Δεν Υπάρχει μη Θανατηφόρο Όπλο

Στα τέλη του περασμένου μήνα, τα πρωτοσέλιδα που καλούσαν τις αρχές του Χονγκ Κονγκ να σταματήσουν τη χρήση των μη θανατηφόρων όπλων κατά των δημοκρατικών διαδηλωτών, προσέλκυσαν τη διεθνή προσοχή και την καταδίκη ΜΚΟ όπως είναι το Παρατηρητήριο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Για τους παρατηρητές στις ΗΠΑ, τέτοιες ειδήσεις είναι αντίστοιχες με αυτό που ξεκίνησε ως αντιπαράθεση με τα ΜΑΤ σε μια γειτονιά του Σεντ Λούις και επεκτάθηκε 12 μίλια βόρεια, όπου ακόμα ένας νεαρός μαύρος άνδρας σκοτώθηκε προσφάτως από έναν αστυνομικό εκτός υπηρεσίας.

Από το κίνημα Πολιτικών Δικαιωμάτων στη δεκαετία του '60 έως στην Αραβική Άνοιξη, αυτά τα γεγονότα ευθυγραμμίζονται με μια 10ετή ιστορία διαμαρτυριών που μεταδίδονται τηλεοπτικά, και στη διάρκεια των οποίων τα όπλα της αστυνομίας έχουν θορυβήσει τα μέσα ενημέρωσης, τους ακτιβιστές και το κοινό. Η χρήση μη θανατηφόρων όπλων σε πολίτες (όπως η χρήση οποιουδήποτε όπλου σε οποιονδήποτε) συχνά είναι ο σπινθήρας  που οδηγεί σε μάχες στους δρόμους των πόλεων, που μετατρέπονται σε εμπόλεμες ζώνες και η αστυνομία αρχίζει να δρα σαν στρατός. Θάνατοι, από ατύχημα ή άλλους λόγους, αρχίζουν να συσσωρεύονται.

Όμως θα πρέπει να είμαστε σαφείς για κάτι: στην πραγματικότητα δεν υπάρχει μη θανατηφόρο όπλο. Η θανατηφόρος δράση ενός όπλου σε τελική ανάλυση, δεν εναπόκειται στο ίδιο το αντικείμενο. Το να υποστηρίζουμε κάτι διαφορετικό αποτελεί μια προσπάθεια να στρέψουμε μια από τις μεγαλύτερες ηθικές ευθύνες μας σε ένα άψυχο αντικείμενο.

Από τις διαδηλώσεις της περασμένης χρονιάς στην Κωνσταντινούπολη, όπου προσωπικά είδα ανθρώπους της ηλικίας μου να καταρρέουν αφού χτυπήθηκαν από μεταλλικά δοχεία δακρυγόνων, έως τα πρώτα στάδια της ρωσικής στρατιωτικής παρέμβασης στην Ουκρανία, τα μη θανατηφόρα όπλα έχουν σκοτώσει ανθρώπους. Οι ιατροδικαστές τα αναφέρουν ως πρωταρχικές αιτίες θανάτου. Οι στρατιωτικοί αναλυτές συζητούν για την ηθική των εφαρμογών των μη θανατηφόρων όπλων από τότε που τα χημικά αέρια έκαναν την εμφάνισή τους στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και οι διεθνείς πολιτικοί φορείς έχουν απαγορεύσει και περιορίσει ορισμένα μη θανατηφόρα όπλα από το να χρησιμοποιούνται στον συμβατικό πόλεμο.

Ακόμα κι έτσι, αυτά τα όπλα απαρτίζουν μια διεθνή βιομηχανία δισεκατομμυρίων δολαρίων που αναμένεται να διπλασιαστεί σε μέγεθος μέχρι το 2020, με όλο και περισσότερα έθνη να επενδύουν κονδύλια έρευνας και ανάπτυξης για εργαλεία αυτού που ονομάζεται «ασύμμετρος πόλεμος». Η ανάπτυξή και χρήση τους δεν θα σταματήσει αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα έπρεπε να τους επιτρέψουμε να συνεχίσουν να πωλούνται κάτω από μια ετικέτα που είναι παραπλανητικά αθώα.

Πρώτα απ' όλα είναι απαραίτητο να επισημάνουμε γιατί αυτά τα όπλα έχουν κερδίσει τον τίτλο «μη θανατηφόρα». Θεωρητικά είναι η ανθρώπινη εναλλακτική λύση στη σφαίρα όσο αφορά στην ταχύτητα, το υλικό και τη μηχανική. Επιτρέπουν στους στρατιώτες και τους πολίτες να τα χρησιμοποιήσουν με τρόπο που μειώνει τις πιθανότητες να αφαιρέσουν τη ζωή από κάποιον.

Ο συνταγματάρχης Michael Coolican, διευθυντής της Μεικτής Διεύθυνσης Μη Θανατηφόρων Όπλων του υπουργείου Άμυνας, το επιβεβαιώνει. Είναι ένας από τα πολλά μέλη του προσωπικού της αμερικανικής κυβέρνησης που επιβλέπει την τεχνική ανάπτυξη του μη θανατηφόρου οπλοστασίου που προορίζεται για στρατιωτική χρήση, σε βάση πεζοναυτών στο Quantico της Βιρτζίνιας. Εντός των τειχών της βάσης, σύμφωνα με τον Coolican, βρίσκεται μια ομάδα επιστημόνων και ερευνητών που «σκέφτεται και ζει τα μη θανατηφόρα όπλα 24 ώρες το 24ωρο».

Αυτά τα όπλα, μου είπε, περνούν μια αυστηρή διαδικασία ελέγχου πριν να αναπτυχθούν στο πεδίο της μάχης. Περνούν από αυτό που ονομάζεται «Human Effects Modeling Analysis», ένα μηχανογραφημένο σύστημα ελέγχου που εν μέρει βασίζεται σε προσομοιωτές του ανθρώπινου σώματος για να μετρήσει τις σωστές αποστάσεις βολής για αποτελεσματικά, αναστρέψιμα αποτελέσματα. Επίσης εξετάζονται από μερικές κυβερνητικές και ανεξάρτητες επιτροπές αξιολόγησης, που αποτελούνται από ακαδημαϊκούς και ειδικούς από την αστυνομία, την επιστημονική κοινότητα και το στρατό.

Ωστόσο για πολλά από τα όπλα της Διεύθυνσης, ο όρος «μη θανατηφόρα» φαίνεται περισσότερο σαν τέχνασμα δημοσίων σχέσεων παρά σαν πραγματικός περιγραφικός χαρακτηρισμός τους. Πάρτε για παράδειγμα το σύστημα Mission Payload Module Non-Lethal Weapons System που ακόμα κατασκευάζεται. Πρόκειται για ένα κανόνι 66-mm που συνδέεται σε οχήματα και σύμφωνα με τον κατάλογο των μη θανατηφόρων όπλων του υπουργείου Άμυνας, έχει μεταξύ άλλων «την ικανότητα να μετατραπεί από μη θανατηφόρο σε θανατηφόρο όπλο μέσα σε δευτερόλεπτα».

Ένα άλλο, το πολυδιαφημισμένο Active Denial System, χρησιμοποιεί ένα χιλιοστομετρικό κύμα συχνοτήτων που διεγείρει τα κύτταρα του νερού και του λίπους στο δέρμα του στόχου, μέχρι να προκληθεί μια αφόρητη αίσθηση θερμότητας. Αν και ονομάζεται «μη θανατηφόρο» έστειλε έναν στρατιώτη στην εντατική μονάδα εγκαυμάτων το 2008, και απομακρύνθηκε από μία σύντομη επιχείρηση ανάπτυξης στο Αφγανιστάν το 2010 για αδιευκρίνιστους λόγους.

Στο τέλος της συνομιλίας μας, ρώτησα τον Coolican εάν ποτέ κάποιο όπλο μπορεί πραγματικά να θεωρηθεί μη θανατηφόρο. «Ο όγκος της δουλειάς που κάνουμε με τα μη θανατηφόρα και όχι μόνο εδώ στη Διεύθυνση αλλά και σε όλες τις ανεξάρτητες επιτροπές αξιολόγησης, πραγματικά θέτει πολύ αυστηρές παραμέτρους για να διασφαλιστεί ότι αυτά τα όπλα πληρούν τον ορισμό που δίνει το υπουργείο Άμυνας» απάντησε. «Η εκπαίδευση και ο κανονισμός εμπλοκής τίθενται επίσης σε εφαρμογή και νιώθω πολύ άνετα ότι αυτός είναι ο τρόπος για να πορευτούμε».

Μετά την τεκμηριωμένη ιστορία των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων στο κομμάτι των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Ιράκ, μια σειρά από λιγότερο επιβλαβή και πιο διεισδυτικά όπλα στις αστικές εμπόλεμες ζώνες είναι ευπρόσδεκτη. Όχι όμως εάν αυτά τα όπλα έχουν δευτερεύουσες θανατηφόρες λειτουργίες και τη δυνατότητα να στείλουν τον κόσμο στο νοσοκομείο με μακροχρόνιες βλάβες.

Είναι όλα μέρος ενός μεγάλου παζλ που η Διεύθυνση και πολλοί άλλοι κατασκευαστές όπλων, φαίνεται να θέλουν να λύσουν: πώς φτιάχνει κανείς το τέλειο οξύμωρο σχήμα; Εκείνο που δεν κάνει τίποτα φρικτό στο στόχο αλλά είναι τόσο κακό ώστε να κάνει το στόχο να μη θέλει να το αντιμετωπίσει ξανα;

Μια εταιρία πιστεύει ότι έχει την απάντηση. Στο παρελθόν είχε συναλλαγές με την αστυνομία και τις εγχώριες αγορές αλλά τώρα συνεργάζεται ευρέως με τον αμερικανικό στρατό. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει καμία πιο επιτυχημένη (ή αμφιλεγόμενη) εταιρία από την Taser International στην παραγωγή ενδιάμεσων όπλων.

Η συσκευή παροχής ηλεκτρικού ρεύματος Taser είναι αναμφισβήτητα το de facto σύμβολο των μη θανατηφόρων όπλων στην Αμερική.

Ωστόσο το Taser δεν είναι «μη θανατηφόρο». Είναι «λιγότερο θανατηφόρο» - ένας όρος που όλο και περισσότεροι διανομείς ενδιάμεσων όπλων έχουν επιλέξει να χρησιμοποιούν όταν εμπορεύονται τις συσκευές τους. Όταν ρώτησα τον εκπρόσωπο της εταιρίας Steve Tuttle για αυτό, είπε «είσαι πυροβόλο όπλο ή όχι». «Τα μη θανατηφόρα όπλα μπορούν να αντιμετωπιστούν στο δικαστήριο όπως όλα τα άλλα όπλα».

Μου είπε ότι το Taser, όταν χρησιμοποιείται σωστά, έχει αποδειχθεί ασφαλέστερο από μια σώμα με σώμα επίθεση. Αργότερα, όταν ρώτησα εάν κάποιο όπλο μπορεί πραγματικά να θεωρηθεί μη θανατηφόρο, είπε ότι το ερώτημα μπορεί να επιφέρει μήνυση. «Στην πραγματικότητα δεν μπορείς να αποδώσεις το χαρακτηρισμό "μη θανατηφόρο" σε τίποτα. Εάν βάλεις μια μπάλα βαμβάκι στο στόμα ενός μωρού, μπορεί να είναι θανατηφόρα».

«Πρέπει να δεις πως χρησιμοποιείται» πρόσθεσε. «Διασφάλισε ότι υπάρχουν πρωτόκολλα ασφαλείας, καλή επόπτευση και επαναλαμβανόμενα εκπαιδευτικά προγράμματα. Όταν δεν τα έχεις όλα αυτά, τα πάντα παίζονται. Ξέρετε, εάν πάρετε ένα πιστολάκι και το χρησιμοποιήσετε στην μπανιέρα, δεν γίνεται σωστή χρήση του και στη συνέχεια μπορεί να γίνει ολέθριο».

«Κάτι σαν την μπάλα από βαμβάκι ή το πιστολάκι, όμως, δεν δημιουργήθηκε με την ίδια πρόθεση να γίνει εργαλείο επιβολής βίας» απάντησα.

«Δεν υπάρχει ενδιάμεση περιοχή στα όπλα, είναι είτε θανατηφόρα δύναμη ή ενδιάμεση δύναμη» είπε. «Πρέπει να ακολουθήσεις αυτό που λένε τα δικαστήρια. Πολλές φορές είναι το υποκείμενο που επιλέγει την ίδια του τη μοίρα. Όσο αφορά στα επεισόδια με την αστυνομία, σου δίνεται η επιλογή να συμμορφωθείς. Εάν αρνηθείς να συμμορφωθείς, κινδυνεύεις. Έπειτα μπορεί να πέσεις θύμα βία».

Μετά την τηλεφωνική συνομιλία μας, ο Tuttle μου έστειλε email ένα σωρό στατιστικά που δείχνουν την επιτυχία του Taser. Όπως διαγράμματα που δείχνουν με ποιο τρόπο η συσκευή έχει κάνει οικονομία στα χρήματα των αστυνομικών τμημάτων αποτρέποντας τους τραυματισμούς των αστυνομικών και μειώνοντας έτσι τις αξιώσεις του προσωπικού καθώς επίσης και εκθέσεις που υπογραμμίζουν πως τα ποσοστά των τραυματισμών υπόπτων και αστυνομικών έχουν μειωθεί περισσότερο από 25% σε μερικές πόλεις, με την εισαγωγή χρήσης του Taser από την αστυνομία.

Όλα αυτά είναι εντυπωσιακές μαρτυρίες, ακόμα και αν υφίστανται σε μια σφαίρα που είναι αποκομμένη από μεγάλο μέρος των επικρίσεων περί ηθικής χρήσης του Taser και άλλων «λιγότερων θανατηφόρων όπλων» την τελευταία δεκαετία. Σήμερα οι αμφιλεγόμενες ενέργειες της αστυνομίας εξακολουθούν να πυροδοτούν τις επικρίσεις και εφόσον συνεχίζουν να σημειώνονται, λένε οι ακτιβιστές, το Taser και τα ανάλογα με αυτό όπλα δοκιμάζονται στις πλατείες.

Από τα διάφορα βάναυσα περιστατικά, κανένα δεν μπορεί να περιγράψει το όλο θέμα καλύτερα από το θάνατο του Gregory Lewis Towns Jr.

Το θύμα τσακώθηκε με την φίλη του τον Απρίλιο, στο East Point της Τζόρτζια. Μετά τον καυγά βγήκε από το σπίτι και προσπάθησε να διαφύγει με τα πόδια μέχρι που τον συνέλαβαν. Του έβαλαν χειροπέδες, αλλά αρνήθηκε να σηκωθεί και να περπατήσει μέχρι το περιπολικό, λέγοντας στους αστυνομικούς ότι ήταν κουρασμένος. Η αστυνομία άρχισε τότε να χρησιμοποιεί Taser προσπαθώντας να τον πείσει να μετακινηθεί. Λεπτά αργότερα είχε χάσει τις αισθήσεις του.

Στην έκθεση της αστυνομίας, οι αστυνομικοί αναφέρουν μόνο πέντε ή έξι φορές χτύπημα με Taser. Ωστόσο το ηλεκτρονικό ημερολόγιο εντός των όπλων αποκάλυψε ότι στην πραγματικότητα τον είχαν χτυπήσει με ρεύμα συνολικά 13 φορές. Ο ιατροδικαστής απεφάνθη ότι ο θάνατος του Towns ήταν ανθρωποκτονία, ακόμα κι αν μετά αποδείχθηκε ότι έπασχε από την καρδιά του. Τώρα, η οικογένειά του έχει καταθέσει αγωγή εναντίον των αστυνομικών για άδικο θάνατο.

Ο Tuttle παραδέχεται ότι το Taser πράγματι έχει παίξει βασικό ρόλο σε ορισμένους θανάτους που σχετίζονται με την αστυνομία, ωστόσο  υποστηρίζει ότι το ίδιο το μηχάνημα δεν έχει σταματήσει ποτέ καρδιά. Αν και αυτή η θέση παραμένει θέμα συζήτησης, στην υπόθεση του Towns, το Taser είναι τρίτο στη λίστα των υπευθύνων. Ο άνδρας δεν πέθανε λόγω του Taser. Πέθανε επειδή δυο αστυνομικοί τον χτύπησαν με υπερβολικό ποσοστό ρεύματος ταλαιπωρώντας τον. Και εάν η αστυνομία καθοδηγείται να χρησιμοποιεί Taser σε «κουρασμένους» άνδρες που φορούν χειροπέδες, τότε πέθανε λόγω απάνθρωπων και ατελών πρωτόκολλων εκπαίδευσης.

Για αυτό και οι όροι «λιγότερο θανατηφόρο» ή «μη θανατηφόρο» είναι προβληματικοί. Εάν είσαι εξοπλισμένος με ένα όπλο που το όνομά του κυριολεκτικά σημαίνει «δεν μπορεί να σκοτώσει» και του οποίου οι διανομείς ισχυρίζονται ότι ποτέ δεν υπήρξε η κύρια αιτία θανάτου ενός ανθρώπου, δεν είναι παρατραβηγμένο να υποθέσουμε ότι θα το χρησιμοποιούσες πιο ελεύθερα από ότι ένα συμβατικό πυροβόλο; Πώς θα φαινόταν ο θάνατος του Towns εάν οι αστυνομικοί είχαν θεαθεί να χρησιμοποιούν κάποιο άλλο είδος όπλου, όπως κλομπ; Δεκατρία χτυπήματα με κλομπ θα τους έστελναν (ενδεχομένως) στη φυλακή. Σπρέι πιπεριού; Δεκατρείς ψεκασμοί με σπρέι πιπεριού ίσως επέφεραν κατηγορίες ψυχοπάθειας ή βασανιστηρίου.

O Stephen Coleman, εμπειρογνώμονας ηθικής για το στρατό και την αστυνομία στην Ακαδημία Ενόπλων Δυνάμεων της Αυστραλίας συμμερίζεται αυτές τις ανησυχίες.

«Το μεγαλύτερα ζητήματα με τα μη θανατηφόρα όπλα προκύπτουν από το γεγονός ότι είναι "μη θανατηφόρα" - ή τουλάχιστον θεωρούνται ή προορίζονται να είναι μη θανατηφόρα» μου είπε μέσω email. «Η εποπτεία της χρήσης τους, όχι συμπτωματικά, είναι πολύ λιγότερο εντατική από την εποπτεία χρήσης των θανατηφόρων όπλων».

Όπως επισήμανε, μελέτη του 2009 που πραγματοποιήθηκε από το Γραφείο Αστυνομικής Ακεραιότητας στη Βικτώρια της Αυστραλίας, έδειξε ότι ο αριθμός χρήσεων σπρέι πιπεριού που αναφέρθηκαν από κάποιους αστυνομικούς ήταν ύποπτα χαμηλότερος από τον αριθμό των μπουκαλιών σπρέι πιπεριού που συνέχισαν να παραγγέλνουν.

«Κάθε όπλο, ακόμα κι κάποιο που έχει σχεδιαστεί να είναι μη θανατηφόρο μπορεί να έχει θανάσιμες συνέπειες εάν χρησιμοποιηθεί με λάθος τρόπος ή τη λάθος στιγμή» μου λέει. «Ακόμα κι ένα πραγματικά καλό μη θανατηφόρο όπλο πρέπει να χρησιμοποιείται με κάποιο κοινή λογική, αλλά αυτό απουσιάζει αισθητά σε πολλές περιπτώσεις».

Συμπέρασμα; Δεν υπάρχουν «μη θανατηφόρα» όπλα. Έχουν σκοτώσει και θα συνεχίσουν να σκοτώνουν, μέχρι να σταματήσουμε να λέμε στην αστυνομία και τις ένοπλες δυνάμεις ότι δεν είναι σε θέση να προκαλέσουν σοβαρές βλάβες.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter,  Facebook και Instagram.