Ο Υπουργός Νύχτας Είναι Έλληνας Nεκροθάφτης και Παίζει Τζόγο

Ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης έγραψε το βιβλίο της χρονιάς. Ο «Υπουργός Νύχτας» (εκδ. Πατάκη) είναι μια ιστορία με πρωταγωνιστή έναν τυχοδιώκτη ιδιοκτήτη γραφείου τελετών και ταυτόχρονα εξέχουσα φιγούρα του καθωσπρέπει υποκόσμου που ξέρει καλά να ελίσσεται – σε βαθμό που καταφέρνει να καθίσει σε υπουργική καρέκλα. Στο πρόσωπο του Πρίμο, του κεντρικού ήρωα του μυθιστορήματος, αντανακλάται με μαύρο χιούμορ η εποχής της ελληνικής πλαστής ευμάρειας. Και έπειτα, περνούν μπροστά από τα μάτια μας, σαν φάρσα και αγκάθι στα πλευρά, όλοι οι λόγοι που μας κρατούν επτά χρόνια στροβιλιζόμενους στο σπιράλ της κρίσης. Λίγο προτού φύγει η χρονιά και όσο στενεύουν τα περάσματα, ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες λογοτέχνες μιλά στο VICE για το λεπτό νήμα που ενώνει τον αμοραλισμό και τη συγκυρία με την πολιτική ανέλιξη, για τη γελοιότητα του βίου μας και για το μίσος στον δημόσιο λόγο και τα κοινωνικά δίκτυα.

VICE : Ο χαρακτήρας του Πρίμο, του κεντρικού ήρωα στον «Υπουργό Νύχτας», έχει συστατικά στοιχεία που ο μέσος Έλληνας τελικά ζηλεύει ή απεύχεται;
Γιώργος Σκαμπαρδώνης: Και τα δύο. Καταρχάς πλείστοι Έλληνες πλέον, δεν περιμένουν τίποτα από κανέναν οπότε και δεν περιφρονούν καθόλου τον τζόγο, θεωρώντας τον ως λύση απελπισίας. Όσον αφορά τον τυχοδιωκτισμό του Πρίμο, υπάρχουν πολλοί συμπατριώτες επιδέξιοι όπως αυτός, μην πω και ακόμη πιο ευέλικτοι.

Η εποχή στην οποία αναφέρεται το βιβλίο –η λεγόμενη «της ευμάρειας»- είναι μία περίοδος στην οποία υποσυνείδητα θέλουμε να επιστρέψουμε ή αντίθετα είμαστε πλέον σοφότεροι οπότε τη θεωρούμε δίδαγμα και παράδειγμα προς αποφυγή;
Η εποχή της πλαστής ευμάρειας και κατόπιν της κρίσης δίδαξε κάποια βασικά σε μας τους Έλληνες. Αλλά είναι φανερό πως υπάρχουν και ανεπίδεκτοι μαθήσεως, φανατικοί και άλλοι με μικροσυμφέροντα που βολεύονται μια χαρά – το είδος εκείνο που πάντα βολεύεται, σε κάθε συγκυρία. Ταιριάζει σε όλα τα μεγέθη.

Στον δημόσιο βίο μπορεί να ανέλθει κάποιος με μοναδικά «όπλα» τον αμοραλισμό, τη συγκυρία ή τον λαϊκιστικό λόγο, όπως συμβαίνει με τον Πρίμο;
Φυσικά και αυτό είναι το πιο συνηθισμένο. Τουλάχιστον για να παραμείνει κάποιος αρκετά στον πολιτικό στίβο είναι απαραίτητα κάποια απ' τα προσόντα που αναφέρατε. Όχι πάντα βέβαια, υπάρχουν και λαμπροί πολιτικοί, αλλά σίγουρα με τον σταυρό στο χέρι δεν πετυχαίνεις και πολλά στην πολιτική κονίστρα. Χρειάζονται κι άλλα, ζοφερά ταλέντα.

Έχετε πει ότι «περιθώριο και παρακράτος είναι το ορυκτό της λογοτεχνίας». Έχετε συναντήσει ζοφερούς ήρωες σαν κι αυτούς των βιβλίων σας ή είναι περισσότερο λογοτεχνικό εύρημα και δόλωμα;
Και έχω συναντήσει και ψάξει πολύ, και έχω μιλήσει και συνομιλώ με αυτούς τους ανθρώπους – είναι καθήκον του συγγραφέα να μιλάει με όλους, να τους αφουγκράζεται. Αλλά από εκεί και πέρα, συνδυάζεται η πραγματικότητα με την επινόηση, την παραλλαγή και τη φαντασία, ώστε κάθε φορά να εξυπηρετείται η αφήγηση.

Πόσο εύκολο είναι να αποκτήσει ένας συγγραφέας πρόσβαση στον υπόκοσμο και το λούμπεν ή, ακόμη περισσότερο, να κερδίσει την εμπιστοσύνη αυτών των ανθρώπων;
Είναι και εύκολο και δύσκολο. Αν αποφύγεις τον σνομπισμό, την προκατάληψη και την περιφρόνηση, αν είσαι ευγενής και ξέρεις να ακούς, τότε οι άνθρωποι αυτοί σου ανοίγονται και σου μιλούν. Και το καταλαβαίνουν απ' την αρχή, το μυρίζονται αν είσαι φλώρος ή δήθεν – επομένως πρέπει να πιστεύεις στη συγκατάβαση και στη συγχώρεση ως αντίληψη ζωής. Δύσκολο να υποκριθείς.

Γιατί επιλέγετε τόσο μεγάλες δόσεις μαύρου χιούμορ στα βιβλία σας;
Το γκροτέσκο και η φαιδρότητα καραδοκούν σε κάθε βήμα της καθημερινής ζωής, η οποία δεν είναι μια κατάσταση αποκλειστικής δυστυχίας και σοβαροφάνειας. Επομένως είναι φυσικό να περνάει το χιούμορ, ακόμη και η γελοιότητα του βίου μέσα στη λογοτεχνία.

Βαδίζοντας στον έβδομο χρόνο της ελληνικής κρίσης, τι θα μπορούσε να μας τραβήξει στην επιφάνεια;
Η κοινή λογική, η οποία τείνει να γίνει τόσο σπάνια όσο και η ιδιοφυία. Η αντίληψη του πραγματικού, η συνειδητοποίηση των πραγματικών διαστάσεων και των συσχετισμών. Αν επιμένουμε να παριστάνουμε το ποντίκι που βρυχάται, τότε είναι βέβαιο πως θα μας φάει η γάτα.

Σας ανησυχεί το διάχυτο μίσος και η ελαφρότητα στον δημόσιο λόγο, στα social media ή ακόμη και στις μικρές αφορμές στο λεωφορείο;
Το μίσος και ο φθόνος υπάρχουν πάντα. Είναι τα πραγματικά κυρίαρχα και βασικά στοιχεία της ζωής – τα λοιπά, τα καλά, υπάρχουν σε μικρά ποσοστά. Το είπε ο αρχαίος Έλληνας με δυο λέξεις: «Πλείστοι κακοί». Αλλά το μίσος που κρύβεται συνήθως, τώρα βρήκε διέξοδο στα social media, οπότε είναι και μια ευκαιρία να συνειδητοποιήσουμε την πραγματική κατάσταση. Να απαλλαχθούμε από τις αυταπάτες μας.

Κατά πόσο η λογοτεχνία μπορεί να απαλύνει τον πόνο της αβεβαιότητας και της αβάσταχτης καθημερινότητας;
Η λογοτεχνία οφείλει καταρχάς, όντας Τέχνη, να στοχεύει στην απόλαυση του αναγνώστη. Αν δεν υπάρχει απόλαυση, συναρπαγή δια της τραγωδίας ή της κωμωδίας, δεν υπάρχει και τίποτε άλλο που να μπορεί να μεταγγίσει δευτερογενώς. Προηγείται η ευχαρίστηση και όλα τα άλλα έρχονται, όπως η παρηγορία, η πιθανή διδαχή, η απάλυνση, η δραπέτευση.

Περισσότερα από το VICE

Προκλητικές Φωτογραφίες από τη Ζωή Πλούσιων και Φτωχών στην Ίδια Γειτονιά

Γιατί η Πάολα Είναι Καλή Τραγουδίστρια - Και Όσοι την Κατηγορούν Είναι Υποκριτές

Τα Next Big Things της Ελληνικής Μουσικής