Αποτυχημένες «Ουτοπίες» της Ιστορίας: Απόπειρες να Δημιουργηθεί η Τέλεια Κοινωνία

Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο τεύχος του περιοδικού VICE, Dystopia and Utopia. Πατήστε εδώ για να γίνετε συνδρομητής.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να ήταν πολύ διαφορετικές σήμερα, αν ο Thomas Morton -και όχι οι Πουριτανοί του Πλύμουθ- είχε καταφέρει να περάσει το δικό του. Ένα φιλήδονος τύπος από το Ντέβον της δυτικής Αγγλίας με αδυναμία στον μηλίτη, ο Morton οργάνωνε τα καλύτερα πάρτι που είχαν γίνει ποτέ στον 17ο αιώνα, στο Μάουντ Γουόλαστον του κόλπου της Μασαχουσέτης.

Τα πάρτι είχαν έναν ευγενή, ουτοπικό σκοπό, όμως. Οραματιζόμενος μια απελευθερωμένη γη, ο Morton, ένας ποιητής και δικηγόρος, παρουσιαζόταν ως «οικοδεσπότης» του Μέριμαουντ και οι «συνάδελφοι» έποικοι– ελεύθεροι άνδρες που τους επιτρεπόταν (μέχρι ενός σημείου) να ενταχθούν στην κοινωνία των ιθαγενών Αλγκονκίν - ως «συνεργοί» του.

Ο Morton έστησε ένα παγανιστικό γαϊτανάκι στο Μέριμαουντ, προκαλώντας την οργή των Πουριτανών, οι οποίοι τον συνέλαβαν μαζί με τους υπόλοιπους γλεντζέδες, όλοι εκ των οποίων ήταν τόσο λιώμα, που δεν μπορούσαν να αντισταθούν. Αφού τον έστειλαν πίσω στην Αγγλία, όπου κάθισε στο εδώλιο του κατηγορουμένου, τελικά κρίθηκε αθώος για όλες τις κατηγορίες. Όταν επέστρεψε στην Αμερική, ωστόσο, οι διώξεις εναντίον του συνεχίστηκαν: Ήρθε αντιμέτωπος και με άλλες κατηγορίες, ενώ το σπίτι του, καθώς και τα σπίτια των υποστηρικτών του, κάηκαν. Η Αμερική συνέχισε να ακολουθεί την πουριτανική πορεία που είχε χαράξει, απορρίπτοντας το όνειρο της κοινωνίας με ισοπολιτεία του Μέριμαουντ, καθώς «η παραδοσιακή διασκέδαση των αγγλικών εθίμων» (σύμφωνα με τα λόγια του Μόρτον), αντιμετωπιζόταν με τρόμο, ως ακολασία του διαβόλου.

Έχοντας ιδρυθεί από 1.200 Σκωτσέζους στον Κόλπο του Ντάριεν το 1968, η Καληδονία ήταν μια φιλόδοξη απόπειρα, η οποία κατέληξε να χρεοκοπεί τη Σκωτία, κοστίζοντάς της την ανεξαρτησία της. Περισσότερο από δύο αιώνες πριν από την κατασκευή της διώρυγας του Παναμά, ο γκουρού των οικονομικών William Paterson, ο εγκέφαλος πίσω από την αποικία, συνειδητοποίησε ότι η δημιουργία μιας χερσαίας διαδρομής μεταξύ του Ατλαντικού και του Ειρηνικού κατά μήκος του ισθμού του Παναμά θα χάριζε πολλά πλούτη σε όποιον την έλεγχε.

Με τον λιμό να τον μαστίζει και όντας στο χείλος της χρεοκοπίας, ο λαός της Σκωτίας είχε αγκιστρωθεί στο όνειρο του να αποτελέσει ένα σημαντικό εμπορικό έθνος μέσω μιας αποικίας στον Ισημερινό.Ο λαός χρηματοδότησε το εγχείρημα –δίνοντας τις οικονομίες μιας ολόκληρης ζωής–, όμως οι τυχοδιώκτες που έβαλαν πλώρη από τις αποβάθρες του Λιθ, υπέκυψαν στις τροπικές ασθένειες και οι Ισπανοί έκαψαν ολοσχερώς την αποικία τους.

Νιώθοντας να απειλούνται, οι Άγγλοι απαγόρευσαν στις αποικίες τους να κάνουν εμπορικές συναλλαγές με την Καληδονία, συμβάλλοντας έτσι στην πτώση της. Οι λίγοι επιζώντες επέστρεψαν ντροπιασμένοι και η Αγγλία βιάστηκε να παρέμβει, προτρέποντας τη Σκωτία να προσχωρήσει στην ένωση με μια προσφορά αποζημίωσης στον τεράστιο αριθμό Σκωτσέζων που έχασαν το βιός τους υποστηρίζοντας το όνειρο μιας σκωτσέζικης Αμερικής.

Την ημέρα των Χριστουγέννων του 1858, η Mary Ann Girling, μια παντρεμένη μητέρα δύο παιδιών από το Σάφολκ της ανατολικής Αγγλίας, ισχυρίστηκε ότι είχε δεχθεί επίσκεψη από τον Ιησού Χριστό, ο οποίος της εμφανίστηκε στην κρεβατοκάμαρά της στο Ίπσουιτς. Το 1864, είπε ότι είχε και δεύτερο όραμα. Η ζωή της δεν ήταν καθόλου αξιοσημείωτη μέχρι εκείνη τη στιγμή, όμως από εκεί και έπειτα, η Girling, κόρη ενός αγρότη, ξεκίνησε να ισχυρίζεται ότι ήταν προφήτης και σύντομα ίδρυσε μια αίρεση με το όνομα Παιδιά του Θεού, η οποία την έβαλε στα πρωτοσέλιδα των τοπικών εφημερίδων, πλάι σε κατηγορίες για μαγεία εναντίον της.

Η Girling πίστευε ότι η αποστολή της ήταν να οδηγήσει τα Παιδιά του Θεού στη Γη της Επαγγελίας, η οποία, όπως αποδείχθηκε, ήταν το Νιου Φόρεστ της νότιας Αγγλίας. Έτσι, εμφανίστηκε εκεί, στο μικροσκοπικό χωριό Χορντλ, με περισσότερους από εκατό θρησκόληπτους φανατικούς που χόρευαν. Εκδιωγμένη από την ουτοπία της αλλεπάλληλες φορές, η αίρεση ξεκίνησε να εξασθενεί με την πάροδο του χρόνου και τελικά διαλύθηκε το 1886, όταν η Girling έχασε τη ζωή της από τον καρκίνο.

Πριν από τον Hitler, υπήρχε ένας δάσκαλος που λεγόταν Bernhard Förster. Ένας αντισημίτης εμπνευσμένος από τη σοβινιστική αντίληψη της υπεροχής του γερμανικού λαού και υπέρμαχος της φυλετικής αγνότητας, εκείνος και η γυναίκα του, Elisabeth, ξεκίνησαν από την πατρίδα τους, για να ιδρύσουν έναν παράδεισο Αρίων στη ζούγκλα της Παραγουάης. Τα ζώα, τα έντομα και τα μικρόβια της περιοχής, βέβαια, φαίνεται πως δεν γούσταραν Wagner, μιας και δεν έδειξαν κανέναν σεβασμό στη φυλετική υπεροχή των Γερμανών, οι οποίοι είχαν ξεκινήσει το ταξίδι τους όλο χαρά.

Ο Förster αυτοκτόνησε πίνοντας δηλητήριο σε ένα ξενοδοχείο, το 1889 και το 1893 η Elisabeth επέστρεψε στη Γερμανία για να φροντίσει τον αδερφό της, Friedrich Nietzsche. Η Νέα Γερμανία έγινε μέρος της Παραγουάης και φήμες θέλουν τον γιατρό του Άουσβιτς Josef Mengele, τον γνωστό και ως «Άγγελο του Θανάτου», να έχει περάσει από εκεί κυνηγημένος, μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Σε έναν αιώνα που καθορίστηκε από την ακόρεστη δίψα της Ευρώπης για χρυσό και σκλάβους, ο ψυχοπαθής Κοζάκος τυχοδιώκτης Nikolai Ashinov αποτέλεσε ταυτόχρονα τον κανόνα και την εξαίρεση.

Επηρεασμένος, εν μέρει, από τις αόριστες αντιλήψεις περί συγγένειας μεταξύ της ρωσικής και της αιθιοπικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, καθώς και από μια επιθυμία να υλοποιήσει το μυθικό βασίλειο του Ιωάννη του Πρεσβύτερου (ένας χριστιανικός παράδεισος που δεν υπήρχε, αν και τον αναζητούσαν καθόλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα – μια κλασική περίπτωση fake news, με άλλα λόγια), ο Ashinov ίδρυσε τη ρωσική αποικία της Νέας Μόσχας στις αφρικανικές ακτές της Ερυθράς Θάλασσας, στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται το Τζιμπουτί.

Το όλο εγχείρημα διήρκεσε λίγες εβδομάδες. Ο Ashinov, ένας γερός πότης και βιαστής, αρνήθηκε να υποκύψει στους Γάλλους, των οποίων τα κανονιοφόρα βομβάρδισαν τη Νέα Μόσχα, καταστρέφοντάς τη. Νίπτοντας τας χείρας του, ο τότε τσάρος της Ρωσίας, Αλέξανδρος ο Γ΄, αποκάλεσε το όλο περιστατικό μια «θλιβερή και ανόητη κωμωδία».

Τη δεκαετία του 1890, η Αυστραλία επλήγη από ξηρασία και ύφεση. Οι κουρείς προβάτων απεργούσαν, ζητώντας καλύτερες εργασιακές συνθήκες, με αποτέλεσμα την άγρια τιμωρία τους. Ο σοσιαλιστής William Lane οραματιζόταν έναν καλύτερο κόσμο και ξεκίνησε ένα ταξίδι για την Παραγουάη με 220 Αυστραλούς συμπατριώτες του, όπου ίδρυσε τη Νέα Αυστραλία, η οποία βασίστηκε σε σοσιαλιστικές αρχές.

Με το 90% του ανδρικού πληθυσμού να έχει αφανιστεί σε πολέμους με τη Βραζιλία και την Ουρουγουάη, η παραγουανή κυβέρνηση ήταν πρόθυμη να βοηθήσει τους Αυστραλούς. Οι εργένηδες Αυστραλοί έδειξαν ακόμη μεγαλύτερη προθυμία, συναναστρεφόμενοι τις ντόπιες κυρίες, κάτι που δεν άρεσε στον Lane, ο οποίος φαίνεται πως ήθελε να διατηρήσει τη Νέα Αυστραλία… αυστραλιανή (ήτοι, λευκή ευρωπαϊκή).

Αγανακτισμένος, έφυγε από τη Νέα Αυστραλία, ίδρυσε έναν άλλο οικισμό εκεί κοντά (το Κόσμε) και όταν απέτυχε και αυτό το εγχείρημα, κίνησε για τη Νέα Ζηλανδία, όπου επέστρεψε στην καριέρα του ως δημοσιογράφος, ασπαζόμενος τον αποικιοκρατικό συντηρητισμό. Η Νέα Αυστραλία και το Κόσμε έγιναν ένα με την Παραγουάη, φέρνοντας στον κόσμο έναν ενδιαφέροντα νέο λαό, τους Αυστραλούς Παραγουανούς.

Η Φινλανδία έχει μια μακρά ιστορία ουτοπικής σκέψης, η οποία πυροδοτήθηκε από κάποια αδέλφια του 18ου αιώνα που ίδρυσαν μια μυστικιστική αποσχιστική σέκτα, με την οποία έκαναν περιοδεία στη βόρεια Ευρώπη για 11 χρόνια. Έκτοτε, οι Φινλανδοί έχουν περιπλανηθεί στον κόσμο, από τη Σιέρα Λεόνε μέχρι τη Βραζιλία, αναζητώντας μια πιο ειδυλλιακή ζωή.

Η Σοϊντούλα («Τόπος Αρμονίας»), στο νησί Μάλκολμ, ανοιχτά των δυτικών ακτών του Καναδά, ήταν ένα τέτοιο μέρος. Έχοντας ιδρυθεί το 1901 από τον Matti Kurikka, μια ανήσυχη ψυχή που είχε ήδη αποτύχει να πραγματοποιήσει ένα αντίστοιχο εγχείρημα στο Κουίνσλαντ της Αυστραλίας, η Σοϊντούλα ταλανίζονταν από το γεγονός ότι κανείς από τους Φινλανδούς κατοίκους της δεν ήταν ιδιαίτερα καλός στο ψάρεμα και την υλοτομία, πράγμα που, σε μια περιοχή όπου κυριαρχούσε το νερό και τα δάση, δεν ήταν διόλου καλό.

Ο Kurikka είχε επίσης κάποιες αρκετά ριζοσπαστικές ιδέες για το σεξ και την ανατροφή των παιδιών. Πίστευε ότι ο πατέρας ενός παιδιού έπρεπε να είναι ένας άνδρας που δεν είχε ζήσει με μητέρα και ότι οι άνθρωποι που έμεναν μαζί δεν έπρεπε να κάνουν σεξ. Παρόλα αυτά, αυτό που τελικά έβαλε τέλος στην άγουρη αποικία ήταν μια καταστροφική πυρκαγιά.

Τον Σεπτέμβριο του 1919, ο Ιταλός ποιητής και πιλότος μαχητικού αεροσκάφους του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου Gabriele D’Annunzio, υποστηριζόμενος από ένα τσούρμο στρατιωτών που είχαν λιποτακτήσει, εισέβαλε στην πόλη Φιούμε, στην ακτή της Αδριατικής. Η περιοχή αποτελούσε, μετά το τέλος του πολέμου, αμφισβητούμενο έδαφος.

Κανείς δεν σταμάτησε τον ποιητή-μαχητή και για τους επόμενους 15 μήνες, ανέλαβε τον ρόλο του χαρισματικού δικτάτορα της πόλης, δίνοντας μυστικιστικές ομιλίες από το μπαλκόνι του καθημερινά, ενώ στη συνέχεια έβρισκε συντροφιά στις διαρκώς εναλλασσόμενες ερωμένες του. Ένας άνδρας που έβαζε τους γιους του να τον φωνάζουν «αφέντη» και όχι «μπαμπά», ο D’Annunzio, ο οποίος είχε αδυναμία στην κοκαΐνη και στους αστακούς, ισχυριζόταν ότι είχε πολλές χιλιάδες ερωμένες. Εκείνος και οι ακόλουθοί του, ντύνονταν με μαύρες στολές, διακοσμημένες με νεκροκεφαλές και σταυρωτά κόκκαλα. Μια ομάδα που ισχυριζόταν ότι εκπροσωπούσε τις γυναίκες του Φιούμε, του έδωσε ένα «ιερό» στιλέτο, σύμφωνα με έναν βιογράφο, «για να χαράσσεις τη λέξη “νίκη” στη ζωντανή σάρκα των εχθρών μας».

Πολύ προτού αποκτήσουν θέσεις εξουσίας, ο Hitler και ο Mussolini ήταν και οι δύο μαθητές του ποιητή. Όμως η διακυβέρνηση δεν ήταν το δυνατό σημείο του D’Annunzio, με αποτέλεσμα να πέσει το Φιούμε στα χέρια τυχοδιωκτών και κλεφτών, έως ότου η επίσημη κυβέρνηση στη Ρώμη αποκατέστησε την τάξη και έβαλε τέλος στο φασιστικό διονυσιακό όνειρο.

Ο Henry Ford δεν ήθελε απλώς να καταστρέψει τα μέσα μαζικής μεταφοράς και να γεμίσει τον πλανήτη με τα αυτοκίνητά του. Ήθελε να διαπλάσσει μυαλά και καρδιές, αλλά και να έχει ένα ατελείωτο απόθεμα από πολυπόθητα ελαστικά. Έτσι, ιδρύθηκε το Fordlandia, ένα εργοστάσιο στην κεντροδυτική Αμερική, στην καρδιά του δάσους του Αμαζονίου.

VICE Video: Ο Πρέσβης των ΗΠΑ Μιλάει για τον Ερντογάν, τον Τσίπρα, τον Τραμπ και την Κάνναβη

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook

Το τροπικό δάσος αποψιλώθηκε, εκατοντάδες χιλιόμετρα δρόμου κατασκευάστηκαν και ο Ford –ο οποίος δεν είχε επισκεφτεί ποτέ το μέρος– έκανε ό,τι μπορούσε, για να διαμορφώσει την κοινωνική δομή του χώρου από μακριά, επιβάλλοντας διατροφικούς κανονισμούς στους Βραζιλιάνους εργάτες του, λέγοντάς τους να μην πίνουν, ακόμη και πιέζοντάς τους να μάθουν παραδοσιακούς ευρωπαϊκούς χορούς, όπως η πόλκα και το βαλς.

Όλα αυτά οδήγησαν σε ταραχές, μαχαιρώματα και εξεγέρσεις, με τον Ford να επιδεινώνει την κατάσταση, προσπαθώντας να εφαρμόσει μεγάλης κλίμακας βιομηχανικές πρακτικές στο περίπλοκο οικοσύστημα του τροπικού δάσους. Καθόλου από το καουτσούκ που προήλθε από τα δέντρα της περιοχής δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ σε αυτοκίνητα της Ford και το πείραμα απέτυχε παταγωδώς.

Το πρώτο μέρος που χαρακτηρίστηκε ποτέ ως «χίπικη κοινότητα» ήταν το Ντροπ Σίτι στο αγροτικό νότο του Κολοράντο, το οποίο αποτελούνταν από θολωτές κατασκευές εμπνευσμένες από τις αρχές σχεδιασμού του Buckminster Fuller. Αυτές οι δομές ήταν κατασκευασμένες από ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς: από οροφές αυτοκινήτων, μέχρι καπάκια από μπουκάλια Sprite.

Έχοντας ιδρυθεί σε ένα οικόπεδο 28 στρεμμάτων από σκηνοθέτες και φοιτητές της Σχολής Καλών Τεχνών, η κοινότητα στόχευε στην ισότητα και θεωρούνταν μια απόρριψη της ζωής υπό τον αμερικανικό καπιταλισμό και του βαθιά αντιλαϊκού πολέμου του Βιετνάμ.

Ήταν ένα μεγάλο όνειρο, όμως με το που μαθεύτηκε η ύπαρξη του Ντροπ Σίτι ξεκίνησαν τα προβλήματα: Έγινε ένας φόνος, εμφανίστηκαν συμμορίες μηχανόβιων, ενώ αργότερα ένας εκτροφέας βοοειδών αγόρασε την ουτοπία. Οι τελευταίοι θόλοι κατεδαφίστηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 1990.

Περισσότερα από το VICE

«Δαμάζοντας» τον Γιώργο Παπαπαύλου

Ο Εικαστικός του Δρόμου Cacao Rocks Ζει Μέσα στο Στούντιό του

Οι Επαναστάτριες της Τέχνης της Δεκαετίας του '70