Σκάνδαλο με Μαύρο Χρήμα και Σαφάρι Ελλήνων Γιατρών στη Νότια Αφρική

Photo via Flickr user Aleera

Τον Οκτώβριο του μακρινού 2002 πανεπιστημιακός ορθοπεδικός που υπηρετούσε εκείνη την περίοδο στο Νοσοκομείο Παπανικολάου της Θεσσαλονίκης, φέρεται να συμμετέχει με τη σύζυγό του και άλλα ζευγάρια Ελλήνων γιατρών σε επιστημονικό συνέδριο στη Νότια Αφρική, το οποίο διοργανώνει πολυεθνική εταιρεία ορθοπεδικών υλικών. Το πρόγραμμα του ταξιδιού περιλαμβάνει διαμονή σε πολυτελή ξενοδοχεία, εκδρομές, ακόμη και σαφάρι στην αφρικανική ενδοχώρα. Στη λίστα με τα γενικά έξοδα του ίδιου ταξιδιού, αναφέρονται «δείπνα, πάρτι ειδικά για τους χειρουργούς και περιήγηση με ελικόπτερο», αξίας 57.589,90 ευρώ. Το χρυσό ταξίδι κόστισε 110.898,09 ευρώ. Και μάλλον ήταν σταγόνα στον ωκεανό, αν αναλογιστεί κανείς τα υπέρογκα ποσά που φέρονται να εισέρευσαν την περίοδο 2000-2006 από το «μαύρο ταμείο» της πολυεθνικής DePuy International σε Έλληνες γιατρούς δημόσιων νοσοκομείων, μέσω θυγατρικών της στην Ελλάδα κι ενός δικτύου οφσόρ εταιρειών.

Το διεθνές «σκάνδαλο DePuy» άρχισε να ερευνάται το 2006 στις ΗΠΑ και ήρθε ξανά στο προσκήνιο την περασμένη εβδομάδα, μετά την παραπομπή σε δίκη τριών ορθοπεδικών χειρουργών στη Θεσσαλονίκη. Σύμφωνα με τη δικογραφία, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας βρίσκεται στη διάθεση του VICE, η DePuy πουλούσε ορθοπεδικά υλικά σε ελληνικά νοσοκομεία υπερτιμολογημένα κατά 35%. Το 20% της προσαύξησης φέρεται να κατέληγε στις τσέπες γιατρών που είχαν παραγγείλει τα συγκεκριμένα υλικά και υπηρετούσαν στα Νοσοκομεία «Ιπποκράτειο», «Παπανικολάου» και «Γεννηματάς». Το ελληνικό Δημόσιο εκτιμάται ότι ζημιώθηκε κατά 2,5 εκατ. ευρώ και οι τρεις γιατροί ότι αποκόμισαν κέρδη σε μετρητά που ξεπερνούν το 1,5 εκατ.

Η κινηματογραφική υπόθεση ξεκινά το 2006 στο New Jersey των ΗΠΑ όταν η εταιρεία-κολοσσός ιατρικών προϊόντων Johnson & Johnson (J&J) αποφασίζει να προχωρήσει σε μια επιχείρηση «καθαρά χέρια» στο εσωτερικό της. Στην Ευρώπη τα προϊόντα της J&J εμπορευόταν η βρετανική DePuy International, η οποία είχε δραστηριότητα στην Ελλάδα ήδη από το 1997, αρχικά μέσω μιας ελληνικής εταιρείας-διανομέα την οποία εξαγόρασε τον Φεβρουάριο του 2001. Ο Έλληνας διανομέας Ν.Κ. εμφανίζεται παράλληλα ως ιδιοκτήτης οφσόρ εταιρειών στο Isle of Man της Βρετανίας, μέσω των οποίων οι μίζες διοχετεύονταν στους γιατρούς. Όπως αναφέρεται στο παραπεμπτικό για τους τρεις γιατρούς βούλευμα 813/2014 του Συμβουλίου Εφετών Θεσσαλονίκης, τα μαύρα χρήματα αποκαλούνταν συνθηματικά ως «κίνητρα μετρητών» ή ειρωνικά ως «έξοδα επαγγελματικής εκπαίδευσης» (ProfEd).

Η έρευνα στο εσωτερικό της αμερικάνικης J&J έφτασε γρήγορα στα μαύρα ταμεία της μητρικής DePuy στην Αγγλία και βέβαια στην Ελλάδα. Οι ελληνικές Αρχές ζήτησαν δικαστική συνδρομή και η πρώτη σημαντική εξέλιξη ήρθε με την ομολογία του Robert John Dougall, αντιπροέδρου Στρατηγικών Σχέσεων της DePuy, ο οποίος περιέγραψε την αλληλουχία του μαύρου χρήματος. «Το κυρίως κίνητρο για την αύξηση των πωλήσεων της εταιρείας στην Ελλάδα ήταν η καταβολή αμοιβής στους ορθοπεδικούς γιατρούς που χρησιμοποιούσαν τα προϊόντα της, υπολογιζόμενης σε ποσοστό 20% επί της αξίας των υλικών. Αυτή η αμοιβή ονομαζόταν professional education, εν συντομία ProFed» κατέθεσε ο Dougall, ο οποίος τον Απρίλιο του 2010 καταδικάστηκε από δικαστήριο του Λονδίνου σε ποινή φυλάκισης δώδεκα μηνών για ενεργητική δωροδοκία.

Ο ίδιος εκτίμησε ότι «από το 2002 μέχρι και το 2005 δόθηκαν περισσότερα από 5 εκατ. ευρώ μίζες σε Έλληνες γιατρούς». Ενδεικτικά, όπως περιγράφεται στα ελληνικά δικαστικά έγγραφα, μόνο το έτος 2003 ο ορθοπεδικός Χ.Α. φέρεται να έπεισε το Νοσοκομείο Παπανικολάου να αγοράσει υλικά από την Depuy αξίας 1.552.417 ευρώ. «Το 35% της δαπάνης (543.345,95 ευρώ) ήταν η υπερκοστολόγηση-ζημία για το Δημόσιο, ενώ το 20% αυτής (310.483,40 ευρώ) ήταν το όφελος του ιδίου» αναφέρεται.

Οι ελληνικές Αρχές είχαν αρχίσει να ερευνούν την υπόθεση επίσημα το 2009. Υπάλληλοι του ΣΔΟΕ κατέσχεσαν έγγραφα και υπολογιστές, απέκτησαν πρόσβαση στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο των εταιρειών, πάγωσαν καταθέσεις και άνοιξαν τραπεζικές θυρίδες στελεχών και γιατρών. Κρίσιμη θεωρήθηκε η κατάθεση εξωτερικού συνεργάτη-λογιστή της θυγατρικής στην Ελλάδα, ο οποίος τον Σεπτέμβριο του 2010 καταθέτει: «Δεν μπορώ να γνωρίζω τις τιμές των προϊόντων στην Ελλάδα. Ωστόσο, μου υποδείχθηκε να μειώσω κατά 35% την αξία των αποθεμάτων που υπήρχαν στα βιβλία της εταιρείας, έτσι ώστε να είναι ακριβής σύμφωνα με αυτούς. Οι ίδιοι θεωρούσαν ότι η μείωση έπρεπε να περιλάβει και το κόστος 'ερευνών αγοράς' για την προώθηση συγκεκριμένων προϊόντων, την οποία είχε αναλάβει οφσόρ εταιρεία με έδρα το Isle of Man. Οι ξένοι είχαν προτείνει διάφορα σενάρια για την εξεύρεση λύσης στο ανωτέρω θέμα…».

Από τη δικογραφία προκύπτει ότι σε ορισμένες περιπτώσεις η υπερτιμολόγηση ξεπερνούσε το 35%. Επίσης, φέρεται να προκύπτει ότι τα περισσότερα χρήματα καταβάλλονταν στους γιατρούς σε ζεστά μετρητά, μέσω θυρίδων συγκεκριμένων ελληνικών τραπεζών.

Στην ογκώδη δικογραφία για τους τρεις πανεπιστημιακούς της Θεσσαλονίκης περιλαμβάνονται 49 εμπιστευτικά σημειώματα, πρακτικά κλειστών συνεδριάσεων και e-mails στελεχών, τα οποία είναι εξόχως αποκαλυπτικά.

* Στις 23/3/1999 στέλεχος της εταιρείας γράφει σε συνάδελφό του: «Κορυφαίος χειρούργος στη βορειοδυτική Ελλάδα, όταν είχα προσπαθήσει να τον πείσω να χρησιμοποιήσει τα προϊόντα μας, μου είπε ότι είναι αφοσιωμένος στον Κ. διότι έχουν αυξηθεί οι υποχρεώσεις του, οι δύο γιοι του σπουδάζουν στην Αγγλία».

* Εσωτερικό σημείωμα χωρίς ημερομηνία: «α) Πληρώνει όλους τους χειρουργούς του με εξαίρεση τον… και τον… , β) Αυτοί είναι εναντίον του γιατί άρχισε δουλειά με τα Ιωάννινα, γ) Ο Κ. του είπε ότι θα του προσφέρει δουλειά τον Δεκέμβριο, 2γ) Δεν θα πρέπει να ανησυχούμε για τους χειρουργούς, ήδη ξέρουν ότι τους έχουν εξαπατήσει με τα λεφτά».

* Στις 7/2/2002 γυναίκα στέλεχος προς τον μετέπειτα καταδικασθέντα Dougall: «Οι πελάτες μας (σσ: γιατροί) δεν ήταν πολύ ευχαριστημένοι με την Επαγγελματική Εκπαίδευση του προηγούμενου έτους, καθώς ο ανταγωνισμός ήταν πιο μεγάλος. Είναι πολύ σημαντικό να δηλώσουμε σαφώς, ότι δεν μπορούμε να δαπανήσουμε περισσότερα χρήματα για την Επαγγελματική Εκπαίδευση εκτός εάν η αύξηση των πωλήσεων μας δικαιολογεί την αύξηση αυτή».

* Στις 16/6/2003 το ίδιο στέλεχος προς τον Dougall: «Η χειρότερη απόδοση μας είναι στην δουλειά των spines (spine business)… Μία ασφαλής αλλαγή ήταν ο καθηγητής … που μετακινήθηκε από το Ιπποκράτειο Νοσοκομείο στο Παπανικολάου. θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί ωστόσο, αφού δεν θα είναι εύκολο πια να κρατηθεί χωρίς να είμαστε σε θέση να αναλάβουμε μία μακροχρόνια δέσμευση».

* Στις 13/7/2003 ενημερωτικό σημείωμα προς τον Dougall φέρει τίτλο «ΟΙ 5 ΚΟΡΥΦΑΙΟΙ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΙ ΜΑΣ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ ΑΥΤΟ ΤΟΝ ΧΡΟΝΟ ΕΙΝΑΙ». Στη λίστα υπάρχει το όνομα πανεπιστημιακού στο Νοσοκομείο Παπανικολάου της Θεσσαλονίκης, με τη σημείωση ότι χρησιμοποίησε spines (ορθοπεδικά υλικά για τη σπονδυλική στήλη) αξίας 402.700 ευρώ.

Δεν ήταν μόνο το ζεστό χρήμα που φέρεται να κατέληγε στις τσέπες των γιατρών. Οι εταιρείες έκαναν δελεαστικά δώρα και οργάνωναν ακριβά ταξίδια, με πρόσχημα τη διοργάνωση συνεδρίων σε ολόκληρο τον κόσμο. Στα αρχεία της ελληνικής θυγατρικής της DePuy βρέθηκαν φωτοτυπίες διαβατηρίων κατηγορούμενων γιατρών και των συζύγων τους, καθώς και λίστα εξόδων τέτοιων χρυσών ταξιδιών. Ενδεικτικά, υπάρχει έγγραφο με ημερομηνία 30/11/2002 και τίτλο "GREEK SURGEONS", στο οποίο περιγράφεται το πρόγραμμα ταξιδιού στη Νότια Αφρική ως εξής: «… διάφορες εκδρομές, σαφάρι, πάρτι για τους χειρουργούς, … την ίδια μέρα 15 σύζυγοι και ένας από το προσωπικό είτε θα έχουν ελεύθερη ημέρα για ψώνια ή θα πάνε εκδρομή». Ως συνολικό κόστος ταξιδιού αναγράφεται το ποσό 110.898,09 ευρώ. Σε άλλη λίστα περιγράφονται επίσης έξοδα ταξιδιού 57.589,90 ευρώ με τη δικαιολογία «δείπνα, περιήγηση με ελικόπτερο κ.α». Τον Μάρτιο του 2006 η εταιρεία φέρεται να κάλυψε σε γιατρό ταξίδι στο Σικάγο, αξίας 16.967,80 ευρώ.

Στο βούλευμα του δικαστικού συμβουλίου Θεσσαλονίκης περιγράφεται ότι οι γιατροί ξέπλεναν τα χρήματα από τις μίζες αγοράζοντας ακριβά ακίνητα, πολυτελή ΙΧ και σκάφη αναψυχής, καθώς και ότι μεγάλα ποσά δόθηκαν ως γονική παροχή. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι κατηγορούμενοι είχαν λάβει τραπεζικά δάνεια (έως και 250.000 ευρώ) και άλλα τραπεζικά προϊόντα, ώστε να δικαιολογήσουν την προέλευση των χρημάτων. Οι φορολογικές αρχές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ποσά που εν τέλει βρέθηκαν στους λογαριασμούς τους, δεν δικαιολογούνταν από τα εισοδήματά τους.

Οι γιατροί αρνούνται κατηγορηματικά όλες τις κατηγορίες. Στην προδικασία υποστήριξαν ότι οποιεσδήποτε δοσοληψίες αφορούσαν τα ιδιωτικά ιατρεία τους, που από το νόμο είχαν δικαίωμα να διατηρούν. Μάλιστα ένας εξ αυτών ισχυρίστηκε ότι ποσά που θεωρούνται ως προϊόντα νομιμοποίησης είναι νόμιμα και μάλιστα έχει φορολογηθεί γι' αυτά. Σχετικά με το υψηλό τίμημα των ορθοπεδικών υλικών, οι ίδιοι υποστήριξαν ότι ήταν πράγματι τα ακριβότερα της αγοράς γιατί ήταν και τα περισσότερο ενδεδειγμένα για τις επεμβάσεις. Σε ορισμένα σημεία μάλιστα αντικρούουν το κατηγορητήριο, λέγοντας ότι δεν εργάζονταν στο νοσοκομείο τις μέρες που εμφανίζονται να χειρουργούν με τα υπερκοστολογημένα υλικά. Και οι τρεις πανεπιστημιακοί παραπέμπονται να δικαστούν στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων για «παθητική δωροδοκία» και «νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματική δραστηριότητα» (ξέπλυμα). Η δίκη αναμένεται να προσδιοριστεί το προσεχές διάστημα στη Θεσσαλονίκη. Εκτός των τριών της Θεσσαλονίκης, ακόμη οκτώ γιατροί ελέγχονται στην Αθήνα για την ίδια υπόθεση.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.