welzijn

Οι Επιπτώσεις των "R.I.P." Δημοσιεύσεων στα Social Media

Το Facebook έχει αλλάξει τον τρόπο που πολλοί άνθρωποι βιώνουν και εκφράζουν το πένθος τους. Βοηθάει όμως;
LS
Κείμενο Lea Surugue
Young woman sitting on a chair with her cell phone in her hand, looking sad.
Φωτό: Vladimir Vladimirov/ Getty

Μετά τους πυροβολισμούς στο Virginia Tech University, η ερευνήτρια Tamara Wandel συνάντησε αμέσως διασωθέντες και φοιτητές σε όλη τη χώρα για να μιλήσουν για την τραγωδία. Ήταν το πρώτο περιστατικό πυροβολισμών σε campus όπου τα νέα διαδόθηκαν μέσω του Facebook πιο γρήγορα από τα παραδοσιακά media και δημιουργήθηκαν πολλές online ομάδες όπου νέοι άνθρωποι εξέφραζαν τη θλίψη τους και τη στήριξη στα θύματα και τις οικογένειές τους. Επίσης, ήταν η πρώτη φορά που η Wandel αντιλήφθηκε τον μοναδικό ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν τα social media σε τέτοιες δύσκολες στιγμές.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Το είχε ξαναδεί όταν η κόρη της έχασε μια φίλη σε ένα τροχαίο ατύχημα με «γουρούνα», το 2015. «Παρατηρούσα πώς τα παιδιά και οι έφηβοι χρησιμοποιούν το Facebook και το Instagram για τον πόνο και την ελπίδα τους, τις δύσκολες ώρες. Στο τέλος πήρα συνεντεύξεις από άτομα όλων των ηλικιών που είχαν σχέση με το γεγονός και επίσης από τοπικούς και μη ειδικούς σε θέματα πένθους», λέει η Wandel, καθηγήτρια επικοινωνίας στο Evansville University στην Ιντιάνα.

Ο μέσος millennial μπαίνει στο Facebook πολλές φορές τη μέρα (αυτό εξακολουθεί να ισχύει παρά την περσινή παραβίαση δεδομένων και το αντι-Facebook αίσθημα που προέκυψε στη συνέχεια). Οι ερευνητές μόλις αρχίζουν να μελετούν πώς αυτό το φαινόμενο μπορεί να μεταμορφώσει τον τρόπο που πενθούμε και αν τα social media βοηθάνε να αντιμετωπίσουμε την απώλεια. Υπάρχουν αφιερώματα σε νεκρούς αγαπημένους στο Instagram και στο Snapchat, αλλά η πλατφόρμα του Facebook -και το ότι είναι η καλύτερη για να τιμάς της μνήμη ενός νεκρού- το έκανε επίκεντρο της έρευνας.

Μπορεί το Facebook να αλλάξει τις παραδοσιακές αντιλήψεις του πώς θυμόμαστε έναν αγαπημένο και πώς προχωράμε; Αυτό είναι ένα ερώτημα που οι ερευνητές θέλουν να απαντήσουν δεδομένου ότι το πένθος είναι μια οικουμενική εμπειρία και ότι πάρα πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν καθημερινά τα social media. Φυσικά, διαδικτυακές ομάδες στήριξης που φέρνουν σε επαφή αγνώστους που βίωσαν την απώλεια κάποιου αγαπημένου, υπάρχουν από καιρό. Ωστόσο, τα social media δίνουν μια νέα διάσταση σε αυτό, καθώς φέρνουν σε επαφή ανθρώπους με μια κοινότητα ατόμων που επίσης γνώριζαν το εν λόγω άτομο και με τους οποίους μπορούν να μοιραστούν αναμνήσεις. Αυτή η επαφή, σύμφωνα με την έρευνα, μπορεί να βοηθήσει να μειωθεί η απελπισία που νιώθει κανείς μετά από μια απώλεια.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

To 2010, σε μια μελέτη, διαπιστώθηκε ότι μετά τους πυροβολισμούς στο Virginia Tech το 2007 και στο Northern Illinois University, πολλοί φοιτητές είπαν πως το γεγονός ότι ανήκαν σε ομάδες στο Facebook και μπορούσαν να μιλήσουν ανοιχτά για την τραγωδία εκεί με τους «φίλους» τους, ήταν σημαντική πηγή προσωρινής ανακούφισης.


VICE Video: Όλα Όσα Μάθαμε για το Blockchain στην Αθήνα

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook


Σε αυτό το πλαίσιο, τα εικονικά «μνημόσυνα» του Facebook αποτελούν έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους γι' αυτές τις τις διαδικτυακές εμπειρίες πένθους. Μέχρι τον Μάιο του 2007, η πολιτική του Facebook ήταν να σβήνει τα προφίλ των νεκρών. Αυτό άλλαξε όταν η αφαίρεση των προφίλ θυμάτων του Virginia Tech προκάλεσε διαμαρτυρίες και μια καμπάνια επιστολών. «Άνθρωποι που είχαν σχέση με το γεγονός είχαν σοκαριστεί φυσικά, αλλά στενοχωρήθηκαν και που το Facebook είχε κατεβάσει τα προφίλ των θυμάτων», λέει η Wandel. «Ήταν ο εικονικός τοίχος αναμνήσεών τους, έτσι τα ποσταρίσματα είχαν νόημα γι' αυτούς τους ανθρώπους, επειδή ήταν το μόνο απ' το οποίο μπορούσαν να κρατηθούν εκείνες τις στιγμές απόγνωσης».

Σε έρευνα του 2015, επιστήμονες τόνισαν τα οφέλη των παραπάνω στην ψυχική υγεία δείχνοντας ότι πρωτίστως προκύπτουν από το ότι οι άνθρωποι παραμένουν εικονικά ζωντανοί μέσω της online ταυτότητάς τους και μέσω των φίλων, που συναντιούνται για να κατανοήσουν τη ζωή και τον θάνατό τους. Πολλοί από τους συμμετέχοντες στη μελέτη είπαν ότι χρησιμοποιούσαν τα social media για να «μιλάνε» στους νεκρούς και ότι αυτό τους παρηγορούσε.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Αλλά το πένθος είναι περίπλοκο και οι εκφάνσεις του ποικίλουν από άτομο σε άτομο. Τα παραδοσιακά μοντέλα κατανόησης του πένθους λένε ότι υπάρχουν διαφορετικά βήματα στη διαδικασία, αλλά στην πραγματικότητα δεν υπάρχει ένας γραμμικός, οικουμενικός τρόπος πένθους. Ο θάνατος παραμένει ταμπού και μια ανοιχτή συζήτηση επ' αυτού μπορεί να είναι δύσκολη. Οι συζητήσεις στα social media, σύμφωνα με την έρευνα, μπορεί να απελευθερώσουν τους ανθρώπους από κάποιες αναστολές που ειδάλλως νιώθουν όταν ανοίγονται ως προς την απώλειά τους.

Στο κεφάλαιο ενός πρόσφατου βιβλίου που βασίζεται σε μια ποιοτική μελέτη με 198 εφήβους που είχαν χάσει κάποιον φίλο, η Wandel τόνισε πώς γι' αυτούς τους νέους, οι οποίοι συχνά δυσκολεύονται να εκφράσουν αυτό που νιώθουν, το να ποστάρουν στα social media τούς επέτρεψε να σπάσουν ορισμένα ταμπού γύρω από τον θάνατο, να επεξεργαστούν τα συναισθήματά τους και να κατανοήσουν τον θάνατο σύντομα αφότου συνέβη. Έξι μήνες με έναν χρόνο μετά τον θάνατο, καθώς περνούσαν τις διάφορες φάσεις πένθους, οι έφηβοι διαπίστωσαν ότι τα social media τούς βοηθούσαν να εκφράσουν πιο θετικές σκέψεις και ευχάριστες αναμνήσεις.

Οι ερευνητές επίσης αρχίζουν να εξετάσουν πώς αυτές οι πλατφόρμες θα μπορούσαν να είναι μια ευκαιρία ώστε να αναγνωρίζονται τα άτομα που δυσκολεύονται ιδιαίτερα λόγω του θανάτου και μπορεί να έχουν θέματα ψυχικής υγείας, ελέγχοντας τις αναρτήσεις τους και παρατηρώντας τη γλώσσα τους και τις ιδέες, που μπορεί να μην μπορούν να εκφράσουν στην αληθινή ζωή.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Όμως, καθώς προχωράνε οι σχετικές έρευνες, οι μελέτες θέλουν επίσης να τονίσουν τα όρια των social media στη διαδικασία πένθους. «Το πένθος μέσω των social media δεν συστήνεται ως μοναδική πηγή επεξεργασίας της κατάστασης ή πένθους, δεδομένου ότι μπορεί να έχει πολλές παγίδες αφ' εαυτού», λέει η Erin Hope Thompson, κλινική ψυχολόγος και ιδρύτρια του The Loss Foundation, ενός φιλανθρωπικού οργανισμού στο Ηνωμένο Βασίλειο που παρέχει στήριξη για ανθρώπους που έχασαν αγαπημένα πρόσωπα από καρκίνο. «Κάποιοι από τους πιο σημαντικούς κινδύνους είναι ότι μετά από λίγο μπορεί να χαθεί το ενδιαφέρον και κάποιο λογαριασμοί να κλείσουν, κι όλα αυτά να λειτουργήσουν ως άλλη μια απώλεια για τους συγγενείς του νεκρού».

Παραδόξως, αν τα social media φέρνουν κοντά τους ανθρώπους μετά από έναν θάνατο, επίσης δημιουργούν αυξημένο αίσθημα απομόνωσης, αποξένωσης και θυμού σε ορισμένους. «Κάποιοι άνθρωποι με τους οποίους μίλησαν θύμωναν με όσους το έπαιζαν πιο κοντινοί με τους νεκρούς απ' όσο ήταν στην πραγματικότητα ή ένιωθαν ότι δεν τους καταλάβαιναν ή ότι τους ξεχνούσαν. Και ενώ είναι καλό να μοιράζεσαι τον πόνο σου με φίλους που νοιάζονται, συχνά δεν ξέρουν πώς να αντιδράσουν, έτσι το να στηρίζεσαι μόνο σε αυτό μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στην ψυχική σου κατάσταση», λέει η Wandel.

Η Thompson συμφωνεί. Ένα γενικό πρόβλημα με τα social media είναι ότι οι άνθρωποι τείνουν να μοιράζονται μόνο τις πλευρές που θέλουν να δουν οι άλλοι. Στο πένθος αυτό είναι προβληματικό, διότι εξυπηρετεί την προβληματική πεποίθηση ότι οι άλλοι είναι πιο χαρούμενοι ή αντιμετωπίζουν καλύτερα τον θάνατο. «Αυτό μπορεί να είναι εξαιρετικά αποθαρρυντικό και μπορεί να τονώσει αισθήματα απομόνωσης, πράγμα που αποτελεί σημαντικό κίνδυνο για διάφορα προβλήματα ψυχικής υγείας, ακόμη και θάνατο», συμπληρώνει.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Όμως, παρ' όλα αυτά τα θέματα, είναι δύσκολο να αρνηθεί κανείς τον ρόλο που παίζουν τα social media στις συναισθηματικές δυσκολίες και στο πένθος. Το συμπέρασμα είναι ότι αυτή η χρήση πρέπει να γίνεται στο πλαίσιο μιας συνολικής στήριξης πένθους, που περιλαμβάνει μερικές φορές και συναντήσεις με ειδικούς επαγγελματίες.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο VICE US.

Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.

Περισσότερα από το VICE

Τα Ηλεκτρικά Πατίνια στην Αθήνα Είναι Μια Θεωρητικά Καλή, Αλλά Επικίνδυνη Ιδέα

Σταμάτα να Ντύνεσαι Χάλια στο Σπίτι

«Ο Σημίτης Είναι Εβραίος» - Τα Fake News, ο Αντισημιτισμός και η Ακροδεξιά

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.