνά διεξοδικά, προσπαθώντας να στρέψει την ευθύνη από την εταιρία στους εργαζόμενους». Η Lorena αφηγήθηκε την ιστορία ενός συναδέλφου της, ο οποίος προσφάτως είχε καταρρεύσει στα μισά της βάρδιας του με το πρόσωπο του να έχει γίνει μωβ. «Η εταιρία λέει ότι ήταν απλώς καρδιακό έμφραγμα. Αλλά κυκλοφορεί η φήμη ότι υπέκυψε από τα χημικά σπρέι».

Ο Carlos, η Alejandra και η κόρη τους στο σπίτι

Λαμβάνοντας υπόψη τις δύσκολες συνθήκες, ρώτησα γιατί συνέχισε να εργάζεται στη βιομηχανία. Η Lorena έγνεψε προς την κόρη της που πηγαινοερχόταν στα άλλα δωμάτια του σπιτιού. «Το πιο σημαντικό πράγμα είναι να έχω σπίτι για την οικογένεια μου» είπε.

Μια εβδομάδα αργότερα, παρευρέθηκα σε μια συνάντηση όπου συζητήθηκε ο ρόλος των γυναικών και τα εργασιακά δικαιώματα σε αυτό τον τομέα. «Αυτό που θέλουμε να κάνουμε είναι να διαμορφώσουμε και να οργανώσουμε τον τομέα των ανθεργατών» μου είπε μετά η Beatriz Fuentes, μια από τις διοργανώτριες της εκδήλωσης. Η Fuentes εργάστηκε για χρόνια στις φυτείες κομμένων τριανταφύλλων πριν να γίνει πρόεδρος σωματείου.

Εργάτες ακούνε τους ομιλητές κατά τη διάρκεια συνάντηση για να συζητηθούν τα δικαιώματα και οι ρόλοι των γυναικών στη βιομηχανία των κομμένων ανθέων.

«Οι γυναίκες επιλέχθηκαν να εργαστούν στη βιομηχανία των ανθέων επειδή έχουν πιο ευέλικτα χέρια-μπορούν να κάνουν κινήσεις πιο ήπιες και πιο αποτελεσματικές» εξήγησε η Fuentes. «Τα χέρια τους δεν είναι βαριά και έτσι μπορούν να διαχειριστούν τα λουλούδια και να τακτοποιήσουν τα μπουκέτα ταχύτερα».

Όμως ως αντάλλαγμα συχνά τις εκμεταλλεύονται. «Οι γυναίκες συνήθως αμείβονται λιγότερο από τους άνδρες για τις ίδιες δουλειές» είπε η Fuentes. Λόγω του ότι υπάρχουν περιορισμένες εναλλακτικές λύσεις για απασχόληση-η Κολομβία συνήθως έχει το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας στη Λατινική Αμερική-οι γυναίκες εργάτριες διστάζουν να διεκδικήσουν τα δικαιώματα τους. Οι εταιρίες συνήθως απαιτούν από τις γυναίκες υπαλλήλους να κάνουν τεστ εγκυμοσύνης προκειμένου να διώξουν εκείνες που μπορεί να δικαιούνται άδεια μητρότητας. Έκθεση του Διεθνούς Φόρουμ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, το 2008, ανέφερε ότι περισσότερες από τις μισές γυναίκες σε αυτή τη βιομηχανία έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση.

Καθώς τελείωνε η συνάντηση, άρχισα μια συζήτηση με την Alejandra και τον σύζυγό της Carlos. Και οι δυο τους έχουν περάσει σχεδόν 50 χρόνια μέσα στις φυτείες. Όπως η Lorena, έτσι και ο Carlos και η Alejandra έχουν ρήξη μυοτενοντίου πετάλου στροφέων ώμου-ο Carlos και στους δυο ώμους. Λόγω του τραυματισμού της, η Alejandra δεν μπορεί να εργαστεί πλέον. Ο Carlos, μόλις 53 ετών, περπατάει με μπαστούνι. Εκείνος μπορεί να εργαστεί μόνο καθιστός.

Ο Carlos, η Alejandra και η κόρη τους στο σπίτι

Την επόμενη μέρα, πήγα στο σπίτι τους για καφέ. Το ζευγάρι έχει δυο κόρες, την Camila που είναι στο δημοτικό και την Mariana που είναι έφηβη. Η Mariana θέλει να ξεφύγει από τη βιομηχανία και να πάει κολέγιο στην Μπογκοτά, αλλά η οικογένεια δεν μπορεί να καλύψει οικονομικά το κόστος των 5$ που στοιχίζει η μετακίνηση μπρος-πίσω κάθε μέρα. Τώρα κάνουν εκ περιτροπής κάποια μεροκάματα στη φυτεία.

Ο Carlos και η Alejandra εμπλέκονται σε μια προσπάθεια οι ανθεργάτες να σχηματίσουν συνδικάτο για να διεκδικήσουν καλύτερες συνθήκες εργασίας. Είναι μια ανηφορική μάχη, λένε. Ολοένα και περισσότερες εταιρίες προσανατολίζονται στο να μην προσλαμβάνουν μόνιμους υπαλλήλους αλλά έκτακτους με τρίμηνες συμβάσεις  μέσω γραφείων ευρέσεως εργασίας. Η πρακτική, γνωστή ως astercerización (ή πρόσληψη μέσω τρίτων) είναι παράνομη αλλά ανεξέλεγκτη.

«Με μια σύμβαση αορίστου χρόνου, έχεις πολύ μεγαλύτερη ασφάλεια- μπορώ να προγραμματίσω πως θα φροντίσω την οικογένεια μου» είπε ο Carlos. Σε αντίθεση με τη νεότερη γενιά προσληφθέντων, εκείνος έχει ακόμα σύμβαση αορίστου χρόνου. «Εάν η δουλειά μου θέλει να με ξεφορτωθεί, πρέπει να το κάνω έχοντας σοβαρό επιχείρημα, όπως το να πάω στη δουλειά μεθυσμένος. Αλλά με αυτές τις προσωρινές συμβάσεις, μπορούν να σε ξεζουμίσουν στη δουλειά και μετά να σε πετάξουν στην άκρη».

Ένας κάδος απορριμμάτων όπου πετάνε λουλούδια και στεφάνια στο νεκροταφείο της Facatativá.

Ο Carlos κάλεσε την 25χρονη γειτόνισσα του Sofía να έρθει και να μιλήσει για τη ζωή της ως προσωρινή συμβασιούχος. «Στη φάρμα όπου δουλεύω, κανείς δεν δουλεύει για την εταιρία, όλοι δουλεύουν με σύμβαση» είπε η Sofía. «Οι εταιρίες παρακολουθούν εάν είμαστε καλοί ή κακοί εργάτες. Εάν είσαι κακός, δεν θα σε προσλάβουν. Ούτε κι αν είσαι μέλος σωματείου».

Χωρίς ισχυρά εργασιακά δικαιώματα και μεγαλύτερη προσοχή εκ των άνωθεν, ο Carlos και η Alejandra, πιστεύουν ότι οι συνθήκες στη βιομηχανία κομμένων ανθέων είναι απίθανο να βελτιωθεί. Στο μεταξύ, η κοπιαστική δουλειά και πολλές ώρες έχουν καταστρεπτική επίδραση σε όλη την κοινότητα.

Παρτέρια στη φυτεία Elite Flower.

«Υπάρχουν τόσες πολλές μητέρες σε αυτή τη βιομηχανία, οι οποίες πρέπει να δουλεύουν όλη μέρα και δεν μπορούν να φροντίσουν τα παιδιά τους» μου είπε η Alejandra, κρατώντας αγκαλιά τη μικρή της κόρη. «Τα παιδιά πάνε στο σχολείο και επιστρέφουν στη μία ή στις δυο το απόγευμα και οι γονείς τους δεν γυρνούν στο σπίτι πριν από τη μία τα ξημερώματα. Οπότε τι κάνουν αυτά τα παιδιά όλες αυτές τις ώρες; Πως μπορούν τα παιδιά μας να μεγαλώσουν και να έχουν φροντίδα όταν οι γονείς του λείπουν».

«Στις ΗΠΑ» πρόσθεσε ο Carlos «οι άνθρωποι αγαπούν τα λουλούδια. Αλλά δεν έχουν ιδέα τι συμβαίνει εδώ. Ένας σύζυγος μπορεί να δίνει στη γυναίκα του ένα μπουκέτο λουλούδια και είναι μια ωραία χειρονομία. Όμως δεν γνωρίζει για τον πόνο που προκλήθηκε μέχρι να φθάσει εκεί. Ο κόσμος στις Ηνωμένες Πολιτείες απλώς δεν τα σκέφτεται όλα αυτά».

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.