Μιλήσαμε με τον Έλληνα που Σώζει Ανθρώπους στα Ανοιχτά της Λιβύης

Πώς βρίσκεσαι από την Αθήνα στη Λέσβο και από εκεί στη Λιβύη; Ο Ιάσονας Αποστολόπουλος, παρακολουθώντας την προσφυγική κρίση που εκτυλίσσεται τους τελευταίους μήνες στη χώρα μας, αποφάσισε πέρυσι να περάσει ένα μεγάλο χρονικό διάστημα στο βόρειο τμήμα της Λέσβου και να συμμετάσχει στην Αυτο-οργανωμένη Δομή του Πλατάνου.

Στον Πλάτανο, στήθηκε μία δομή αλληλεγγύης στην παραλία της Σκάλας Συκαμιάς. Η βασική τους έγνοια ήταν η παροχή στεγνών ρούχων, φαγητού και ιατρικής περίθαλψης σε ανθρώπους που κατέφθαναν στο νησί. Κάποιες φορές οι αφίξεις ξεπερνούσαν τους 3.000 ανθρώπους την ημέρα.

Με το φουσκωτό σκάφος που συνεισέφερε ο Ιάσονας, δημιουργήθηκε μια ομάδα διάσωσης στη θάλασσα με γιατρούς, ναυαγοσώστες και μεταφραστές αλληλέγγυους. Για έξι μήνες υπήρξε ο κυβερνήτης της ομάδας διάσωσης του Πλατάνου. Ήταν η πρώτη του επαφή με τις επιχειρήσεις διάσωσης.

Η ομάδα αποχώρησε τον Ιούνιο του 2016, αφού λόγω της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας οι προσφυγικές ροές σχεδόν εκμηδενίστηκαν. Ωστόσο, η εκρηκτική κατάσταση που μαινόταν στα ανοιχτά της Λιβύης, όπου καθημερινά εκατοντάδες πρόσφυγες πνίγονταν στη θάλασσα, τον παρακίνησε να στείλει αίτηση στη διασωστική ομάδα SOS Mediterranee. Το αίτημά του εγκρίθηκε και από τότε ο Ιάσονας βρίσκεται διαρκώς εν πλω, σώζοντας τις ζωές των προσφύγων που βρίσκονται σε κίνδυνο κατά τη διάρκεια του ταξιδιού προς την Ευρώπη.

VICE: Αρχικά θέλω να μας περιγράψεις τι ακριβώς είναι αυτό που κάνεις.
Ιάσονας Αποστολόπουλος: Από τις 4 Νοέμβρη 2016 συμμετέχω ως διασώστης στο διασωστικό καράβι «Aquarius» που περιπολεί στα ανοιχτά της Λιβύης. Το καράβι στελεχώνεται και χρηματοδοτείται από δύο ανθρωπιστικές οργανώσεις, τους «SOS Mediterranee» που έχουν αναλάβει το διασωστικό κομμάτι και τους «Γιατρούς Χωρίς Σύνορα» που έχουν αναλάβει την περίθαλψη των προσφύγων στο καράβι. Σκοπός μας είναι η διάσωση των μεταναστών από τη θάλασσα και η ασφαλής μεταφορά τους στην Ιταλία. Γι' αυτό τον λόγο παραμένουμε όλο το 24ωρο έξω από τα λιβυκά χωρικά ύδατα και ψάχνουμε για βάρκες με πρόσφυγες που έρχονται από τη Λιβύη. Όταν εντοπίσουμε μια βάρκα, σταματάμε σε ασφαλή απόσταση το καράβι και προσεγγίζουμε τους πρόσφυγες με τα φουσκωτά μας. Οι πρώτες μας ενέργειες είναι να τους καθησυχάσουμε ότι δεν είμαστε πειρατές -ένοπλες συμμορίες από τη Λιβύη επιτίθενται και ληστεύουν συστηματικά τους πρόσφυγες εν πλω- και στη συνέχεια να αναζητήσουμε ανθρώπους που χρειάζονται άμεση διακομιδή στην κλινική του πλοίου. Κατόπιν, μοιράζουμε σε όλους σωσίβια και ξεκινάμε να τους μεταφέρουμε λίγους-λίγους με τα φουσκωτά σκάφη μας στο καράβι.

Οι διασώσεις κρατούν πολλές ώρες και από τη μια στιγμή στην άλλη τα πράγματα μπορεί να πάνε στραβά. Αν η βάρκα είναι σε κακή κατάσταση, μπορεί να προκληθεί μια αλυσιδωτή αντίδραση πανικού όπου οι πρόσφυγες βουτάνε ανεξέλεγκτα στο νερό για να έρθουν σε μας ή συνωστίζονται στα ασφαλή σημεία της βάρκας ποδοπατώντας μέχρι θανάτου όσους άτυχους πέσουν στο πάτωμα. Ελάχιστοι από τους ανθρώπους αυτούς ξέρουν κολύμπι και κανείς τους δε φοράει σωσίβιο. Αυτό που δυσκολεύει πολύ την κατάσταση είναι η χημική αντίδραση από τη μίξη θαλασσινού νερού και βενζίνης, που προκαλεί εγκαύματα στο σώμα και ωθεί τους μετανάστες να βουτήξουν στη θάλασσα για να γλιτώσουν από τον πόνο. Σε κάθε διάσωση έχουμε ανθρώπους με εγκαύματα στο δέρμα.

Αυτήν τη στιγμή η διάσχιση της Μεσογείου από τη Λιβύη προς την Ιταλία είναι το πιο θανατηφόρο θαλάσσιο πέρασμα της γης. Μόνο μέσα στο 2016, οι νεκροί ξεπέρασαν τους 5.000. Στην πραγματικότητα είναι πολύ περισσότεροι, γιατί υπήρχαν φορές που μάθαμε ότι ολόκληρες βάρκες χάθηκαν στη θάλασσα χωρίς ποτέ να βρεθεί ο ακριβής αριθμός των ανθρώπων που επέβαιναν σε αυτές. Επίσης, η λέξη πέρασμα είναι παραπλανητική. Η Σικελία απέχει 260 ναυτικά μίλια από τις λιβυκές ακτές, το οποίο σημαίνει τρεις ημέρες ταξίδι μεσοπέλαγα, ενώ οι διακινητές λένε στους μετανάστες ψέματα ότι είναι τρεις-τέσσερις ώρες. Παθαίνουν σοκ όταν στο καράβι τους εξηγούμε πόσο μακριά είναι η Ιταλία. Οι βάρκες είναι τόσο κακής ποιότητας και τόσο υπερφορτωμένες που με ελάχιστο κύμα διαλύονται ή αναποδογυρίζουν. Η αλήθεια είναι ότι οι πρόσφυγες σαλπάρουν για 100% σίγουρο θάνατο και η μόνη τους ελπίδα είναι να τους εντοπίσει κάποιο διασωστικό καράβι. Πολλές φορές δεν καταφέρνουν καν να φτάσουν μέχρι τη ζώνη διάσωσης που είναι στα 15 μίλια από την ακτή.

Σε κάθε φουσκωτή βάρκα στοιβάζονται 120-150 άνθρωποι, ενώ στις ξύλινες στριμώχνονται 400-600 άνθρωποι, κατανεμημένοι με φρικτό τρόπο στα αμπάρια που έχει η βάρκα. Ο ένας πατάει το κεφάλι του άλλου, κάποιοι πεθαίνουν από ασφυξία και ταξιδεύουν ζωντανοί μαζί με νεκρούς για ώρες.

Οι άνθρωποι είναι τόσο ευτυχισμένοι επειδή δραπετεύουν από τη φρίκη της Λιβύης, που δεν λογαριάζουν καν τις αυτοκτονικές συνθήκες του ταξιδιού. Οι περισσότεροι Δυτικοαφρικανοί δεν έχουν να πληρώσουν τα 400-500 ευρώ που ζητούν οι Λίβυοι διακινητές και περιέρχονται σε μιας κατάσταση δουλείας 17ου αιώνα.

Πόσα διασωστικά καράβια υπάρχουν συνολικά και πώς ήταν η κατάσταση κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων;
Μέχρι τον Νοέμβρη υπήρχαν δεκάδες διασωστικά καράβια στα ανοιχτά της Λιβύης. Από τις 4 Δεκεμβρίου, όμως, όλα έχουν επιστρέψει στα λιμάνια για να ξεχειμωνιάσουν και έτσι είμαστε πλέον μόνοι μας. Ευτυχώς, πριν από λίγες ημέρες η Ισπανική ΜΚΟ «Proactiva» ανακοίνωσε ότι νοίκιασε ένα καράβι και επανέρχεται στην περιοχή. Παρά τον χειμώνα, οι αφίξεις συνεχίζονται ασταμάτητα. Την τελευταία βδομάδα το «Aquarius» διέσωσε πάνω από 1.000 μετανάστες, εκ των οποίων πολλοί ήταν Άραβες. Αυτό οφείλεται στον εμφύλιο πόλεμο που μαίνεται αυτή την στιγμή στη Λιβύη.

Στις 24 Δεκέμβρη 2016, ακόμη δύο βάρκες δεν έγιναν έγκαιρα αντιληπτές και πάνω από 100 άνθρωποι πνίγηκαν. Οι τεράστιοι αριθμοί θανάτων, μας τσάκιζαν ψυχολογικά. Υπήρχαν μέρες στο καράβι που μαθαίναμε ότι οι νεκροί ήταν περισσότεροι από τους διασωθέντες.

Πώς σε έχει επηρεάσει εσένα όλο αυτό σαν εμπειρία;
Είναι η πιο σκληρή κατάσταση που έχω αντιμετωπίσει στη ζωή μου. Δεν είναι μόνο η φυσική επαφή με τον θάνατο που σε τραυματίζει ψυχικά, αλλά κυρίως το να βλέπεις την κτηνωδία στην οποία υποβάλλονται ολόκληρες ομάδες πληθυσμών που απλώς έτυχε να μη γεννηθούν λευκοί Ευρωπαίοι. Δεν είναι μόνο οι απάνθρωπες συνθήκες ταξιδιού.

Το πολιτικό τοπίο στη Λιβύη αποτελείται από 180 (γνωστές) πολιτοφυλακές που από τις αρχές Δεκέμβρη συγκρούονται ένοπλα για τον έλεγχο της Τρίπολης και άλλων κεντρικών σημείων. Πολλοί άνθρωποι που ζούσαν και εργάζονταν στη Λιβύη προσπαθούν να δραπετεύσουν όπως-όπως. Στην τελευταία διάσωση είχαμε δεκάδες Μαροκινούς, Σύριους, Μπαγκλαντεσιανούς, ακόμη και Λίβυους πρόσφυγες.

Η Λιβύη είναι μια κόλαση για τους μετανάστες. Παντού υπάρχουν ένοπλες πολιτοφυλακές ή συμμορίες που απαγάγουν, εκβιάζουν και ληστεύουν σχεδόν όλους τους αφρικανούς μετανάστες με το που μπαίνουν στη χώρα. Τους φυλακίζουν σε αυτοσχέδια κέντρα κράτησης -περιφραγμένες φάρμες ή αποθήκες ιδιωτών- και τους βασανίζουν καθημερινά για να αποσπάσουν χρήματα από τις οικογένειες τους. Σε περίπτωση που περάσουν μήνες βασανιστηρίων χωρίς να στείλει η οικογένεια χρήματα, τους πουλάνε ως δούλους σε κάποιο αφεντικό για να κάνουν κάθε είδους βαριά, απλήρωτη εργασία. Το αφεντικό βέβαια μπορεί να τον βασανίσει ξανά από την αρχή με την προοπτική να καταφέρει να αποσπάσει χρήματα ή να τον βάλει να κάνει αγγαρείες ή να τον πουλήσει αλλού. Όποιος επιβιώσει για τέσσερις-πέντε μήνες, μπορεί να κερδίσει μια δωρεάν θέση στις βάρκες. Σχεδόν όλοι οι μετανάστες έχουν τραύματα στο κορμί τους και μας λένε «Έτσι και με γυρίσετε πίσω στη Λιβύη, θα βουτήξω στη θάλασσα».

Οι περισσότερες γυναίκες που διασώζουμε από τη θάλασσα έχουν υποστεί ομαδικούς βιασμούς και κάθε είδους σεξουαλική βία μέσα στα κέντρα κράτησης. Πολλές είναι θύματα trafficking και προορίζονται για πορνεία στην Ευρώπη. Οι Λίβυοι διακινητές συχνά απαγάγουν τις γυναίκες αυτές και τις κλείνουν στα λεγόμενα connection houses, οίκους ανοχής στη Λιβύη. Όπως εκμεταλλεύονται τους μετανάστες άνδρες για απλήρωτη βαριά εργασία, εκμεταλλεύονται και τα σώματα των γυναικών.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση όχι μόνο δεν μιλάει για τις συνθήκες που επικρατούν στα λιβυκά κέντρα κράτησης, αλλά τα χρηματοδοτεί, τα έχει εντάξει στον αντιμεταναστευτικό σχεδιασμό και θέλει να χτίσει περισσότερα. Όλα αυτά τα εγκλήματα έχουν την απόλυτη σφραγίδα της Ε.Ε. που στο όνομα της αντιμεταναστευτικής θωράκισης των συνόρων συνεργάζεται με τις συμμορίες στη Λιβύη και εκπαιδεύει το λιβυκό λιμενικό να αναχαιτίζει βάρκες και να επιστρέφει τους μετανάστες στην κόλαση των λιβυκών στρατοπέδων συγκέντρωσης. Η Ε.Ε. πραγματοποιεί μια μαζική εκκαθάριση στα σύνορα της και καταδικάζει χιλιάδες ανθρώπους στην απόλυτη φρίκη.

Δείτε παρακάτω περισσότερες φωτογραφίες.

Περισσότερα από το VICE

Αυτοί που Πετούσαν Μπογιές σε Κρεοπωλεία και Ψαράδικα στις Γιορτές Εξηγούν Γιατί το Έκαναν

Περάσαμε στον Δρόμο την πιο Κρύα Νύχτα των Τελευταίων 40 Χρόνων

Ξεχωριστές Φωτογραφίες από τον Περίεργο Κόσμο των Δενδροφυτευτών