FYI.

This story is over 5 years old.

Tech

Τα Ρομπότ του Χρηματιστηρίου Ήξεραν ότι Έρχεται η Οικονομική Κρίση;

Η αόρατη οικολογία των αλγορίθμων στο χρηματιστήριο.
Harry Cheadle
Κείμενο Harry Cheadle

Το illustration είναι του Jacob Livengood

Αν ζητήσεις από έναν άγνωστο στο δρόμο να περιγράψει πώς είναι το χρηματιστήριο, οι περισσότεροι μάλλον θα αναφέρουν ένα τσούρμο ιδρωμένους τύπους με λευκά πουκάμισα να φωνάζουν και να χειρονομούν σε μια εμπορική αρένα στη Wall Street. Oι πιο πολυμαθείς μπορεί να συμπεριλάβουν αναφορές σε πλούσιους συνταξιούχους που παίζουν με τα λεφτά τους μέσω υπολογιστή ή γραφεία γεμάτα με καταπονημένους σπασίκλες, κολλημένους σε τερματικά με πολλές οθόνες.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Η πραγματικότητα αυτές τις μέρες είναι ότι ο μέσος χρηματιστής δεν έχει ούτε μάτια, ούτε χέρια ούτε συναισθήματα. Έχει μόνο τους αριθμούς. Οι εμπορικές αγορές παγκοσμίως έχουν καταληφθεί από ρομπότ ή πιο συγκεκριμένα, αλγόριθμους που σκανάρουν δεδομένα και εμπορεύονται μετοχές τόσο γρήγορα, που οι ανθρώπινοι εγκέφαλοι των δημιουργών τους δεν μπορούν να ακολουθήσουν.

Οι συναλλαγές υψηλής συχνότητας (HFT) αντιπροσωπεύουν περίπου το ήμισυ των συναλλαγών των ΗΠΑ στο χρηματιστήριο κατά το 2012, περίπου 1,6 δισ. μετοχές την ημέρα, σύμφωνα με εκτιμήσεις που επικαλείται το Bloomberg Businessweek. Αυυτοί οι αλγόριθμοι μιμούνται τις συναλλαγές των χρηματιστών, αγοράζοντας και πουλώντας μετοχές μεταξύ τους, αν και είναι εξοπλισμένοι μόνο με τα πιο στοιχειώδη αναλυτικά εργαλεία, ώστε να εκτελούν συναλλαγές όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Σε αντίθεση με τους έμβιους χρηματιστές, των οποίων οι ενέργειες συχνά υποστηρίζονται από πραγματικά στοιχεία, όπως οι αναφορές τριμηνιαίων κερδών ή ζημιών των εταιρειών, οι αλγόριθμοι αντιδρούν μόνο με την κίνηση της αγοράς σε πραγματικό χρόνο, προκαλώντας κάποιους επιστήμονες και αναλυτές να δηλώσουν ότι η λειτουργία τους χωρίς επίβλεψη, μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα.

Τον Σεπτέμβριο, ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι δημοσίευσαν μια έρευνα που εξέταζε τα αποτελέσματα της εκτεταμένης χρήσης αυτών των τόσο περιορισμένης στόχευσης αλγόριθμων. Με τη χρήση δεδομένων που συνέλεξε η Nanex, μια εταιρεία που ειδικεύεται σε λογισμικό που παρέχει στους επενδυτές πληροφορίες για την κίνηση της αγοράς σε πραγματικό χρόνο, η ομάδα είχε πρόσβαση σε συναλλαγές που έλαβαν χώρα σε χρονικά περιθώρια μικρότερα του δευτερολέπτου -ένα χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο μόνο τα ρομπότ μπορούν να δράσουν. Έκαναν μια συνταρακτική ανακάλυψη: Από τον Ιανουάριο του 2006 μέχρι τον Φεβρουάριο του 2011, υπήρχαν περισσότερα από 18000 «μπουμ» και κραχ στις τιμές των μετοχών, τα οποία επιλύονταν από μόνα τους σχεδόν άμεσα και τα οποία δεν είχαν εντοπιστεί μέχρι σήμερα.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Παρά την ικανότητα των αγορών να επανέρχονται σε κλάσματα του δευτερολέπτου, αυτές οι εξωφρενικές διακυμάνσεις αποτελούν «τεράστια κραχ» σύμφωνα με τον Neil Johnson, τον κεντρικό συγγραφέα της έρευνας.

«Όχι μόνο το 10 τοις εκατό ή το 20 τοις εκατό μιας μετοχής, αλλά σχεδόν το 100% της αξίας της -μέσα σε ένα δευτερόλεπτο», είπε. «Ακόμα κι αν δουλεύουν από μόνα τους, [τα ρομπότ] συγκροτούν ομάδες. Καταλήγουμε σε ένα είδος συμπεριφοράς του όχλου, όπου ένα σωρό από αυτά έχουν ακριβώς την ίδια άποψη, ακριβώς την ίδια στιγμή. Γι 'αυτό προκαλούν αυτά τα τεράστιες μπουμ και κραχ, τα οποία δεν παρατηρούνται στον ανθρώπινο κόσμο».

Πριν από την κυκλοφορία της έρευνας του Johnson, με τίτλο «Η Απότομη Άνοδος της Νέας Mηχανικής Οικολογίας πέρα από το Χρόνο Ανθρώπινης Ανταπόκρισης» ακόμα και οι εταιρείες που έστειλαν τα bots έξω στον κόσμο δεν γνώριζαν για τις σχεδόν ανεπαίσθητες, υπερταχείες υφέσεις και τις ανοδικές τάσεις που δημιουργούνταν εξαιτίας των ρομπότ. Ενώ εμπορεύονται πολύ πιο γρήγορα από τους ανθρώπους, οι αλγόριθμοι μοιράζονται μαζί μας μια αδυναμία: Την ομαδική σκέψη. Αυτό επηρεάζει όχι μόνο μεμονωμένες μετοχές, αλλά μερικές φορές ολόκληρες αγορές -ομάδες ρομπότ με παρόμοιους στόχους που ανταγωνίζονται το ένα το άλλο στην αγορά, μερικές φορές αρχίζουν τις συναλλαγές με τρόπο που θυμίζει πτώση ντόμινο, η οποία μπορεί να εξελιχθεί σε φούσκα και να εκδηλωθεί σε μεγάλο βαθμό ακόμα και στον κόσμο των ανθρώπων.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Ως εκ τούτου δημιουργήθηκε το φαινόμενο «flash crash»(κραχ-αστραπή), το οποίο προκαλείται, τουλάχιστον εν μέρει, από τις HFT. Το πιο γνωστό χτύπησε στις 6 Μαΐου του 2010, όταν ο δείκτης Dow Jones υποχώρησε κατά 9 τοις εκατό της αξίας του μέσα σε πέντε λεπτά και στη συνέχεια ανέκτησε το μεγαλύτερο μέρος της, 20 λεπτά αργότερα. Άλλες παραδοξότητες που σχετίζονται με τα ρομπότ, περιλαμβάνουν τον «μυστηριώδη αλγόριθμο» που αντιστοιχούσε στο 4% του συνόλου της κίνησης στην χρηματιστηριακή αγορά των ΗΠΑ μία εβδομάδα του Οκτωβρίου του 2012 και το ηλίθιο, ασυνήθιστο πρόβλημα που οδήγησε τη Knight Capital στην αγορά και την πώληση μετοχών αξίας εφτά δισεκατομμυρίων δολαρίων στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης μέσα σε 45 λεπτά την 1η Αυγούστου του 2012, κάτι που οδήγησε την εταιρεία στο να χάσει 440.000.000 δολάρια (40% της αξίας της).

Οι επικριτές των HFT υποστηρίζουν ότι οι αλγόριθμοι καθιστούν τις αγορές πιο ευμετάβλητες, μειώνουν τα κέρδη για τους τακτικούς επενδυτές οι οποίοι ανταγωνίζονται αυτές τις μηχανές και δεν έχουν καμία κοινωνική χρησιμότητα πέρα από το να κάνουν μια ομάδα από πολύ πλούσιους ανθρώπους ακόμα πλουσιότερους. Η Ιταλία -για φαντάσου- ήταν η πρώτη χώρα που πέρασε φορολογική νομοθεσία με συγκεκριμένο στόχο τη μείωση των HFT. Αναρωτιέμαι εάν αυτές οι τάσεις θα μπορούσαν να επηρεάσουν την παγκόσμια οικονομία και εάν θα έπρεπε να αρχίσω το σκάψιμο ενός υπόγειου καταφυγίου στο πλαίσιο της προετοιμασίας για μια αλγοριθμική οικονομική αποκάλυψη. Για να απαντήσω σε αυτές τις ανησυχίες ήρθα σε επαφή με τον καθηγητή Johnson.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

VICE: Πόσο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι ένα λογισμικό δημιουργεί μικρο-μπουμ και κραχ στο χρηματιστήριο;

Neil Johnson: Σωστά, κάθε φορά που κοιτάω [την αγορά], πάει καλά, διότι έχει κάνει κάτι κακό την ώρα που ανοιγόκλεινα τα μάτια μου. Είναι σωστό αυτό; Λοιπόν, αποφασίσαμε να εντοπίσουμε αυτά τα αστραπιαία μπουμ και κραχ μέσα από το κραχ του 2008 -το οποίο γνωρίζουν όλοι- και αυτό που ανακαλύψαμε μας εξέπληξε: Όχι μόνο επιταχύνονταν αυτά τα ακραία φαινόμενα, αλλά κλιμακώνονταν μέχρι και περίπου ένα ή ενάμιση χρόνο πριν το κραχ. Εάν κοιτάξεις τις εταιρείες των οποίων οι μετοχές είχαν την πιο σοβαρή κλιμάκωση από μπουμ και πτώσεις (τιμών), αυτές είναι η Morgan Stanley, η Goldman Sachs, η Wells Fargo, η J. P. Morgan, η Τράπεζα της Αμερικής, η Lehman Brothers.

Αυτό σημαίνει ότι οι αλγόριθμοι προέβλεψαν ότι οι εταιρείες αυτές ήταν προβληματικές, όπως τα ζώα πριν από έναν σεισμό ή είναι πιθανό ότι συνέβαλαν στην κρίση;

Αυτό που πιστεύω ότι συμβαίνει είναι ότι αυτοί οι αλγόριθμοι, οι οποίοι φυσικά έχουν γραφτεί από ανθρώπους, αλλά λειτουργούν ανεξάρτητα, συμπέραναν ότι υπήρχε μια αδυναμία στον χρηματοπιστωτικό τομέα σχεδόν ένα χρόνο πριν. Δεν λέω κατ 'ανάγκην ότι την προκάλεσαν, αλλά σίγουρα είδαν τα κενά να αρχίζουν να εμφανίζονται και να μεγαλώνουν. Έτσι αυτές οι συμμορίες [ρομπότ] σχηματίζονταν όλο και πιο συχνά στην πορεία προς το κραχ.

Αυτό ακούγεται περίπλοκο. Είναι σαν το σενάριο τύπου, το αυγό έκανε την κότα ή το αντίστροφο.  Αλλά εσείς λέτε πως η οικολογία των μηχανών βοηθά σίγουρα στην πρόκληση αυτών των κραχ-αστραπή που ξεπροβάλλουν κατά καιρούς στη χρηματιστηριακή αγορά την οποία αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι. Σωστά;

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Ερευνήσαμε γύρω από αυτά τα κραχ αστραπή και πάλι εντοπίσαμε μια συγκέντρωση υπερταχείων μπουμ και πτώσεων. Οπότε ναι, νομίζω ότι είναι όλα μέρος του ίδιου πράγματος. Οι οικονομολόγοι πάντα βρίσκουν κάποιου είδους καλό λόγο που συμβαίνει ένα κραχ. Υπάρχει μια τάση να δαχτυλοδείχνουν ένα αντικείμενο. Αλλά μια οικολογία καταρρέει όχι εξαιτίας ενός αντικειμένου, αλλά λόγω των αλληλεπιδράσεων και της συλλογικής συμπεριφοράς τους. Αν βγω στον αυτοκινητόδρομο και καταλήξω να είμαι ένα αυτοκίνητο σε μια τεράστια καραμπόλα, είναι δικό μου το λάθος; Ναι, ίσως - είμαι εκεί. Αλλά εκεί είναι και όλοι οι άλλοι.

Τι πιστεύετε για το φόρο HFT που μόλις πέρασε η Ιταλία; Θα είναι πρόβλημα εάν τον υιοθετήσουν άλλες χώρες;

Νομίζω ότι η ιδέα του φόρου είναι κακή. Θέτει όλων των ειδών τα ερωτήματα: όπως το ποιοι θα πρέπει να φορολογούνται. Τα πρόσωπα που εμπορεύονται τις μετοχές μιας εταιρείας με βάση στην εν λόγω χώρα ή ο ιδιοκτήτης ενός αλγορίθμου ο οποίος τυχαίνει να έχει ένα γραφείο στη χώρα αυτή ή μήπως οι ιδιοκτήτες των αλγορίθμων, των οποίων το εμπόριο υλοποιείται σε μια συναλλαγή σε αυτή τη χώρα; Και τι συμβαίνει όταν το εμπόριο μεταφέρεται πλήρως σε μορφή «cloud» όπου κανείς δεν θα ξέρει πραγματικά που βρίσκεται το οτιδήποτε;

Έχει αναφερθεί ότι ερευνάτε εάν το έργο σας αφορά και στον κυβερνοπόλεμο. Υποθέτετε πως παρόμοιοι αλγόριθμοι θα μπορούσαν να εφαρμοστούν σε διαφορετικά σύνολα δεδομένων και ότι αυτό μπορεί να αποτελέσει μεγάλο πρόβλημα;

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Νομίζω ότι υπάρχει μια ευδιάκριτη δυνατότητα των αλγορίθμων να χρησιμοποιηθούν ως όπλο. Αντί να έχουμε ένα άτομο ή ένα πρόγραμμα να επιτίθεται σε μια υποδομή, γιατί να μην στείλουμε ένα σμήνος από αυτούς τους αλγόριθμους; Αν ήμουν μια υποδομή και βρισκόμουν υπό επίθεση από μια ομάδα αλγορίθμων που δεν ήταν πραγματικά συνδεδεμένοι ο ένας με ένα άλλο - κάτι σαν μία κυβερνο-ανταρσία, πώς θα μπορούσα να την αντιμετωπίσω καλύτερα; Και αν η επίθεση συμβαίνει σε μια κλίμακα μικρότερη του δευτερολέπτου, δεν θα έχω χρόνο να πάρω αποφάσεις. Θα πρέπει να γράψω έναν αλγόριθμο ή μια σειρά αλγορίθμων που να το κάνουν αυτό.

Υπό τις συνθήκες αυτές, σε αντίθεση με το τι συμβαίνει στις αγορές, οι αλγόριθμοι θα μπορούσαν να γίνουν πιο σύνθετοι και ακανθώδεις.

Απολύτως. Η τεχνολογία υπάρχει στην επιστήμη των υπολογιστών για να γραφτούν γενετικοί αλγόριθμοι. Είναι πολύ εύκολο να έχουμε έναν αλγόριθμο, ο οποίος όταν κάτι δεν λειτουργεί καλά, να συνενώνεται με έναν άλλο για να παράγει έναν τρίτο που είναι πολύ καλύτερος από τους αρχικούς. Συνδυάζεις δύο κομμάτια και παίρνεις κάτι «καλύτερο» στη νέα γενιά… Ωστόσο, τότε θα δημιουργηθεί το εξής πρόβλημα: Εάν κάτι πάει στραβά και ρωτήσεις: «Ποιος έβαλε αυτό τον αλγόριθμο εκεί μέσα;». Ο καθένας θα λέει, «Όχι εγώ». Ποιος ξέρει που θα οδηγούσε μία τέτοια εξέλιξη; Αλλά αυτό είναι που συμβαίνει σε μια οικολογία. Στο τέλος τα είδη συνενώνονται και έχεις μεταλλάξεις.

Αν ήσασταν υπεύθυνος για την χρηματιστηριακή αγορά, τι είδους κανονισμούς θα θεσπίζατε;

Θα συγκέντρωνα τους ανθρώπους που κάνουν αυτό το είδος της αλγοριθμικής κωδικοποίησης και θα έχτιζα ένα εργαστήριο που μιμείται την αγορά. Ακριβώς όπως οι βιολόγοι χτίζουν μικρογραφίες [των οικολογιών] στα εργαστήρια για να προσπαθήσουν να κατανοήσουν τα περίπλοκα πράγματα στο παιχνίδι, αυτό είναι που θα ήθελα να κάνω. Δεν θα προσπαθούσα να ρυθμίσω το ρομποτικό εμπόριο, δεν θα προσπαθούσα να το φορολογήσω, θα ήθελα να προσπαθήσω να συμβαδίσω με αυτό και να δω ένα βήμα παραπέρα.