Μια Ξενάγηση με μια Παρέα Φιλοπερίεργων Φιλότεχνων στην documenta14

Μου φάνηκε τρομερά ενδιαφέρουσα η ιδέα κι έτσι, όταν πληροφορήθηκα για τους περιπάτους που γίνονται στην Αθήνα με συνοδούς τα «μέλη του Χορού (ειδικά εκπαιδευμένους art specialists)», αποφάσισα να ζήσω αυτήν την εμπειρία, ελπίζοντας ότι θα έμοιαζε με αυτό που είχα πλάσει στο κεφάλι μου. Δεν ήξερα βέβαια τι ακριβώς είναι ο Χορός σε έναν εικαστικό θεσμό. Δεν ήξερα ούτε καν ότι υπήρχε τέτοιο πράγμα εδώ. Σύμφωνα με την αγγελία που είχε αναρτήθει αναζητώντας υποψήφια μέλη: «Ο ρόλος του Χορού είναι να παρακολουθεί τα ενδιαφέροντα των επισκεπτών, να τροφοδοτεί συζητήσεις και να συμμετέχει στους διαλόγους που προκύπτουν από την παρατήρηση των έργων που εκτίθενται και από το γενικότερο κοινωνικό, πολιτικό και γεωγραφικό πλαίσιο της documenta 14». Οι περίπατοι με τα μέλη του, «σχεδιάζονται εν τω γίγνεσθαι ενθαρρύνοντας τον διάλογο και τον προβληματισμό γύρω από τα έργα και τον αντίκτυπό τους στη δημόσια ζωή».

Παρέα με μια ομάδα φιλοπερίεργων φιλότεχνων, συγκεντρωθήκαμε λοιπόν το περασμένο Σάββατο το μεσημέρι στην είσοδο του σκέλους της documenta 14 που φιλοξενείται στο Ωδείο ΑΘηνών. Ξεναγός μας ήταν ο Θωμάς Διάφας, ποιητής και performance artist, 30άρης, κοινωνικός και όσο arty απαιτεί μια τέτοια συνθήκη. Αφού μας συστήθηκε, μας ζήτησε να εξετάσουμε ό,τι θα βλέπαμε στη συνέχεια μέσα από το πρίσμα του έρωτα. Αυτό ήταν το θέμα του περιπάτου. Δεν θα μαθαίναμε λεπτομέρειες για τα έργα και τους καλλιτέχνες. Θα έπρεπε να συζητήσουμε. Τα περί έρωτος ήταν, φυσικά, ένα παιγνιώδες πρόσχημα, ένα αυτοσχεδιαστικό τέχνασμα προκειμένου να μπούμε όλοι στη διαδικασία να μοιραστούμε πιο εύκολα τις σκέψεις μας. Λίγοι δέχονται να μιλήσουν για τη σύγχρονη τέχνη σε ανθρώπους που δεν γνωρίζουν, λίγοι ωστόσο διστάζουν να εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά με το πιο ζωοποιό ανθρώπινο συναίσθημα αν τους ζητηθεί να το κάνουν, ακόμη κι όταν η αφορμή είναι ένα παράξενο έργο τέχνης. Η διαδικασία αυτή λειτούργησε κι αφού έσπασε ο πάγος, ήταν πιο εύκολο να ανταλλάσσουμε γνώμες χωρίς να κάνουμε κύκλους. Έτσι σταθήκαμε μπροστά σε πίνακες, είδαμε προβολές βίντεο, εκτιμήσαμε και απορρίψαμε (περισσότερο ή λιγότερο) ευφάνταστα γλυπτά, συνομιλήσαμε, διαφωνήσαμε και συμφωνήσαμε, κουνήσαμε ακόμη και με συγκατάβαση το κεφάλι ενώ σκεφτόμασταν τι γλυκό θα τρώγαμε μετά στην Αρχελάου στο Παγκράτι.

Όπως συνήθως συμβαίνει με τις ξεναγήσεις, ακόμη και στις πιο παράξενες, στην πορεία τους συλλέγουν και κάποιους «λαθρεπιβάτες» που θέλουν να μάθουν κάτι παραπάνω από τους ειδικούς. Υπάρχουν βέβαια και οι περαστικοί, που όταν δουν πλήθος μαζεμένο βγάζουν λόγο: «Για να το έβαλε εκεί ο καλλιτέχνης, κάτι ήθελε να πει. Αν το είχατε φτιάξει εσείς το έργο, μπορεί και μην το βάζατε. Τι να κάνουμε έτσι είναι η μοντέρνα τέχνη». Το (απρόσκλητο) σχόλιο μιας άγνωστης κυρίας, με κάπως περίεργα μαλλιά το πυροδότησε η δήλωση του ξεναγού μας ότι αν βρισκόταν στη θέση του Νιγηριανού καλλιτέχνη Emeka Ogboh, θα είχε αφαιρέσει από την ηχητική εγκατάσταση ο «Τρόπος που εξελίσσονται οι γήινες υποθέσεις» (The Way Earthly Things Are Going, 2017) τη μακρόστενη οθόνη που δείχνει σε πραγματικό χρόνο τις τιμές τους χρηματιστηρίου. Γούστα είναι αυτά βέβαια, αλλά για τα δικά μου, αυτό το υποβλητικής ατμόσφαιρας installation είναι ένας από τους βασικούς λόγους για να επισκεφτεί κανείς τη documenta στο Ωδείο. Πέραν της προαναφερθείσας οθόνης, υπάρχει στην ορχήστρα του ημιτελούς τσιμεντένιου θεάτρου μια διάταξη με ηχεία, από τα οποία ακούγεται μια γυναικεία χορωδία να ερμηνεύει το πολυφωνικό, ηπειρώτικο τραγούδι «Αλησμονώ και χαίρομαι». Η αντιπαραβολή μεταξύ των ακαταλαβίστων αριθμών που αλλάζουν συνεχώς και του χαικού, σαν πανάρχαιου, τραγουδιού λέει πολλά για την αλλαγή, μέσα στα χρόνια, του τρόπου με τον οποίο εξελίσσονται οι ανθρώπινες υποθέσεις. Δεν είναι δύσκολο να ερμηνεύσεις τη σύλληψη του έργου, αυτό ωστόσο δεν καθιστά λιγότερο δυνατή την εμπειρία τού να βρίσκεσαι μέσα του.

Στο τέλος της ξενάγησης, βρεθήκαμε να μιλάμε για την documenta ως διοργάνωση, για τις προθέσεις και τον βαθμό επιτυχίας της. Ειπώθηκαν ενδιαφέροντα πράγματα, εκφράστηκαν γόνιμοι προβληματισμοί και παρότι σκεφτόμουν πως η συγκεκριμένη δράση στην οποία είχαμε μόλις συμμετάσχει τον είχε πετύχει τον στόχο της, μου έλειψε λίγο η ματιά του πραγματικά ειδικού, κάποιου επιμελητή για παράδειγμα - ίσως επειδή είχα επισκεφτεί ξανά την έκθεση και έτσι ένιωσα λίγες φορές να εκπλήσσομαι. Κάνω επίσης τον εξής συλλογισμό: η σύνδεση με τη σύγχρονη τέχνη φαίνεται σε μένα μια πολύ προσωπική υπόθεση. Ειδικά στην περίπτωση του Ωδείου, ενός χώρου με ελεύθερη είσοδο και τόσο εύκολα προσβάσιμου, θα μου φαινόταν πιο χρήσιμο να το επισκέφτομαι ξανά και ξανά, για συνεχίζω τον στοχαστικό διάλογό μου με τα έργα που κάτι μου είπαν. Ομολογώ, ωστόσο, πως την πιο πυκνή έκθεση του ΕΜΣΤ θα με ενδιέφερε να τη δω στο πλαίσιο ενός τέτοιου περιπάτου, λιγότερο όμως ευεπίφορου στο στοιχείο του τυχαίου.

Αν παρ'όλα αυτά δεν έχετε πάει ακόμη καθόλου στην documenta 14, θα σας παρότρυνα να κλείσετε μια ξενάγηση και θα σας συμβούλευα να συνοδεύεστε από φίλους. Οι κεντρικοί χώροι της διοργάνωσης, το Μουσείο Μπενάκη στην Πειραιώς, το ΕΜΣΤ, η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, το Ωδείο, έχουν όλα ενδιαφέροντες εκθέσεις, όμως ακόμη και μέρη που δεν περιμένατε να χρησιμοποιηθούν ως γκαλερί, από το Μέγαρο ως την πλατεία Βικτωρίας, έχουν τη σημασία τους. Γενικά, όπου δείτε πινακίδα με αυτήν την τόσο αναγνωρίσιμη γραμματοσειρά, ακολουθήστε το βέλος, το λιγότερο που θα δείτε είναι άλλη μία όψη της Αθήνας. Το αν θα ολοκληρώσει η 14η documenta το όραμα που είχε για αυτήν ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Ανταμ Σίμτσικ, μένει να φανεί όταν γίνουν τα εγκαίνια στο Κάσελ στις 10 Ιουνίου.

Δείτε περισσότερες φωτογραφίες:

Περισσότερα από το VICE

Διαβάσαμε την Εργασία του Τσίπρα για το Πέραμα Όταν Ήταν Φοιτητής το 2003

«Μας Έχουν Πηδήξει τα Όνειρα» - Αυτή Είναι η Νέα Εργατική Τάξη στην Ελλάδα

Χρήσιμα και Σπιτικά Τρικ για να Πάτε το Σεξ σε Άλλο Επίπεδο