Μπήκαμε στη Χειρότερη «Φαβέλα» της Ελλάδας, στην Άκρη της Κομοτηνής

Σε μία από τις πρώτες παράγκες, κάποιος έγραψε με σπρέι «Welcome to Paris». Η συνέχεια όμως, δεν έχει καθόλου πλάκα στην παραγκούπολη των μουσουλμάνων Ρομά στην Κομοτηνή. Άνθρωποι και σκουπίδια συνυπάρχουν στο Αλάν Κογιού, που είναι η χειρότερη φαβέλα στην Ελλάδα. Δεν είναι σίγουρο ότι μπορούν να αποδοθούν με ρεαλισμό και ψυχραιμία οι συνθήκες διαβίωσης 300 οικογενειών –περίπου 1.500 ατόμων, κανείς δεν μπορεί να πει με ακρίβεια– σε αυτόν τον άθλιο καταυλισμό στην άκρη της Κομοτηνή, στο τέρμα της οδού Αδριανουπόλεως. Η περιοχή απασχολεί τα μίντια και το δημοτικό συμβούλιο μόνο όταν συμβαίνει κάτι πολύ κακό. Την περασμένη εβδομάδα, ένας 15χρονος κωφάλαλος Ρομά κρίθηκε προφυλακιστέος, καθώς κατηγορείται για τον βιασμό και τον φόνο ενός εξάχρονου αγόριου, επίσης κωφάλαλου. Ακόμη και όποιος δεν ήξερε, έμαθε για τη «μαύρη τρύπα» της Κομοτηνής.

Το πρωί της Παρασκευής, το φως του ήλιου ήταν σκληρό και μεγάλωνε τις σκιές στο Αλάν Κογιού (Alan Köyü), που στα τούρκικα σημαίνει «το χωριό στην αλάνα». Υπάρχει ένας κεντρικός δρόμος με παράγκες από τσιμεντόλιθους και ελενίτ για σκεπή και αμέτρητα δαιδαλώδη στενά δρομάκια, ίσα που περνά ένας άνθρωπος. Τα σπίτια στην πρώτη σειρά είναι βαμμένα πορτοκαλί, ροζ, γαλάζιο. Ξυπόλητα παιδιά τρέχουν στα βρωμόνερα, γυναίκες πλένουν πιάτα και τηγάνια έξω στο τσιμέντο. Βρύσες υπάρχουν τρεις-τέσσερις, μόνο σε κεντρικά σημεία, εκεί όπου μαζεύονται οι νοικοκυρές για να γεμίσουν νερό σε πλαστικά μπιτόνια. Δεν υπάρχει φωτισμός ή αποχέτευση. Είναι ένα στίγμα για τον σύγχρονο πολιτισμό, μια χρονομηχανή οδηγεί στο 1950.

Οι άνθρωποι είναι φιλήσυχοι, παρά τις απειλές και τις κατάρες που ξεσήκωσε το τελευταίο φονικό. Οι περισσότεροι έχουν διπλά ονόματα: Αχμέτ και Γιάννης, Γιουσούφ και Λευτέρης. Ο Νεκτάριος Σωτηρίου, μας έβαλε στο σπίτι του. «Έφτιαξα την παράγκα από χοντρό χαρτί. Στη γωνία μπάζει νερό», λέει. Έχει ζεστά μάτια, τέσσερα παιδιά και τέσσερα εγγόνια. Στον τοίχο είναι καρφωμένα κάδρα από τον γάμο του. Κάθε πρωί γυρίζει την πόλη για παλιοσίδερα, μαζί με το άλογό του, τη Μάρω. Πολλοί έχουν άλογα και αυτοσχέδια κάρα με ρόδες αυτοκινήτου και κομμάτια από σασί – «είναι το εργαλείο της δουλειάς», λέει και ζεύει το ζωντανό. Αντί για χαλινάρι, τυλίγει στον λαιμό του αλόγου ένα κομμάτι από μακό μπλούζα.

Ο Λευτέρης είναι 36 χρονών και έχει εγγόνια. Την παράγκα του σκεπάζει πυκνός καπνός. «Καθαρίζω τα μπουριά», σχεδόν μονολογεί και ύστερα διαμαρτύρεται, επειδή η Αστυνομία τον τελευταίο καιρό έχει αποκλείσει τους Ρομά από τον σκουπιδότοπο της Κομοτηνής. «Από εκεί ζούσαμε. Μας πέταξαν έξω, επειδή τα σκουπίδια αξίζουν χρυσάφι».

Όσο πιο βαθειά μπαίνουμε στο Αλάν Κογιού, ανακαλύπτουμε ότι ακόμη και εδώ υπάρχει η καλή και η κακή γειτονιά. Το ανατολικό άκρο της φαβέλας δεν διασχίζει ούτε υποτυπώδης δρόμος, δεν υπάρχει αρχή, μέση και τέλος. Στο σπίτι του εξάχρονου θύματος ακόμη μοιρολογούν, οι άνθρωποι δεν ξέρουν τι λένε μέσα στην αμορφωσιά και την απελπισία τους: «Ο δολοφόνος είναι από το χωριό Άρατος και έχει επιτεθεί ξανά σε παιδιά. Είναι άρρωστος, κάποτε σκότωσε έναν σκύλο και του ήπιε το αίμα».

Η μοναδική παρουσία του κράτους εδώ είναι οι σκόρπιοι πράσινοι κάδοι και ένα περιπολικό της Ασφάλειας με συμβατικές πινακίδες, που τραντάζεται στις λακκούβες. Στις αλάνες τα σκουπίδια είναι ριζωμένα σαν χόρτα, παντού σιγοκαίνε σκόρπιες φωτιές για το ξεγύμνωμα του πλαστικού από τα κλεμμένα καλώδια των γυρολόγων Ρομά. Στις γυμνές αλάνες, όπου κάθε δέντρο και θάμνος έχει καεί για θέρμανση τον χειμώνα, υπάρχουν παράγκες με νάιλον και στραβά ξύλα.

Οι Ρομά είναι ο μικρότερος πληθυσμός (περίπου 15%) της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη, μετά τους Τουρκόφωνους και τους Πομάκους και υπομένουν επιπλέον διακρίσεις και αποκλεισμό. Κάτοικοι του οικισμού έχουν συλληφθεί στο παρελθόν για κλοπές και ναρκωτικά, ενώ έχουν σημειωθεί ξανά βίαια επεισόδια. Πάντως, το κατά πόσο οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης πυροδοτούν τις εγκληματικές συμπεριφορές είναι ένα σύνθετο θέμα, που χρήζει διαφορετικής ανάλυσης.

Η ανεργία θερίζει στο Αλάν Κογιού, όπου οι περισσότεροι ζουν με επιδόματα της Πρόνοιας. Ελάχιστοι έχουν άδεια μικροπωλητή για τα παζάρια και τη λαϊκή αγορά. Τα παιδιά δεν πηγαίνουν στο σχολείο, αν και τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει ορισμένα βήματα προόδου.

Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πότε στήθηκε το Αλάν Κογιού, σίγουρα πάντως πολλές δεκαετίες νωρίτερα. Όλα αυτά τα χρόνια, οι Ρομά ακούνε υποσχέσεις για τη μεταφορά του οικισμού, ώστε να στεγαστούν σε αυτοτελείς κατοικίες και να αποκτήσουν πρόσβαση σε ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης. Το δημοτικό συμβούλιο της Κομοτηνής έχει δρομολογήσει τις διαδικασίες μεταφοράς της φαβέλας από το 2006, όμως τυπικά η προσπάθεια προσκρούει στις αντιδράσεις των ιδιοκτητών γης που επιλέχθηκε για να στηθεί ο νέος οικισμός. Ο τοπικός δήμος είχε καταθέσει στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων ποσό 860.000 ευρώ για την απαλλοτρίωση της έκτασης, ωστόσο οι ιδιοκτήτες προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας, ζητώντας να ματαιωθεί η μετεγκατάσταση. Το έργο περιλαμβάνεται στο τεχνικό πρόγραμμα του δήμου Κομοτηνής για το 2017. Αναμένεται η προκήρυξη των μελετών και η έκδοση του νέου τοπικού ρυμοτομικού σχεδίου, ωστόσο είναι άγνωστο αν τα σπίτια θα χτιστούν με δαπάνη του κράτους ή της αυτοδιοίκησης. Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει με βεβαιότητα σε όλα τα παραπάνω.

Πίσω από τα σχέδια ρυμοτομίας και αστικού σχεδιασμού υπάρχουν άνθρωποι. Στο Αλάν Κογιού ο Αχμέτ μού έλεγε ότι έχει βαρεθεί να «απογράφεται» και να καταθέτει δικαιολογητικά. Το πρωί της Παρασκευής, η φαβέλα ξύπνησε και όλοι μαζί οι Ρομά ξεκίνησαν –όχι από τον δρόμο, αλλά περνώντας ευθεία, σαν νερό, ανάμεσα από παράγκες και αυλές– για τα δικαστήρια, όπου αναμενόταν διερμηνέας νοηματικής από τη Θεσσαλονίκη, ώστε να απολογηθεί ο ανήλικος δράστης της δολοφονίας.

Δείτε περισσότερες φωτογραφίες παρακάτω.

Περισσότερα από το VICE

Κάπως Έτσι Ήταν να Μεγαλώνεις σαν Αλβανάκι στην Ελλάδα του 1990

Πόσο Έλληνας Είσαι; To Επίσημο Τεστ Υπηκοότητας του VICE

Εξομολογήσεις: Η Δύσκολη Ζωή μιας Swinger στην Αθήνα