Ο Πρώην Διοικητής της Μόριας Λέει Ότι τα Κλειστά Κέντρα Μεταναστών θα Είναι Καταστροφή

Ο Γιάννης Μπαλπακάκης ήταν ο διοικητής του Κέντρου Υποδοχής και Ταυτοποίησης της Μόριας στη Λέσβο, για τρία χρόνια παρά τρεις μήνες. Τον περασμένο Σεπτέμβριο ανακοίνωσε την παραίτησή του, πριν ολοκληρωθεί η θητεία του και χωρίς να του ζητηθεί από κάποιον. «Φεύγω, επειδή πρέπει. Κουράστηκα», δήλωσε. Σε αυτά τα τρία χρόνια όμως, στη Μόρια συνέβησαν τα πάντα: ξεσηκωμοί μεταναστών και αιτούντων άσυλο, με τραυματίες και νεκρούς, θάνατοι ανθρώπων από το κρύο, καταγγελίες για βιασμούς και παιδιά που σκέφτονται να αυτοκτονήσουν. Μιλώντας στο VICE με την ασφάλεια της χρονικής απόστασης, o κ. Μπαλπακάκης, απόστρατος ταξίαρχος του Στρατού με καταγωγή από την Κρήτη, αρνείται την εικόνα που μετέδιδαν ελληνικά και διεθνή Μέσα από τη Μόρια. «Καταβάλαμε μεγάλη προσπάθεια για να βοηθήσουμε αυτούς τους ανθρώπους», λέει.

VICE: Λίγες ημέρες μετά την παραίτησή σας, δηλώσατε ότι «Στη Μόρια δεν μπορώ να ξαναπάω». Θέλετε να το εξηγήσετε περισσότερο;
Γιάννης Μπαλπακάκης: Είχαμε φθάσει σε ένα σημείο κορεσμού, τουλάχιστον εγώ, αλλά και οι εργαζόμενοι. Οδηγούμασταν σε ένα αδιέξοδο, η καθυστέρηση στο άσυλο και η διαφαινόμενη αυξητική ροή των αφίξεων έδειχναν ότι θα οδηγούμασταν στη σημερινή κατάσταση. Ένας άνθρωπος που είναι εκεί, πρέπει να βλέπει από τρεις μέχρι έξι μήνες μπροστά και να σχεδιάζει. Είχα κουραστεί, να φροντίζουμε ανθρώπους, να τρέχουμε για χιλιάδες πράγματα. Αν έμενα, θα κορόιδευα τον εαυτό μου. Κάναμε τεράστια προσπάθεια να αντικρούουμε αυτά που ακούγαμε κάθε μέρα για τη Μόρια. Δυστυχώς, δεν υπήρχαν καλές συνθήκες. Δεν ήταν, όμως, το κολαστήριο που ήθελαν πολλοί να παρουσιάσουν.

Είχατε την εικόνα της Μόριας πριν αναλάβετε ως διοικητής;
Ναι, είχα πάει και ως εθελοντής, γνώριζα την κατάσταση, είχα και εμπειρία στη διοίκηση. Ήξερα τι θα αναλάβω.

Θυμάστε την πρώτη μέρα;
Ανέλαβα τον Μάρτιο του 2017, όμως ήμουν εκεί κάθε μέρα από τις 7 Γενάρη. Η πρώτη εικόνα που έμεινε βαθιά μέσα στο μυαλό μου, ήταν στην τέντα αφίξεων. Είχε φθάσει μια βάρκα με επτά-οκτώ μποφόρ και μια μητέρα είχε βγάλει το στήθος της για να ταΐσει το μωρό. Κατά λάθος γύρισα και κοίταξα. Ένα ξερακιανό στήθος, ένα τίποτα, κι ένα μωρό να προσπαθεί να φάει. Έρχονταν πολύ ταλαιπωρημένοι άνθρωποι. Μέσα σε αυτούς βέβαια, ένα μικρό ποσοστό ήταν οι παραβατικοί κι αυτοί δημιουργούσαν την κακή εικόνα.

Ποια ήταν η πιο δύσκολη περίοδος αυτά τα τρία χρόνια;
Υπήρχαν περίοδοι εντάσεων, ειδικά όταν είχαμε πολλούς Σύρους, που είχαν μεταξύ τους πολλά προβλήματα. Έρχονταν από εμπόλεμες ζώνες και ήταν σε πολύ άσχημη κατάσταση. Όταν άρχισαν να έρχονται περισσότεροι Αφγανοί, υπήρχε ησυχία.

Η πρώτη εικόνα στον εξωτερικό επισκέπτη ήταν τα σκουπίδια και τα λύματα της αποχέτευσης.
Υπάρχουν ακόμη κάποια προβλήματα, όμως ο βιολογικός καθαρισμός πλέον δουλεύει. Για γραφειοκρατικούς λόγους, είχαμε καθυστέρηση δυόμιση ετών. Για τα σκουπίδια, ο δήμος διέθετε τρία δρομολόγια τη μέρα, που δεν αρκούσαν. Το προσωπικό καθαριότητας δεν ερχόταν. Στείλαμε επιστολές στο υπουργείο, έστειλαν άτομα που έκαναν κοινωφελή εργασία κι έπειτα ανέλαβε εργολάβος. Τώρα, με 17.000 ανθρώπους υπάρχει σαφώς δυσκολία.

Πολλές οργανώσεις, ενδειτικά οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, κατήγγειλαν βιασμούς στη Μόρια. Τι απαντάτε;
Σεξουαλικές παρενοχλήσεις οπωσδήποτε υπήρχαν. Είχαμε πολλούς άντρες μόνους και πολλές γυναίκες μόνες, αν και υπήρχε ασφαλής ζώνη. Θέλω να διευκρινήσω κάτι για τους βιασμούς. Όσο ήμουν στη Μόρια αναφέρθηκαν δύο ή τρεις βιασμοί, που ήταν από γυναίκες που ήθελαν να λάβουν καθεστώς ευαλωτότητας. Έγινε δικογραφία, εξετάστηκαν από ιατροδικαστή, όμως δεν διαπιστώθηκε βιασμός. Όποιος έχει στοιχεία, ας τα παρουσιάσει. Τι υπήρχε, όμως; Πολλές γυναίκες από την Αφρική, ανέφεραν ότι είχαν βιαστεί στις χώρες τους ή στην Τουρκία. Μετά από μήνες, αυτό δεν μπορούσε να αξιολογηθεί.

VICE Video: #PAINted Γιατί η Έμφυλη Βία Αφορά Όλ@

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Πέθαναν άνθρωποι από μαγκάλια.
Ήταν λίγο πριν αναλάβω. Άναψαν κάρβουνα μέσα στη σκηνή και πέθαναν από ασφυξία. Πρώτα, ο ένας και μετά από δύο μέρες, ο συγκάτοικός του, με τον ίδιο τρόπο. Δεν μπορώ να το σχολιάσω. Μη νομίζετε ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι έχουν την κατάλληλη παιδεία. Είχαμε βάλει παντού πινακίδες, ενημερώναμε κάθε Παρασκευή τους εκπροσώπους των εθνοτήτων. Ξέρετε πόσα μαγκάλια βρήκαμε μετά από τους θανάτους; Πόσα βράδια ψάχναμε μία-μία τις σκηνές; Βάλαμε 60 σόμπες, τις πακτώσαμε στο χώμα και τους δίναμε ξύλα, για να είναι ελεγχόμενη η κατάσταση.

Η Μόρια χαρακτηρίστηκε ως «η πληγή της Ευρώπης». Τι απαντάτε;
Με στεναχωρεί. Καταβάλαμε μεγάλη προσπάθεια για να βοηθήσουμε τους ανθρώπους, όμως δεν φταίγαμε εμείς. Υπήρχε χώρος για 800 άτομα. Αργότερα, με την Ύπατη Αρμοστεία, τοποθετήσαμε κοντέινερ στο βουνό και η χωρητικότητα αυξήθηκε στους 3.000. Όμως, μετά το 2017 ο πληθυσμός δεν μειώθηκε ποτέ κάτω από τις 4.500, φθάνοντας 8.700 πέρυσι τον Αύγουστο. Έβγαζαν τα σκουπίδια φωτογραφία. Είναι λογικό, με τόσο κόσμο, ότι σε μια ώρα οι κάδοι θα είναι γεμάτοι. Κανένας δεν είπε ότι στη Μόρια είχαμε σχολείο μουσικής, τρία σχολεία για αγγλικά και ελληνικά. Είναι υποκριτικό να μιλούν οι Ευρωπαίοι για τη Μόρια, έχοντας κλείσει τα σύνορά τους. Εγώ δεν είχα οικονομική υπηρεσία, δεν μπορούσα να διαχειριστώ ένα ευρώ, πολλές φορές για μικρά πράγματα έβαζα χρήματα από την τσέπη μου.

Με την έστω μικρή χρονική απόσταση, υπάρχει κάτι που θα κάνατε διαφορετικά;
Την αγάπη που δείξαμε και την προσπάθεια που καταβάλαμε, δεν θα την άλλαζα. Αυτό που θα έκανα περισσότερο, αν και δεν ήταν στη δικαιοδοσία μου, θα ήταν να προσπαθήσω ώστε να βοηθηθούν οι τοπικές κοινωνίες. Στα γύρω χωριά έχει αλλάξει η ζωή των ανθρώπων, ξαφνικά βρέθηκαν χιλιάδες στα χωράφια τους.

Σε ό,τι αφορά τη διοίκηση της Μόριας, θα κάνατε κάτι διαφορετικά;
Δεν θα μπορούσα να κάνω κάτι διαφορετικά με τα μέσα που είχα.

Η κυβέρνηση παρουσίασε ένα σχέδιο για το μεταναστευτικό, που μεταξύ άλλων προβλέπει τη δημιουργία κλειστών κέντρων για μετανάστες και αιτούντες άσυλο. Τι άποψη έχετε;
Είχε έρθει ο κύριος Μητσοτάκης στη Μόρια τρεις μήνες πριν από τις εκλογές και με ρώτησε την άποψή μου για τα κλειστά κέντρα. Του απάντησα με το απτό παράδειγμα που είχα. Δεν κλείνονται αυτοί οι άνθρωποι σε φυλακές, διότι δεν είναι εγκληματίες. Τα κέντρα θα πρέπει να είναι ελεγχόμενα - ποιος μπαίνει, ποιος βγαίνει, να υπάρχει ωράριο. Κάποια στιγμή, το Γραφείο Ευρωπαϊκού Ασύλου στη Μάλτα ήταν να δώσει 700.000 ευρώ για τη δημιουργία συστήματος ελέγχου εισόδου-εξόδου, όμως δεν προχώρησε. Αυτό θα έδινε ασφάλεια και ηρεμία.

Για τα κλειστά κέντρα, τι άποψη έχετε;
Να μπουν οι παραβατικοί ή αυτοί που πρέπει να φύγουν. Δεν μπορείς να κλείσεις 5.000-10.000 ανθρώπους σε ένα Κέντρο. Όταν ξεσηκωθούν τι θα κάνεις; Θα χτυπήσεις γυναίκες και παιδιά; Είχαμε ξεσηκωμούς στη Μόρια και ξέρω πόσο δύσκολη είναι η διαχείριση. Πήρε κάποιες αποφάσεις η κυβέρνηση, χωρίς να ρωτήσει τις τοπικές κοινωνίες. Πρέπει να μιλήσει με τους διοικητές και να δει τις ανάγκες. Η Μόρια θα μπορούσε να γίνει ελεγχόμενο Κέντρο, να αναβαθμιστεί και κυρίως να τηρείται το όριο των 3.000 ατόμων. Ένας παραπάνω, θα πηγαίνει αλλού. Το Καρά-Τεπέ γιατί έχει καλό όνομα; Γιατί χωράει 1.200 και δεν δέχεται κανέναν παραπάνω. Τα κλειστά κέντρα θα είναι μία καταστροφή, δεν μπορούν να λειτουργήσουν. Στη Λέσβο υπήρχε κλειστό κέντρο, στην Παγανή, το 2008. Ένα νέο, θα είναι καταστροφή και για τον τόπο και για τους ίδιους τους ανθρώπους. Δεν θα λειτουργήσει. Και με ποιο σκεπτικό θα κλείσει η Μόρια, όταν υπάρχει υλικοτεχνική υποδοχή και η ΕΕ έχει διαθέσει του κόσμου τα εκατομμύρια; Θα κλείσει, γιατί έχει άσχημο όνομα και θα στηθεί λίγο παραπέρα;

Περισσότερα από το VICE

Μέσα στα Γερμανικά Καταφύγια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου της Θεσσαλονίκης

Ο RG Είναι Πολλά Παραπάνω Από τον Αργύρη του «10 Λεπτά Κήρυγμα»

Κάνω την Πρακτική μου Βοηθώντας Πρόσφυγες να Ενταχθούν στο Ελληνικό Σύστημα