Οι Ορμόνες και το Αιματηρό Χάος της Ψυχικής Υγείας των Γυναικών

Φωτογραφία via Flickr user

Hey Paul Studios

Κυκλοθυμία, κατάθλιψη, κούραση, κόπωση, οξυθυμία, άγχος, μειωμένη γνωστική ικανότητα, επιθετικότητα, θυμός, διαταραγμένος ύπνος και άκυρες λιγούρες. Ένα από τα «διασκεδαστικά» πράγματα του να έχεις μήτρα, είναι ότι τα προαναφερθέντα θεωρούνται πλέον εθιμικά και μέρος της πραγματικότητάς σου. Συγγνώμη κορίτσια, αλλά ναι, από τη στιγμή που είναι έτσι η βιολογία σου, θα έχεις να υποστείς και την ανάλογη ψυχολογία.

Η σχέση μεταξύ των γυναικείων ορμονών και της ψυχικής υγείας είναι ευκρινέστατη, όσο και το "σχοινί" πάνω στο οποίο καλείσαι ως γυναίκα να περπατήσεις. Όπως υποστήριξε και η Gloria Steinem στο "Εάν οι Άνδρες Είχαν Περίοδο", εάν η ματωμένη ζυγαριά γύρναγε προς το μέρος των ανδρών, «οι γιατροί θα ερευνούσαν λιγότερο τις αιτίες πίσω από τις καρδιακές προσβολές, από τις οποίες οι άνδρες θα προστατεύονταν πια ορμονικά, αλλά θα γνώριζαν τα πάντα γύρω από τις πόνους περιόδου».

Δεν είμαστε ένα δεύτερο φύλο και αυτά τα πράγματα αξίζουν της επένδυσής μας σε χρόνο, προσοχή, έρευνα και φυσικά, χρήματα. Ως μια γυναίκα που κλαίει, κόβει όλα τα μαλλιά της, τα κάνει όλα σκατά, μόνο και μόνο για να φτάσει δύο μέρες αργότερα στο αιματηρό συμπέρασμα ότι όλο αυτό ήταν αποτέλεσμα προγεστερόνης, είμαι εξαιρετικά επιφυλακτική στο να χαρακτηρίσω τις γυναίκες ως το αδύναμο φύλο λόγω τον ορμονών μας. Το τελευταίο πράγμα στον κόσμο που θέλω να κάνω, είναι να επιβεβαιώσω τον κάθε μαλάκα που κατά καιρούς σχολιάζει τις συναδέλφους μας με εκφράσεις του τύπου «Κατέβηκαν οι Ρώσοι» και «Ήρθε ο Κόκκινος Στρατός».

Όχι, οι γυναίκες δεν είμαστε βιολογικά κατώτερες, επειδή οι ορμόνες επηρεάζουν την ψυχική μας υγεία. Μα τον Θεό όμως, θα ήταν ωραίο να ληφθεί σοβαρά σε κάποια φάση η ψυχική μας υγεία.

Γνώριζα έναν άνδρα ο οποίος, μετά από αρκετούς μήνες κατάθλιψης, αύξησης βάρους, πολύ κλάμα και ανικανότητα να επικεντρωθεί στην δουλειά του πήγε τελικά σε έναν ενδοκρινολόγο για να του πει ότι λόγω αποθέματος τεστοστερόνης, το σώμα του είχε αρχίσει να μετατρέπει την τεστοστερόνη σε οιστρογόνα. «Οιστρογόνα;», ρώτησε. «Σαν αυτό το πράγμα που έχει το χάπι; Έτσι αισθάνονται και αυτές;» Ναι, έτσι αισθανόμαστε. Αυτός είναι και ο μόνος άνδρας που ξέρω, ο οποίος αντιλαμβάνεται, πως είναι να παρασύρεσαι από τα κύματα των ορμονών σου. Είναι επίσης ο μόνος, που μου έχει ορκιστεί ότι εάν το αντισυλληπτικο χάπι προκαλούσε ενδεχόμενες τάσεις αυτοκτονίας, δεν θα του προκαλούσε καμμια απολύτως έκπληξη.

Μιλώντας για θάνατο, όταν μια άλλη φίλη είχε πάει στον παθολόγο της, λέγοντάς του ότι το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο (PMS) την έκανε να αισθάνεται σαν ψυχοπαθής, το μόνο που έκανε ήταν να την κοιτάξει απαθώς και να πει, «Οι περισσότεροι φόνοι που διαπράχθηκαν από γυναίκες, έγιναν όταν είχαν περίοδο». Στη συνέχεια την άφησε να φύγει. Σε ό, τι αφορούσε αυτόν, τα πράγματα ήταν απλά.

Το πρώτο ερώτημα, βέβαια, είναι: Πώς επηρεάζουν οι γυναικείες ορμόνες την ψυχική υγεία μας;

Η απάντηση είναι: δεν γνωρίζουμε πραγματικά, αλλά ξέρουμε ότι την επηρεάζει. «Η ακριβής αιτιολογία του PMS παραμένει άγνωστη», γράφει ο Nick Panay, πρόεδρος της Εθνικής Ένωσης για το Προεμμηνορροϊκό Σύνδρομο, «αλλά η κυκλική ωοθηκική δραστηριότητα και η επίδραση της οιστραδιόλης και της προγεστερόνης στους νευροδιαβιβαστές σεροτονίνης και του γάμμα-αμινοβουτυρικού οξέος (GABA) φαίνεται να είναι βασικοί παράγοντες». Εν ολίγοις, ο μηνιαίος κύκλος αυτών των σημαντικών αναπαραγωγικών ορμονών, φαίνεται να επηρεάζει τον τρόπο που τα σήματα περνούν από το μυαλό μας.

Αλλάζουν τη λειτουργία των νευροδιαβιβαστών, δηλαδή μπορεί να αλλάξει πραγματικά τη χημεία και τη μηχανική του οργάνου που είναι υπεύθυνο για τη σκέψη μας. Ή τουλάχιστον έτσι υποψιαζόμαστε γιατί, όπως ο Panay θέτει, «τα ταχέως μεταβαλλόμενα επίπεδα της οιστραδιόλης, όχι μόνο προεμμηνορροϊκά, αλλά και μετά τη γέννηση και πριν την εμμηνόπαυση, μπορούν να οδηγήσουν σε καταθλιπτικές διαταραχές που εξαρτώνται από αυτές τις ορμόνες, ειδικά σε άτομα με προδιάθεση». Φυσικά, κάποιοι από εμάς έχουν μεγαλύτερη προδιάθεση από άλλους.

Ένας όρος που μπορεί να χαρακτηρίσει το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο (PMS), όπως λέει ο Panay, είναι «μια κατάσταση η οποία εκδηλώνεται με οδυνηρά σωματικά, συμπεριφορικά και ψυχολογικά συμπτώματα που δεν οφείλονται σε κάποια οργανική ή υποκείμενη ψυχιατρική νόσο». Ορισμένες γυναίκες με προεμμηνορροϊκό σύνδρομο (PMS) υποφέρουν από μια υποκείμενη ψυχολογική κατάσταση, ενω κάποιες άλλες όχι. Ο ορισμός προσθέτει, επίσης, ότι τα συμπτώματα αυτά εμφανίζονται τακτικά κατά τη διάρκεια της ωχρινικής φάσης κάθε έμμηνου κύκλου, αλλά στη συνέχεια «εξαφανίζονται ή υποχωρούν σημαντικά προς το τέλος της περιόδου». Για μερικές γυναίκες, αυτό είναι μόνο μια πλευρά της κατάστασης, καθώς τα συμπτώματα του PMS μπορούν ακόμη πιο σπάνια να μετατραπούν σε μια λιγότερο κατανοητή κατάσταση, την προεμμηνορροϊκή δυσφορική διαταραχή (PMDD).

Το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο για Ψυχικές Διαταραχές (DSM-IV) ορίζει την προεμμηνορροϊκή δυσφορική διαταραχή (PMDD) ως μια «καταθλιπτική διαταραχή μη προσδιοριζόμενη αλλιώς». Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν κατάθλιψη, μειωμένο ενδιαφέρον για συνήθεις δραστηριότητες, λήθαργο και διαταραχές στον ύπνο. Με άλλα λόγια, μια σκατο-παράσταση που μπορεί υπερβολικά εύκολα να διαγνωσθεί και ως κατάθλιψη, διπολική διαταραχή ή κάποιου άλλου είδους ψυχική παθήση. Η μόνη διαφορά, σύμφωνα με τους ψυχολόγους, όπως ο Jean Endicott του τμήματος Κλινικής Ψυχολογίας στο Τμήμα Ψυχιατρικής του Πανεπιστήμιο Columbia, είναι ότι τα συμπτώματα του PMDD είναι κυκλικά και συνέδονται με την έμμηνο ρύση, ενώ υποχωρούν με το που αρχίσει η αιμορραγία της περιόδου.

«Το πιο παράξενο μέρος αυτού, είναι ότι μόλις αρχίσω να αιμορραγώ, φεύγουν τα συμπτώματα», λέει η καλλιτέχνης και πάσχουσα από PMDD, Charley Feltham. «Κυριολεκτικά 30 λεπτά ή μία ώρα αργότερα και αισθάνομαι απόλυτα φυσιολογική και πάλι. Σαν να βρίσκομαι σε μια ομίχλη για μία εβδομάδα και στη συνέχεια συνέρχομαι.» Για μια εβδομάδα ή δέκα ημέρες πριν από την περίοδό της, ωστόσο, η Charley χάνει τον εαυτό της εντελώς. «Η όσφρηση μου είναι εντονότερη, η ακοή πιο δυνατή και πράγματα που δεν με ενοχλούν κανονικά αποτελούν πια μείζον θέμα. Είμαι αδέξια και επιρρεπής σε ατυχήματα, εντελώς εξαντλημένη και συναισθηματικά φορτισμένη. Καθώς πλησιάζω στην περίοδο μου όλα αυτά εντείνονται και νοιώθω ακραία αυτο-απέχθεια, μερικές φορές ακόμη και σκέψεις αυτοκτονίας. Κοιτάζω στον καθρέφτη και το πρόσωπό μου φαίνεται διαφορετικό, διαστρεβλωμένο και όχι εγώ! Ακουέγεται τρελό; Αισθάνεται τρελό.»

Ωστόσο αυτή η αίσθηση του "τρελού" είναι κάτι που είναι εξοικειωμένο το περίπου 5 τοις εκατό των γυναικών με έμμηνο ρύση. Στην πραγματικότητα, το ποσοστό μπορεί να είναι ακόμη υψηλότερο - η Εθνική Ένωση για το Προεμμηνορρυσιακό Σύνδρομο παραθέτει προειδοποίηση με την οποία αναφέρει ότι το ποσοστό μπορεί να φτάνει και το 8 τοις εκατό, δεδομένης της πιθανότητας πολλές γυναίκες να μην το δηλώνουν, ιδιαιτέρως αυτές που ανήκουν σε μειονότητες. Αν νομίζετε ότι ο λόγος που ξέρουμε τόσα λίγα για το PMDD οφείλεται στο γεγονός ότι σχετικά λίγοι άνθρωποι το έχουν, να θυμάστε ότι μόνο το 6 τοις εκατό του πληθυσμού των ενηλίκων στη Βρετανία πάσχει από διαβήτη, και όλοι έχουμε ακούσει γι 'αυτό.

Ευτυχώς, ο γιατρός της Charley ήταν αρκετά πεπειραμένος, διέγνωσε το PMDD και της συνταγογράφησε ένα αντισυλληπτικό χάπι για τρεις μήνες με διαλείμματα. «Μέσα σε έξι εβδομάδες όλα τα συμπτώματά μου είχαν υποχωρήσει και ένιωθα εντελώς διαφορετικά», λέει. «Είχα ακόμα άγχος, το οποίο επιδεινώνεται από τις ορμόνες, έτσι κατέληξα να παίρνω επιλεκτική σεροτονίνη (SSRI) που επίσης βοήθησε. Ήταν παράξενα, αλλά και καταπληκτικά, γιατί τουλάχιστον είχε επιβεβιωθεί οτι δεν είμαι εγώ ο μαλάκας, αλλά οι ορμόνες μου.»

Στις κατευθυντήριες γραμμές θεραπείας για το PMS, ο Nick Panay γράφει ότι, «κατά τη θεραπεία των γυναικών με PMS, τα καινούρια αντισυλληπτικά μπορεί να αποτελέσουν αποτελεσματική λύση και θα πρέπει να θεωρούνται ως μια από τις πρώτης γραμμής φαρμακευτικές παρεμβάσεις». Εάν το χάπι είναι ένα πρώτο βήμα για την καταπολέμηση του PMS και του PMDD, τότε δεν είναι η μόνη δυνατότητα. Υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι η σεροτονίνη μπορεί να παίζει ρόλο κλειδί σε PMS και PMDD, και έτσι μια σειρά SSRIs (ένα είδος αντικαταθλιπτικών που αυξάνουν το επίπεδο της σεροτονίνης) έχουν χρησιμοποιηθεί στη θεραπεία, με καλύτερα αποτελέσματα από τα συγκρινόμενα placebo.

Η άλλη επιλογή, είναι υστερεκτομή. Όμως, ενώ για μερικές γυναίκες είναι κάτι που λαμβάνουν σοβαρά υπόψη, άλλες θα προτιμούσαν να διατρέξουν όλη την κλίμακα των αλλαγών στον τρόπο ζωής, συμπεριφοριστικής θεραπείας, θεραπείες προγεστερόνης και αντικαταθλιπτικών προτού προχωρήσουν σε αυτή. Διότι, όπως συχνά συμβαίνει, καλή διατροφή, άσκηση, μείωση του στρες, ελλάτωση των υδατανθράκων, καφεΐνης ή αλκοόλ μπορεί να συμβάλουν όλα στον περιορισμό των επιπτώσεων του PMS και του PMDD.

Η αντιμετώπιση των επιπτώσεων των ορμονών στη ψυχική υγεία δεν είναι όμως καθόλου απλή. Δεν μπορείς απλά να κόψεις το ψωμί ή να πίνεις λιγότερο καφέ. Σε μια έρευνα του 2011 για τις ειδικές ψυχιατρικές διαταραχές, η Μάργκαρετ Altemus έγραψε: «Υπάρχουν πολλές προκλήσεις στον εντοπισμό των ορμονών που σχετίζονται με αυτά τα σύνδρομα. Κατ 'αρχάς, στη φυσική ροή των αναπαραγωγικών ορμονών, όπως η εφηβεία, ο έμμηνος κύκλος, η εγκυμοσύνη, ο θηλασμός και η εμμηνόπαυση, πολλαπλές ορμονικές αλλαγές συμβαίνουν ταυτόχρονα». Αμήν!

«Υπάρχει μια ατυχής τάση να αποδίδουν τα ψυχιατρικά συμπτώματα στις διακυμάνσεις των οιστρογόνων, αντί να εξεταστεί μια πλήρης σειρά ορμονικών αλλαγών», συνεχίζει. Δεν μπορούμε να απομονώσουμε εύκολα μία ορμόνη, ένα νευροδιαβιβαστή, ένα όργανο ή μία περιοχή του εγκεφάλου και να ρίξουμε τις ευθύνες εκεί. Ω, τι όμορφα που θα ήταν να μπορούσαμε. Δυστυχώς, είμαστε πίθηκοι που ζουν σε έναν κοινωνικό κόσμο και μερικές φορές τα θέματα ψυχικής υγείας προκύπτουν από τη συμβολή εξωτερικών όσο και βιολογικών παραγόντων. Ποιος μπορεί να πει αν η επιλόχειος κατάθλιψη προκαλείται από μια αλλαγή στις ορμόνες, έλλειψη ύπνου, κακή διατροφή, στρες, σημαντικές αλλαγές στη ζωή ή στο σώμα, όταν είναι πιθανό ότι μια γυναικά υποφέρει ταυτόχρονα και από τα έξι; Πώς μπορούμε να πούμε αν μια νεαρή γυναίκα με εμμηνόρροια που πάσχει από κακή ψυχολογία, μίσος για τον εαυτό της και άγχος είναι το θύμα της αλλαγής των ορμονών, κοινωνικών αλλαγών, κακών σχέσεων ή οικονομικής ανασφάλειας, όταν είναι πιθανό να περνάει και τα τέσσερα με τη μία;

Πώς μπορούμε να ξεχωρίσουμε τα τα αίτια από τα συμπτώματα, όταν πολύ συχνά γιατροί, συνεργάτες, φίλοι και συνάδελφοι απορρίπτουν και τα δύο ως "γυναικεία προβήματα";

Όπως είπε ο γιατρός Venkatraman Chandra Mouli του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) σε μια συνέντευξη, «τα προβλήματα της εμμήνου ρύσεως δεν σκοτώνουν. Έτσι, κανείς δεν δίνει δεκάρα, εκτός από τις γυναίκες που υποφέρουν». Με τη διαφορά, ότι όντως μπορεί να σκοτώσουν. Και οι γυναίκες υποφέρουν. Όχι μόνο στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, ως φυσικό αποτέλεσμα της έλλειψης κανόνων υγιεινής και σωστών βοηθημάτων, όιπως ταμπόν ή σερβιέτες. Τα προβλήματα της εμμήνου ρύσεως σκοτώνουν τις γυναίκες λόγω των ζημιών που δρέπουν στο μυαλό μας. Όπως ο Panay γράφει, «το PMS συνεχίζει να κατανοείται ανεπαρκώς και σε πολλές περιπτώσεις, να διαχειρίζεται ανεπαρκώς. Είναι και νοσηρό, αλά και εν δυνάμει θανατηφόρο».

Έτσι, αν υποψιάζεστε ότι η οργή και η απελπισία, η απογοήτευση και αυτο-απέχθεια, η δυστυχία, μισανθρωπία, μανία και το ότι σεληνιάζεστε κάθε φορά που έχετε περίοδο, μπορεί να αποτελούν συμπτώματα αυτού που μόλις διαβάσατε, κρατήσετε ένα ημερολόγιο. Προσπαθήστε να σημειώσετε ό,τι αισθάνεστε για μερικούς μήνες. Στη συνέχεια, όταν θα πάτε στο γιατρό (και θα πρέπει πραγματικά να πάτε στο γιατρό) θα έχετε κάτι συγκεκριμένο να συζητήσετε. Ελέγξτε το θυροειδή σας, ρωτήστε για μεθόδους αντισύλληψης, ασκηθείτε και να τρώτε και να κοιμάστε καλά. Μην αφήνετε κανέναν να απορρίψει τις ορμόνες σας ως «έλα μωρέ, είναι απλά ορμόνες» και ζητήστε βοήθεια.

Το σώμα και το μυαλό σας είναι θαυμάσια πράγματα. Ακόμα και όταν συμπεριφέρονται μαλακισμένα.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.