Οι Γυναίκες που «Γκρέμισαν» τη Μαφία

«Μου είπε πως ήμουν ελεύθερη να φύγω αν ήθελα, αλλά αν τολμούσα να πάρω τα παιδιά θα με έθαβε ζωντανή με τσιμέντο», μου λέει η Anna Carrino, πρώην γυναίκα ενός εκ των κορυφαίων της Ναπολιτάνικης μαφίας. Η Anna πέρασε σχεδόν τριάντα χρόνια στο πλευρό του Francesco Bidognetti, AKA "Midnight Fatty", έναν εκ των τεσσάρων αντρών που «έτρεχαν» μια ολόκληρη πόλη βόρεια της Νάπολη.

Για δέκα από αυτά τα χρόνια, η Anna φρόντιζε για τις «δουλειές της οικογένειας» και λειτουργούσε ως αγγελιοφόρος του Bidognetti. Ήταν η μόνη που μπορούσε να αποκρυπτογραφήσει τα κωδικοποιημένα μηνύματα του αφεντικού, τα οποία τις περνούσε μέσα από το χοντρό γυαλί που τους χώριζε, όταν τον επισκεπτόταν στην φυλακή Carcere di L'Aquila, όπου κρατείται από το 1993. Η πρώην κυρία Bidognetti λοιπόν ήταν κάτι παραπάνω από μια σιωπηλή σύζυγος ενός εκ των «νονών» της Νάπολη, αλλά η ίδια προτιμά να υποβιβάζει την αξία του ρόλου της.

Καθισμένη σε ένα σκονισμένο δωμάτιο ανάκρισης, η Anna -μια ξανθιά, μεσήλικη Ναπολιτάνα- μου εξηγεί γιατί αποφάσισε να γίνει μάρτυρας εναντίον της μαφίας. Η πίστη της προς την φατρία, άρχισε να σπάει το 2002, όταν και ανακάλυψε ότι ο άντρας είχε σχέση με μια γυναίκα που όλοι ήξεραν πως ήταν «σκάρτη».

«Και εγώ τι ήμουν τότε; Η δούλα του;» μου λέει αγανακτισμένη. Έτσι, ένα κρύο πρωινό του Νοέμβρη, έφυγε.

Η επιλογή της Anna Carrino να γίνει pentita (ένας πληροφοριοδότης κατά της μαφίας) ήταν ένα πολύ δυνατό χτύπημα για την φατρία της, τους πασίγνωστους Casalesi. Ο Ιταλός δημοσιογράφος Roberto Saviano -ο οποίος ήταν ο πρώτος που αποκάλυψε τις εσωτερικές λειτουργίες της φατρίας- στο βιβλίο του Gomorrah, περιγράφει το πώς επί τρεις δεκαετίες, η οικογένεια Casalesi είχε εφαρμόσει μια σχεδόν στρατιωτική δικτατορία πάνω από την βόρεια Νάπολη, ελέγχοντας τα πάντα, από το εμπόριο ηρωίνης μέχρι τον χώρο των οικοδομών. Κανείς δεν τους είχε «ενοχλήσει» μέχρι εκείνη την στιγμή.

Σε μερικές φαμίλιες, ο μόνος τρόπος να ξεπλύνεις την προδοσία είναι με αίμα και οι Casalesi βέβαια πίστευαν κι αυτοί σε αυτό, προχωρώντας σε μια σειρά ενεργειών για να το αποδείξουν. Αρχικά το 2008, ο Gianluca, ο μικρότερος γιός της Anna, προσπάθησε να σκοτώσει τον θειο και τον εξάδελφό του. Στην συνέχεια, η προσοχή της οικογένειας στράφηκε προς την Anna. «Το περίμενα και ακόμα το περιμένω», μου λέει, με το βλέμμα της να περιπλανιέται. «Οι Casalesi δεν είναι όπως άλλες μαφιόζικες οικογένειες. Δεν ξεχνούν ποτέ».

Πολλές από τις πρώην γυναίκες της μαφίας που έχουν επαναστατήσει με αυτόν τον τρόπο, το έχουν πληρώσει με την ζωή τους. Πάνω από 150 πληροφοριοδότες εκτελέστηκαν από την μαφία μέσα στον προηγούμενο αιώνα, σύμφωνα με το "Dishonoured", μια έκθεση της μη-κυβερνητικής οργάνωσης daSud, που δημοσιεύτηκε το 2012. Η δολοφονία της 35χρονης Lea Garofalo, που το 2009 είχε απαγάγει, βασανίσει και τελικά σκοτώσει ο μαφιόζος σύζυγός της επειδή είχε προδώσει την φαμίλια, είχε σοκάρει την χώρα.

Από την ώρα που μπήκε στο πρόγραμμα προστασίας μαρτύρων, η Anna έχει μεταφερθεί σε μια άκρως απόρρητη τοποθεσία και έχει ξεκινήσει μια νέα ζωή. Η πρώην βασίλισσα του υποκόσμου, κάνει πλέον τρεις δουλειές ως φροντιστής, καθαρίστρια και νταντά, με μια διαφορετική ταυτότητα για κάθε πόστο. Δεν μετανιώνει για την επιλογή της, αν και δακρύζει κάθε φορά που αναφέρεται στην Teresa, την μικρότερη κόρη της, την οποία άφησε πίσω με την φαμίλια.

Η ιδέα του να προσφέρονται μέτρα προστασίας καθώς και μικρότερες ποινές σε μέλη των μαφιόζικων οικογενειών που θα κατέθεταν εναντίον των «συγγενών» τους, εισήχθη στην δεκαετία του 1980 από τον Giovanni Falcone, τον πιο διάσημο αντι-μαφιόζο δικαστή. Αναγνωρίζεται με διαφορά ως η πιο επιτυχημένη μέθοδος διερεύνησης της Μαφίας, μιας οργάνωσης που χτίστηκε πάνω στην αρχή της σιωπής, την omerta.

Χρειάστηκαν οι μαρτυρίες του πρώτου pentito, Tommaso Buscetta, για να μπορέσουν οι ερευνητές να αποδείξουν το πλέον απλό: ότι οι φαμίλιες υπήρχαν. Ο Buscetta αποκάλυψε τις λειτουργίες της φαμίλιας Porta Nuova και βοήθησε στο να συλληφθούν 350 μέλη της φατρίας. Ο Buscetta ήταν ο καίριος παράγοντας, μέσω του οποίου στήθηκε η πρώτη δίκη Maxi, η οποία «μοίρασε» για πρώτη φορά ποινές ισόβιας κάθειρξης για συμμετοχή σε μαφιόζικες δραστηριότητες.

Οι καταθέσεις των γυναικών έχουν αποδειχτεί σημαντικότατες στην προσπάθεια διάτρησης του χοντρού τοίχους σιωπής που υπάρχει γύρω από την μαφία, αλλά ο πραγματικός τους ρόλος μέσα στην οργάνωση έχει τονιστεί μόλις την τελευταία δεκαετία. Μέχρι το 1992, υπήρχε μόνο μια καταγεγραμμένη υπόθεση γυναίκας που είχε συλληφθεί για συμμετοχή σε δραστηριότητες της μαφίας. «Τώρα, όταν συλλαμβάνουμε μια φαμίλια, οι γυναίκες αποτελούν το 1/3 των συλληφθέντων», λέει η Barbara Sargenti, μια εισαγγελέας που πέρασε 15 χρόνια ερευνώντας την Camorra, το Ναπολιτάνικο σκέλος της Σισιλιάνικης μαφίας.

Οι γυναίκες πάντα αποτελούσαν κομμάτι των οικογενειών της μαφίας, αν και παραδοσιακά διατηρούσαν «δεύτερους» ρόλους, όπως η διαχείριση του λαθρεμπορίου ναρκωτικών ή των κυκλωμάτων πορνείας, ή το να επιβλέπουν τον εκβιασμό μαγαζατόρων, το λεγόμενο pizzo. Ποτέ όμως δεν είχαν καταδικαστεί για αυτά τους τα εγκλήματα. Οι δικαστές επηρεάζονταν πάντα από την στερεότυπη αντίληψη περί της οικογένειας στην νότια Ιταλία -η οποία λέει πως οι άντρες «ελέγχουν» τις γυναίκες τους- θεωρώντας πως οι γυναίκες δεν μπορούσαν να διαπράξουν αυτόνομα κάποιο έγκλημα.

Καθώς άρχισε να αλλάζει η αντίληψη του ρόλου της γυναίκας στην κοινωνία, οι ερευνητές στις υποθέσεις της μαφίας, άρχισαν να καταλαβαίνουν πως οι γυναίκες «δεν έφερναν απλώς το τσάι και το φαγητό στους μαφιόζους άντρες τους και τους φίλους τους, αλλά κάθονταν μαζί τους στο τραπέζι, κόβοντας την κόκα και μοιράζοντας τα χρήματα», λέει η Sargenti και προσθέτει πως «πλέον υπάρχουν ολοένα και περισσότερες γυναίκες με επιτελικά πόστα».

Καθισμένη στο γραφείο της, μου εξηγεί πόσο «γονάτισαν» τις φαμίλιες οι μαζικές συλλήψεις μελών της μαφίας στις δεκαετίες του '80 και του '90. Με τα περισσότερα αρσενικά μέλη των οικογενειών στην φυλακή, ή αναγκασμένοι να παίξουν τον ρόλο του φυγά, οι γυναίκες άρχισαν να σκαρφαλώνουν γρήγορα στην ιεραρχία της μαφίας.

Στα χρόνια που υπήρξε εισαγγελέας στην Νάπολη, η Sargenti είδε από κοντά τις «νονές» να αποκτούν δύναμη. Μου λέει για το πώς έζησε την έρευνα για την Maria Licciardi, μια γυναίκα που οι υπόλοιποι camorristi αποκαλούσαν «η Πριγκίπισσα». Η Licciardi είχε βγει νικήτρια μιας μακροσκελούς βεντέτας, που είχε διαρκέσει από το 2006 έως το 2007 και είχε κοστίσει την ζωή 20 ατόμων. Για τα επόμενα τρία χρόνια, ήταν στο τιμόνι της μόνης φαμίλιας που είχε υπό τον πλήρη έλεγχό της, όλη την πόλη της Νάπολη.

«Ήταν χωρίς αμφιβολία ένα από τα σπουδαιότερα εγκληματικά μυαλά της οικογένειάς της», λέει η Sargenti η οποία επέβλεψε την σύλληψη αρκετών μελών της φαμίλιας, συμπεριλαμβανομένου και του πρώην αφεντικού και αδερφού της Maria, Vincenzo Licciardi. Όταν μιλάει για την Maria, είναι λες και παραμένει βαθιά εντυπωσιασμένη από την πονηριά της, καθότι παραμένει αυτή που κατάφερε να της ξεφύγει.

Η μαφία παραμένει ένας από τους μεγάλους «παίκτες» της Ιταλίας. Τα ετήσια κέρδη της υπολογίζονται γύρω στα 139 δισεκατομμύρια ευρώ από το FBI – το 9% του εγχώριου ακαθάριστου προϊόντος της χώρας. Η δύναμη της εξακολουθεί να βρίσκεται στο πόσο δημοφιλής παραμένει ανάμεσα σε πολλούς απλούς Ιταλούς. Στις περιοχές που το Ιταλικό κράτος έχει παρατήσει, οι φαμίλιες χτίζουν τα βασίλειά τους. Προσφέρουν δουλειά και προστασία. Για μερικούς Ιταλούς, η μαφία δεν είναι απλά μια εγκληματική οργάνωση, αλλά ένας εναλλακτικός τρόπος απονομής δικαιοσύνης. Είναι ένα κομμάτι της κοινωνικής δομής, ένας κώδικας αρχών σύμφωνα με τον οποίον αξίζει να ζήσει και να πεθάνει «οποιοσδήποτε άνθρωπος με τιμής». Αποκαλείται το «σύστημα». Για εκείνους που αποδέχονται την μαφία ως «σύστημα», η σιωπή είναι ο πραγματικός τρόπος για να επιδείξεις την τιμή σου.

«Η σιωπή τους κρατά συνένοχους», λέει η Angela Corica, μα δημοσιογράφος που έχει λάβει πολλές απειλές για την ζωή της, εξαιτίας των ρεπορτάζ της σχετικά με τις δραστηριότητες της μαφίας στην γενέτειρά της. Καθισμένη στον κήπο ενός καφέ στην Ρώμη, η Angela, μια σκληρή γυναίκα από την νότια Ιταλία, μου εξηγεί γιατί πριν από δύο χρόνια αναγκάστηκε να φύγει.

Η Angela μεγάλωσε στο χωριό Cinque Frondi, ένα άντρο της ντόπιας μαφίας. Μεγαλώνοντας, δεν μπορούσε να καταλάβει γιατί υπήρχαν άνθρωποι που αντιμετωπίζονταν με άπειρο σεβασμό, αλλά κανείς δεν μπορούσε να πει τα ονόματά τους. Διάβαζε για φόνους, με άγνωστους δράστες και θύματα που σύντομα ο κόσμος ξεχνούσε. «Δεν μπορούσες να μιλήσεις για την μαφία, αλλά την ίδια στιγμή ήταν όλα ακριβώς μπροστά σου», θυμάται. «Δεν μιλάω αυστηρά για τα μέλη των οικογενειών. Η νοοτροπία τους υπήρχε παντού».

Μέχρι που ξεκίνησαν τα ρεπορτάζ της Angela, το «σύστημα» λειτουργούσε ανενόχλητο. Ήταν η πρώτη που έγραψε για συμφωνίες πολιτικών της περιοχής με την μαφία. Σύντομα η δουλειά της άρχισε να προκαλεί αντιδράσεις: Πέντε σφαίρες «φυτεύτηκαν» στο αμάξι της, σαν προειδοποίηση. Οι πυροβολισμοί δεν την ενόχλησαν τότε, καθώς ήταν νεαρή, αποφασισμένη και ριψοκίνδυνη.

Μετά την αρχική επίθεση, πολλοί από τους φίλους της, άρχισαν να κρατούν αποστάσεις από εκείνη και άρχισαν να λένε πως είχε τρελαθεί. «Ο κόσμος έλεγε πως μου είχε στρίψει», μου λέει, με τα πράσινα μάτια της ορθάνοιχτα. «Μια οργάνωση ή μια κοινωνία που δίνει τόση δύναμη στους άντρες, θα κοιτάει πάντα με τέτοιο τρόπο τις γυναίκες».

Τα πράγματα πλέον αλλάζουν στην νότια Ιταλία. Στις 22 Σεπτεμβρίου, πάνω από 5000 άτομα ξεχύθηκαν στους δρόμους της Νάπολη για να διαμαρτυρηθούν κατά των Casalesi, που έριξαν εκατομμύρια τόνους τοξικών αποβλήτων στην περιοχή, πιθανώς καταδικάζοντας ολόκληρες γενιές να πεθάνουν από καρκίνο.

Στην δεκαετία του '80, οι φατρίες της Camorra ανέλαβαν την «μπίζνα» της διάθεσης των αποβλήτων. Αντί να ξοδεύουν υψηλά χρηματικά ποσά για να «ξεφορτώνονται» νομίμως τους τόνους των αποβλήτων -με πολλά από αυτά να είναι ραδιενεργά -, εκείνοι τα έριχναν σε χωράφια, ποτάμια και λίμνες. Σε αυτές τις περιοχές «έχουν υπάρξει πάρα πολλά παιδιά που έχουν χτυπηθεί από τον καρκίνο μόλις στο πρώτο έτος της ζωής τους», σύμφωνα με μια έκθεση που δημοσιεύτηκε τον Αύγουστο από την ISS, το πρωτοπόρο κέντρο έρευνας για την δημόσια υγεία της Ιταλίας. Οι διαμαρτυρίες, οι οποίες γίνονται όλο και πιο συχνές, συμβολίζουν και το τέλος της «ηγεμονίας» των Casalesi.

H γοητεία της μαφίας, έγκειται στο ότι παρέχει μια αίσθηση ασφάλειας σε αυτούς που ζουν σύμφωνα με τους κανόνες της, μια αίσθηση όμως που είναι πέρα για πέρα σαθρή. Οι γυναίκες ανταλλάσσουν την ελευθερία τους με μια άνετη ζωή, ενώ με τον ίδιο τρόπο, ολόκληρες γειτονιές ορκίζονται πίστη στις φαμίλιες με αντάλλαγμα μια αίσθηση προστασίας. Τελικά όμως, η τιμή για τις «υπηρεσίες» της μαφίας είναι πολύ υψηλή.

Η Anna Carrino δεν γνώρισε ποτέ τον πατέρα της και έβλεπε την μητέρα της σπάνια, καθώς εκείνη δούλευε σκληρά για να ζήσει τα παιδιά της. Στην ηλικία των 13, ήταν πλέον μόνη στον κόσμο. Τότε γνώρισε τον Francesco Bidognetti, που ήταν 15 χρόνια μεγαλύτερός της και ήδη ένα ανερχόμενο μέλος της Camorra. «Νόμιζα ότι ήταν ο πρίγκιπάς μου», θυμάται.

Εκείνος της έδωσε την οικογένεια που ποτέ δεν είχε και περισσότερα λεφτά από όσα μπορούσε να ξοδέψει. «Ανέχτηκα πολλά πράγματα για χρόνια, στο όνομα αυτού του πλούτου», λέει και δαγκώνεται, καθώς τα τελευταία 30 χρόνια περνάνε μπροστά από τα μάτια της. Αναμνήσεις μια ζωής με τον φόβο ενός άντρα που ήθελε απεγνωσμένα να αγαπήσει, έστω κι αν εκείνος δεν ήθελε τίποτα παραπάνω από την πλήρη υποταγή της. Οι εξωσυζυγικές σχέσεις, οι φόνοι και η απόγνωση των ανθρώπων γύρω της, ήταν η τιμή της προστατευτικής του «αγκαλιάς», μια αγκαλιά που όμως κατέληξε να είναι ανυπόφορη.

Έτσι, ένα κρύο πρωινό του Νοέμβρη το 2007, η Anna έφυγε και όλη η φαμίλια άρχισε να νιώθει το ψύχος που άφησε στην θέση της.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.