«Περιμένω 76 Χρόνια να Κηδέψω τον Πατέρα μου» - Έφθασε η Ώρα για τη Δεύτερη Ταφή 7.976 Ελλήνων Στρατιωτών

«Γνωρίζω πού ακριβώς πρέπει να σταθώ για να βρω το σημείο. Έχω φυλαγμένο το χειρόγραφο σχεδιάγραμμα. Θα κοιτάξω τις σπηλιές απέναντι στο βουνό και τον μιναρέ ενός τζαμιού, πιο χαμηλά στην πλαγιά. Στη νοητή γραμμή μεταξύ των δύο σημαδιών, δίπλα σε μια συστάδα από καρυδιές, βρίσκεται θαμμένος ανώνυμα ο πατέρας μου. Μετά από 76 χρόνια, ελπίζω ότι έφθασε η ώρα να τον κηδέψω κανονικά».

Η φωνή της Γεωργίας Γούλα στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής είναι αυστηρή και σταθερή. Ο πατέρας της, Γεώργιος Γούλας, λοχίας του 15ου Λόχου Σκαπανέων, σκοτώθηκε το 1941 κατά τη διάρκεια του ελληνο-ιταλικού πολέμου, έξω από την Κλεισούρα στην Αλβανία. Η υπόθεση της «δεύτερης ταφής» χιλιάδων στρατιωτών, που ενταφιάστηκαν πρόχειρα, ανώνυμα και σε διάσπαρτους ομαδικούς τάφους στο αλβανικό μέτωπο, ζωντανεύει τα τελευταία 24ωρα μεταξύ των συγγενών τους, που δεν κουράστηκαν να περιμένουν 76 ολόκληρα χρόνια. Κι αυτό, διότι την περασμένη εβδομάδα, η αρμόδια μικτή επιτροπή εμπειρογνωμόνων Ελλάδας–Αλβανίας συναντήθηκε στην Αθήνα και ανακοίνωσε ότι τον προσεχή Ιανουάριο -μετά από σχεδόν μια δεκαετία λεπτών διπλωματικών χειρισμών- πρόκειται να ξεκινήσουν, εκτός απροόπτου, οι εργασίες για την αναζήτηση, εκταφή και φύλαξη σε οργανωμένα στρατιωτικά κοιμητήρια των οστών των πεσόντων στο αλβανικό μέτωπο.

Οι συγγενείς που παραμένουν ζωντανοί είναι επιφυλακτικοί. Τα πολεμικά αρχεία αναφέρουν ότι συνολικά 7.976 Έλληνες στρατιώτες είναι σήμερα διάσπαρτα θαμμένοι στα πεδία των μαχών. Η Γεωργία Γούλα από τον Ορχομενό Βοιωτίας είναι από τους ελάχιστους συγγενείς που διαθέτει πολύτιμα στοιχεία, ακόμη κι ένα αυτοσχέδιο σχεδιάγραμμα, για το ακριβές σημείο που είναι θαμμένος ο πατέρας της. Αυτή είναι μία φοβερή ανθρώπινη ιστορία, στο φόντο του παραλογισμού του πολέμου.

Ο πατέρας μου γεννήθηκε το 1913, ήταν παιδί μιας οικογένειας με έξι γιους και μία κόρη. Οι περισσότεροι είχαν τελειώσει το σχολαρχείο και γνώριζαν ως και γαλλικά. Παντρεύτηκε τη Μαρία Κώνστα, αδερφή του τότε Γενικού Διευθυντή του Χημείου του Κράτους, Ζήση Κώνστα. Οι δύο άνδρες έφυγαν στον πόλεμο. Η μάνα μου έμεινε πίσω έγκυος σε εμένα. Έτσι, πήρα το όνομα του πατέρα μου.

Τραυματίστηκε στη μάχη της Καΐτσας, στις 28 Ιανουαρίου 1941, ημέρα Τρίτη και ώρα 1 το μεσημέρι. Από το πρωί, η μονάδα του πατέρα μου είχε λάβει την εντολή για την αποκατάστασης μιας γέφυρας, που είχαν καταστρέψει υποχωρώντας οι Ιταλοί. Κάποια στιγμή, εμφανίστηκαν τα ιταλικά αεροπλάνα. Ο πατέρας μου φώναξε στους υπόλοιπους να καλυφθούν –οι εφημερίδες της εποχής έγραψαν ότι «έπεσε επ’ ανδραγαθία»-, όμως εκείνος δεν πρόλαβε κι ένας όλμος του έκοψε το πόδι πάνω από την αρβύλα. Ειδοποιήθηκε ο αδερφός της μάνας μου, έφεδρος αξιωματικός του Πυροβολικού. «Πώς θα με δει η Μαρία, έτσι χωρίς πόδι;», του είπε ο πατέρας μου.

[VICE Video] Οι Έλληνες που Πιστεύουν ότι η Γη Είναι Επίπεδη

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Άρχισε τότε ένας αγώνας δρόμου, ώστε να μεταφερθεί ο τραυματίας στο νοσοκομείο. Η διαδρομή ήταν πολύ δύσκολη, υπήρχαν εμπόδια, στρατιωτικά μπλόκα κι όταν έφθασαν στο σημείο που είχε στηθεί το στρατιωτικό χειρουργείο, διαπίστωσαν ότι είχε φύγει τις προηγούμενες μέρες. Ξεκίνησαν για την Κλεισούρα. Ο πατέρας μου αιμορραγούσε και έχανε τις αισθήσεις του, όπως μου μετέφερε αργότερα ο θείος μου. «Γιατί δεν βάλατε αλατόνερο στο τραύμα;» τον ρώτησα αφελώς, πολλές φορές, τα επόμενα χρόνια. «Καταλαβαίνεις τι λες; Ήταν πόλεμος και ήμασταν στη μέση του πουθενά», απαντούσε εκείνος. Ο πατέρας μου άντεξε έξι ώρες. Κατέληξε στις 7 το απόγευμα, δέκα λεπτά πριν φθάσουν στο χειρουργείο.

Το επόμενο πρωί, ο αδερφός της μάνας μου τον μετέφερε και τον έθαψε έξω από το χωριό Γκορίτσα Κλεισούρας, στα πρανή ενός λόφου, σε σημείο που δεν μπορούσε να καλλιεργηθεί και σε βάθος δύο μέτρων, ώστε να μην τον ξεθάψουν τα αγρίμια. Ο θείος μου, όμως, είχε τη φοβερή πρόνοια να καταγράψει το σημείο. Σε δυο άγραφες σελίδες στην άδεια του τρακτέρ του πατέρα μου, που είχε επιτάξει ο Στρατός, σχεδίασε με εξαιρετική ακρίβεια την τοποθεσία. Την πλαγιά, τα πρανή, τη συστάδα με τη καρυδιές, τις σπηλιές απέναντι στου βουνό, όπου είχαν στήσει το στρατιωτικό μαγειρείο, τον μιναρέ του τζαμιού, το γεφυράκι.

Φύλαξε το σχεδιάγραμμα και το έδωσε στη μητέρα μου, μετά τη λήξη του πολέμου. Ήταν το πιο πολύτιμο πράγμα που είχαμε στο σπίτι. «Μην κλαις, Μαρία», την παρηγορούσε. «Οι άλλοι συγγενείς δεν γνωρίζουν πού είναι θαμμένοι οι δικοί τους άνθρωποι, τα οστά τους είναι διάσπαρτα. Εμείς γνωρίζουμε πού είναι ο Γιώργος και θα πάμε να τον φέρουμε», της έλεγε. Αυτήν την ιστορία την άκουγα για δεκαετίες. Ήταν η κρυφή ελπίδα της οικογένειάς μας, ότι κάποια στιγμή θα πάμε όλοι μαζί να φέρουμε τον πατέρα μου. Ο θείος μου πέθανε το 1985. Λίγο πριν φύγει, μου είπε, «Γεωργία, τώρα θα πας εσύ να τον φέρεις».

Τον Οκτώβριο του 2006 ταξίδεψα στην Αλβανία. Είχαν ξεκινήσει οι ερευνητικές επαφές μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας για την κατασκευή στρατιωτικών νεκροταφείων και την ανακομιδή των οστών. Ταξίδεψα με μία φίλη μου. Φθάσαμε με το λεωφορείο ως τα Γιάννενα και από εκεί με ταξί ως την Κακαβιά. Δεν θα ξεχάσω ποτέ το συναίσθημα όταν πέρασα τα σύνορα, ήταν σαν με σκεπάζει ένα ιστορικό βάρος. Ένιωσα ρίγος, ένα συναίσθημα μεταξύ πραγματικότητας και ονείρου. Φθάσαμε στο σημείο έξω από το χωριό Γκορίτσα, όπως έλεγε το σχεδιάγραμμα. Αναζήτησα τα σημάδια και ήταν ακριβώς όπως τα είχε σχεδιάσει ο αδερφός της μητέρας μου στο χαρτί. Το ύψωμα, οι σπηλιές, το τζαμί. Δίστασα να αποφασίσω αν έπρεπε να σκάψουμε. Μπορεί να μας έπαιρνε μία ώρα, μπορεί και πέντε μέρες. Τουλάχιστον, είχα βρει το σημείο. Και τώρα, μετά από επτά δεκαετίες αναμονής, ελπίζω ότι ήρθε η ώρα να επιστρέψω για να κηδέψω τον πατέρα μου».

Η κυρία Γούλα τονίζει την καθοριστική συμβολή του Γιώργου Σούρλα, πρώην Αντιπροέδρου της Βουλής και Επίτιμου Προέδρου της Επιτροπής Συγγενών Πεσόντων, στην πολυετή και σύνθετη προσπάθεια για την οριστική συμφωνία Ελλάδας-Αλβανίας. «Είναι μια ιστορική στιγμή η επιστροφή των συγγενών στο μέτωπο του πολέμου για την αναζήτηση των οστών των συγγενών τους. Πρόκειται για τον ελάχιστο φόρο τιμή προς τους πεσόντες του έπους του 1940-1», δηλώνει στο VICE ο κ. Σούρλας. Ελάχιστοι τάφοι Ελλήνων στρατιωτών είναι επώνυμοι. Οι περισσότεροι είναι θαμμένοι είτε διάσπαρτα είτε σε ομαδικούς τάφους κι ελάχιστοι συγγενείς γνωρίζουν το ακριβές σημείο. Η διμερής συμφωνία προβλέπει την ανακομιδή των οστών και τη φύλαξή τους στα δύο επίσημα στρατιωτικά νεκροταφεία, στην Κλεισούρα και τους Βουλιαράτες. Οι πρώτες συζητήσεις είχαν ξεκινήσει επίσημα το 2009. Στο παρασκήνιο, ακροδεξιοί κύκλοι στην Αλβανία φέρεται να αντιδρούσαν στην κατασκευή των νεκροταφείων σε αλβανικό έδαφος. Επιπλέον, το ζήτημα είχε τεθεί σε διπλωματικό επίπεδο ως όρος για την ευρωπαϊκή πορεία της γειτονικής χώρας.

Την περασμένη εβδομάδα στην Αθήνα, η μικτή επιτροπή ανακοίνωσε ότι οι εργασίες, εκτός απροόπτου, πρόκειται να ξεκινήσουν στις 18 Ιανουαρίου 2018 στην περιοχή Ντραγκότι. Εκεί εκτιμάται ότι βρίσκεται ομαδικός τάφος 600 και πλέον Ελλήνων στρατιωτών. Σε πρώτη φάση, το πιθανότερο είναι ότι θα γίνουν ορισμένες προπαρασκευαστικές εργασίες. Επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας είναι ο διευθυντής του Β΄ Κλάδου του ΓΕΕΘΑ, υποναύαρχος Στυλιανός Πετράκης και της αλβανικής ο αναπληρωτής αρχηγός του Στρατού Ξηράς, ταξίαρχος Dede Prenga. Οι Ιταλοί έχουν περισυλλέξει τους δικούς τους νεκρούς στο αλβανικό μέτωπο ήδη από τη δεκαετία του '60. Μάλιστα, τότε είχαν συγκεντρώσει και οστά Ελλήνων στρατιωτών σε προκαθορισμένα σημεία. Σε κάποιους τάφους έγραψαν: «Εχθροί στη ζωή - Φίλοι στον θάνατο».

Περισσότερα από το VICE

Ο Ακτιβιστής που Έφθασε στον Άρειο Πάγο για Ένα Γραμμάριο Κάνναβης

Ένα Μάθημα Ομορφιάς από τη Morgan Mikenas, που Αρνείται να Ξυρίζει τις Τρίχες στο Σώμα της

Η Ιστορία του «Metal Hammer», του Περιοδικού που Μεγάλωσε Γενιές Mεταλάδων