Οι Οικιακές Βοηθοί και οι Ντελιβεράδες Είναι οι «Αόρατοι» Εγκλωβισμένοι του Lockdown

Κοιμήθηκε ανήσυχα την προηγούμενη νύχτα. Σκεφτόταν τον τρόπο που θα έβγαινε από το διαμέρισμά της στο κέντρο της Αθήνας μέχρι να φθάσει στην Αγία Παρασκευή. Την περίμεναν τέσσερις αδερφές, 80 χρονών και πάνω η καθεμιά, που ζουν στην ίδια πολυκατοικία. Τις επισκέπτεται δύο φορές τον μήνα για να καθαρίσει τα σπίτια τους και να τους κάνει λίγη παρέα. «Αυτήν τη φορά με περίμεναν με λίγη περισσότερη αγωνία, γιατί έπρεπε να στρώσουμε και τα χαλιά», μου είπε στο τηλέφωνο η Α. με ένα κρυφό γέλιο.

Οικιακή βοηθός, με καταγωγή από την Αλβανία, ήρθε μικρό κορίτσι στην Αθήνα. Σήμερα μεγαλώνει μόνη τον έφηβο γιο της και τα βγάζει πέρα καλά καθαρίζοντας σπίτια. Είναι, όμως, ανασφάλιστη. Η επιβολή του δεύτερου lockdown το περασμένο Σάββατο ήταν δραματική για την ίδια, μετά την αντίστοιχη εμπειρία της περασμένης Άνοιξης. Κανείς από τους ανθρώπους που την απασχολούν ως οικιακή βοηθό δεν υπογράφει βεβαίωση μετακίνησης. Ούτε η ίδια μπορεί να συντάξει μόνη το έγγραφο ως ελεύθερη επαγγελματίας, καθώς είναι «αόρατη» για το ασφαλιστικό σύστημα. Σκέφτηκε να μείνει στο σπίτι, όμως δεν είχε το περιθώριο να χάσει τα χρήματα.

«Έστειλα SMS στο 13033 γράφοντας τα στοιχεία μου (σσ: διαφορετικά από το ελληνικό όνομα με το οποίο την ξέρουν όλοι) και τον κωδικό 4-Παροχή βοήθειας σε κάποιον που έχει ανάγκη». Οι ηλικιωμένες γυναίκες που την περίμεναν, την είχαν καθησυχάσει. «Αν σε σταματήσουν αστυνομικοί για έλεγχο, δώσε τα στοιχεία μας και πάρε μας τηλέφωνο. Δεν θα σε αφήσουμε έτσι», της είπαν.

Η Α. βγήκε από το σπίτι κρατώντας σφιχτά το διαβατήριό και πήρε το μετρό στις 7 το πρωί του Σαββάτου, μία ώρα μετά την επιβολή του lockdown. «Σκέφτηκα να βάλω στο SMS τον κωδικό 2-μετάβαση σε σούπερ μάρκετ, όμως ποιος παίρνει το μετρό για να πάει στο σούπερ μάρκετ;» αναρωτήθηκε. Από τη Βικτώρια ως την Αγία Παρασκευή δεν συνάντησε κανέναν αστυνομικό. Μόλις έφτασε στην πολυκατοικία των ηλικιωμένων γυναικών, τηλεφώνησε στον γιο της για να τού πει ότι όλα πήγαν καλά. «Αργά το μεσημέρι, στην επιστροφή, έστειλα ξανά SMS με τον κωδικό 4. Επίσης, δεν με σταμάτησε κανένας. Βέβαια, πήγαινα να κλειστώ στο σπίτι μου μετά τη δουλειά, επομένως κάποιος αστυνομικός λογικά θα ήταν λιγότερο αυστηρός».

Οι ανασφάλιστες οικιακές βοηθοί είναι από τους πρώτους εργαζόμενους που χτυπήθηκαν από την πανδημία. Δεν είναι μόνο το πρόβλημα των ανύπαρκτων εργασιακών σχέσεων, αλλά και η δυσπιστία με την οποία αντιμετωπίζουμε ξένους ανθρώπους που μπαίνουν στα σπίτια μας αυτήν την περίοδο. «Πολλές οικογένειες, τα σπίτια των οποίων καθαρίζω δυο-τρεις φορές τον μήνα εδώ και χρόνια, με πήραν τηλέφωνο και μου είπαν ευγενικά να διακόψουμε μέχρι να περάσει η κρίση. Άλλοι δεν ήταν το ίδιο ευγενικοί», λέει η Α.

Όσοι απασχολούν περιστασιακά οικιακές βοηθούς πρέπει να εκδίδουν εργόσημο πριν από την προγραμματισμένη επίσκεψη. Αυτό γίνεται σε τράπεζα ή κατάστημα ΕΛΤΑ και στην πράξη είναι μια δίπτυχη επιταγή, πάνω στην οποία, εκτός από την καθαρή αμοιβή, αναφέρεται το ποσό των ασφαλιστικών εισφορών. Κατά την εξαργύρωση του εργόσημου από τον εργαζόμενο, οι εισφορές παρακρατούνται.

Την «πληγή» των ανασφάλιστων οικιακών βοηθών γνωρίζουν καλά οι αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες, αν και για τον ίδιο ακριβώς λόγο, στην πράξη είναι πολύ δύσκολο να υπολογιστεί ο αριθμός τους. Παρότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία, υπολογίζεται ότι μία στις δύο μετανάστριες στην Ελλάδα εργάζεται στο χώρο της παροχής φροντίδας και οικιακών υπηρεσιών, ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στις χώρες της Ευρώπης.

VICE Talks Film: Χρήστος Μασσαλάς

Στο ξεκίνημα του δεύτερου lockdown είχε διατυπωθεί από κυβερνητικές διαρροές ότι δεν θα γίνει ανεκτή η «μαύρη» εργασία και ότι η απαγόρευση των μετακίνησεων είναι μια αφορμή, ώστε να αναγκαστούν εργοδότες και γυναίκες που δουλεύουν στα σπίτια να βγάλουν επίσημα χαρτιά. Στην πράξη, τίποτα από αυτά δεν έγινε. Ανασφάλιστες καθαρίστριες και οικιακές βοηθοί συνεχίζουν να πηγαίνουν κανονικά στη δουλειά. Mάλιστα, υπάρχουν αναφορές ότι γυναίκες που σχολούσαν το μεσημέρι, θα παραμείνουν εγκλωβισμένες στα σπίτια που καθαρίζουν ως το τέλος του lockdown, λόγω του φόβου διασποράς του ιού.

Ο Βασίλης Κεφαλάς είναι ντελιβεράς στη Θεσσαλονίκη και μέλος της διοίκησης του συνδικάτου επισιτισμού και τουρισμού. Εργάζεται σε ηλεκτρονική πλατφόρμα παραγγελιών και βρίσκεται όλη τη μέρα στον δρόμο μεταφέροντας έτοιμο φαγητό. «Η δουλειά έχει αυξηθεί πάρα πολύ μετά την επιβολή του lockdown», λέει. «Μόνο που οι περισσότεροι διανομείς είμαστε αόρατοι».

Όπως εξηγεί, περισσότεροι από τρεις στους τέσσερις είναι αναγκασμένοι να εργάζονται μερικώς ασφαλισμένοι ή ανασφάλιστοι. Το ερώτημα είναι αν το lockdown και επομένως η υποχρέωση των εργοδοτών να εκδώσουν βεβαιώσεις σε όσους επιτρέπεται να μετακινούνται στον δρόμο, ήταν η ευκαιρία ώστε να καταγραφούν επίσημα οι διανομείς. «Μάλλον το αντίθετο συνέβη, η πίεση και η επισφαλής εργασία εντάθηκαν», σημειώνει.

Οι ιδιοκτήτες εταιρειών που απασχολούν διανομείς πρέπει να υποβάλουν στο Πληροφοριακό Σύστημα «Εργάνη» του Υπουργείου Εργασίας λίστες με το πρόγραμμα και τις ώρες που εργάστηκε ο καθένας. «Το πρόβλημα είναι ότι αυτό γίνεται στο τέλος του μήνα, έτσι οι εργοδότες απασχολούν ανθρώπους με εξοντωτικά ωράρια και ανασφάλιστους και στο τέλος του μήνα δηλώνουν στην “Εργάνη” ένα εικονικό πρόγραμμα», λέει ο κ. Κεφαλάς.

Οι τελευταίες ανακοινώσεις τις κυβέρνησης για απαγόρευση μετακινήσεων μετά τις 9 το βράδυ έκαναν τους ντελιβεράδες να γελάσουν ειρωνικά. Μετά την αρχική σύγχυση, η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας αναγκάστηκε να εκδώσει ανακοίνωση, σημειώνοντας ότι οι υπηρεσίες delivery και take away θα λειτουργήσουν κανονικά. «Αν δείτε τις επίσημες λίστες που υποβάλλονται στο Υπουργείο Εργασίας, είναι σαν να μην υπάρχουν ντελιβεράδες στον δρόμο μετά τις 10 το βράδυ και τις μισές ώρες τα Σαββατοκύριακα. Ελάχιστες εργατοώρες δηλώνονται», λένε διανομείς.

Η αύξηση των παραγγελιών, επομένως και των αναγκών των καταστημάτων για ανθρώπους στον δρόμο, αποτυπώνεται στις αναρτήσεις στο διαδίκτυο ομάδων διανομέων. «Ξέρουμε τι παίζει τώρα με το λοκντάουν; Θέλει βεβαίωση εργοδότη και χαρτί από την “Εργάνη”; Ρωτάω, γιατί πολλοί από εμάς έχουν τετράωρο δηλωμένο και δουλεύουμε δεκάωρο», γράφει κάποιος. Ακολουθούν δεκάδες σχόλια. «Θα πρέπει να είσαι δηλωμένος τις ώρες που δουλεύεις. Αν σε πιάσουν εκτός ωραρίου, 150 ευρώ πρόστιμο» απαντά κάποιος. Πιο κάτω: «Για να βεβαιώσει πρόστιμο το ΙΚΑ πρέπει να πιάσει κάποιον επ’ αυτοφώρω να εργάζεται […] Δεν είναι λίγοι όσοι έχουν σφραγίδες από μαγαζιά που δεν έχουν δουλέψει ποτέ τους εκεί, για να μετακινούνται. Κοινώς, πλαστά έγγραφα που κανείς δεν μπορεί να αποδείξει ότι είναι πλαστά».

Σε πρόσφατη δικαστική απόφαση που βρίσκεται στη διάθεση του VICE, αποκαλύπτεται το καθεστώς «μαύρης» εργασίας των ντελιβεράδων. Ο αλλοδαπός διανομέας, ο οποίος ζει νόμιμα στη Θεσσαλονίκη, έπιασε δουλειά σε πιτσαρία με μισθό 755 ευρώ. Το δικαστήριο δέχτηκε ότι τα έγγραφα πρόσληψης ήταν εικονικά, καθώς περιέγραφαν εργασία μερικής απασχόλησης, όμως στην πραγματικότητα ήταν πλήρους απασχόλησης. «Τα υπέγραψε κατ’ απαίτηση και καθ’ υπόδειξη της εταιρείας, που εκμεταλλεύθηκε την ανάγκη του για εργασία, ώστε να αποφύγει την καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών που την βάρυναν», σημειώνεται.

Το επίδικο διάστημα η πιτσαρία απασχολούσε έξι ντελιβεράδες, όμως ο εργοδότης δεν κατέθετε στην Επιθεώρηση Εργασίας το ακριβές ωράριο και το μηνιαίο πρόγραμμα του προσωπικού. «Ενδεικτικά τη ημέρα […] στο πρόγραμμα φέρεται να απασχολούνται οι εργαζόμενες […] και […], τεχνίτριες πιτσαρίας, και κανένας διανομέας. Συνεπώς οι εγγραφές αυτές δεν παρέχουν αξιοπιστία», αναφέρεται στο δικόγραφο.

Το δικαστήριο υπολόγισε μια σειρά από αδήλωτες υπερωρίες, νυχτερινά, εργασία την Κυριακή και επιδόματα και κατέβαλε στον διανομένα αποζημίωση ύψους 15.900 ευρώ. Η παραπάνω περίπτωση δεν είναι ο κανόνας. Ελάχιστοι διανομείς προσφεύγουν στη δικαιοσύνη και ακόμη λιγότεροι βρίσκουν μάρτυρες που είναι πρόθυμοι να καταθέσουν επώνυμα στις Αρχές.

Ακολουθήστε τον Κώστα Κουκουμάκα στο Twitter.

Περισσότερα από το VICE

Oι Πρωταγωνιστές του Videoclip της Καίτης Γαρμπή που Έγινε Viral για τους Σωστούς Λόγους

Δύο Γυναίκες Επισκέπτονται το Μέρος Όπου Αυτοκτόνησαν Αγαπημένα τους Πρόσωπα

To Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Μάαστριχτ Έδωσε το Όνομα του Σάκη Τόλη των Rotting Christ σε Απολίθωμα

Ακολουθήστε το VICE σε Twitter, Facebook και Instagram.