Η Τραγική Υπόθεση "Φαρμακονήσι" Έγινε Παράσταση στο Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν

Η ελληνική Λαμπεντούζα της 20ής Ιανουαρίου 2014 στο Φαρμακονήσι, όπου έντεκα άνθρωποι, μεταξύ των οποίων οχτώ παιδιά και τρεις γυναίκες, έχασαν τη ζωή τους πρόσθεσε κι άλλους νεκρούς στην αιματοβαμμένη Μεσόγειο. Καθημερινά, δεκάδες μετανάστες και πρόσφυγες χάνουν την ζωή τους στα σύνορα της Ευρώπης, φεύγοντας από εμπόλεμες ζώνες και αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον, με την Ευρωπαϊκή Ένωση παρά τις συνεχείς καταγγελίες από ανθρωπιστικές οργανώσεις να κλείνει εγκληματικά τα μάτια απέναντι στο πρόβλημα.

Τελικά ποτέ δεν μάθαμε επισήμως τι ακριβώς συνέβη στην υπόθεση στο Φαρμακονήσι, αφού οι καταγγελίες από το λιμενικό και από τους διασωθέντες ήταν αντικρουόμενες. Η είδηση όμως πριν λίγους μήνες, της καταδίκης ενός 21χρονου Σύρου ως ο μοναδικός υπεύθυνος για το ναυάγιο, με συνολική ποινή κάθειρξης 145 ετών και φυλάκιση 3 μηνών (βάση νομοθεσίας θα εκτίσει τα 25 έτη) καθώς και χρηματικό πρόστιμο 570.500 ευρώ, ερέθισε τα αισθήματα περί δικαιοσύνης. Αυτό το περιστατικό ήταν η αφορμή και για τον σκηνοθέτη Ανέστη Αζά, να μεταφέρει επί σκηνής την υπόθεση Φαρμακονήσι.

Η υπόθεση, που τέθηκε στο αρχείο πέρυσι το καλοκαίρι από τον Εισαγγελέα, ξανανοίγει φέτος στο θέατρο τέχνης Καρόλου Κουν σε μία παράσταση "θέατρο-ντοκιμαντέρ" στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Παράλληλα, εκκρεμεί το Εφετείο για την καταδίκη του Σύρου πρόσφυγα αλλά και η δίκη στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου μετά από προσφυγή των διασωθέντων.

Η παράσταση ερευνά την υπόθεση μέσα από τους πραγματικούς ήρωες και εξετάζει τη στάση της δικαιοσύνης απέναντι στο μείζον ζήτημα των προσφύγων και των μεταναστών που έρχονται αντιμέτωποι με την Ευρώπη των κλειστών συνόρων. Επαγγελματίες ηθοποιοί αλλά και ειδήμονες, που εμπλέκονται στο θέμα κοινωνικά, επαγγελματικά ή θεσμικά, πρωταγωνιστούν στο έργο επί σκηνής ή εμφανίζονται μέσα από βίντεο, skype ή ηχητικά ντοκουμέντα.

Η ηθοποιός και κοινωνική ανθρωπολόγος Μάρθα Μπουζιούρη ερεύνησε σε βάθος την υπόθεση, που μεταφέρεται με τον πιο αξιόλογο τρόπο δραματουργικά επί σκηνής υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του Ανέστη Αζά. Τρεις ακόμα ηθοποιοί, ο εξαιρετικός Βασίλης Κουκαλάνι, η Θεανώ Μεταξά και ο Άρης Λάσκος ενσαρκώνουν τους χαρακτήρες. Στη σκηνή εμφανίζεται στο φυσικό του ρόλο και ο βραβευμένος φωτορεπόρτερ Γιώργος Μουτάφης, συνεργάτης του VICE, μιλώντας για τις εμπειρίες του στα σύνορα και δείχνοντας αδημοσίευτο υλικό από επαναπροωθήσεις μεταναστών από το λιμενικό.

Λίγο πριν την πρεμιέρα την περασμένη Κυριακή, παρακολούθησα την τελική πρόβα της παράστασης και ανάμεσα στις πυρετώδεις προετοιμασίεςσυνομίλησα με τον σκηνοθέτη της παράστασης, Ανέστη Αζά για την απόφασή του να… σκαλίσει την υπόθεση Φαρμακονήσι.

VICE: Γιατί αποφάσισες να κάνεις παράσταση την υπόθεση Φαρμακονήσι;
Ανέστης Αζάς: Γιατί θεωρώ ότι είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για πάρα πολλά ζητήματα που με απασχολούν εμένα προσωπικά αλλά και όλους μας σαν κοινωνία. Το ένα είναι η πολιτική που ακολουθείται απέναντι στην προσφυγική κρίση αυτή τη στιγμή σε πανευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Αλλά και ειδικότερα πώς το ελληνικό σύστημα και η ελληνική δικαιοσύνη αντιμετώπισε αυτή την συγκεκριμένη υπόθεση.

Από εκεί και πέρα, η αφορμή για να το ξεκινήσω ήταν όταν διάβασα στις εφημερίδες ότι γι' αυτό το ναυάγιο ο μοναδικός υπαίτιος ένοχος καταδικάστηκε αυτός ο Σύριος πιτσιρικάς σε 145 χρόνια φυλακή. Όταν το ακούς σε σοκάρει γιατί είναι δύο φορές η ζωή ενός ανθρώπου, στην πραγματικότητα βέβαια θα εκτίσει 25, αλλά και πάλι. Όταν διάβασα είπα δεν είναι δυνατόν, δεν είναι αλήθεια, πρέπει να το ψάξω, κι έτσι γεννήθηκε η ιδέα αυτού του έργου.

Τι ακριβώς είναι το θέατρο ντοκιμαντέρ;
Είναι ένα πολύ ωραίο είδος θεάτρου όταν γίνεται καλά. Όπως και όλα τα είδη θεάτρου είναι ωραία όταν γίνονται καλά, όλες οι μορφές τέχνης, δεν το διαχωρίζω τόσο πολύ. Απλά εμένα, τα τελευταία χρόνια έχει γεννηθεί μέσα μου αυτή η ανάγκη να κάνω τέτοιου είδους έργα γιατί θεωρώ ότι είναι πιο σημαντικά αυτή τη στιγμή για μένα. Αυτή η διαδικασία της έρευνας για να γραφτεί ένα έργο είναι κάτι που μου αρέσει να κάνω.

Πώς είναι για κάποιον που δεν είναι ερευνητής ούτε δημοσιογράφος, να συλλέξει όλα αυτά τα στοιχεία και να δει τι θα κρατήσει τελικά;
Το τι θα κρατήσεις τελικά έχει να κάνει με τη δραματουργία και την αφήγηση που είναι πάντα υποκειμενική. Αυτό είναι σημαντικό να ειπωθεί. Η σύγχρονη τέχνη γενικότερα και ειδικότερα το θέατρο την τελευταία δεκαετία διεκδικεί αυτό το ρόλο του να προβάλει εναλλακτικές αφηγήσεις σε σχέση με την mainstream αφήγηση, η οποία κυριαρχείται από τα mainstream media. Άρα, εδώ έρχεται ο καλλιτέχνης σε μία νέα λειτουργία απέναντι στα πράγματα να αρθρώσει μία άλλη φωνή και μια άλλη αφήγηση. Δεν ανακαλύψαμε την πυρίττιδα. Συμβαίνει. Έχει γίνει και πολλές φορές στο παρελθόν. Θεωρώ ότι είναι μία έντονη περίοδος αυτή τη στιγμή που συμβαίνει αυτό το ρεύμα στις σκηνές στην κεντρική Ευρώπη, αλλά όχι μόνο να διεκδικήσει αυτό το ρόλο. Ειδικά στην τελευταία Documenta υπήρχε αυτό το μότο. Ότι ο σύγχρονος καλλιτέχνης είναι ένας ερευνητής.

Στην αρχή στο έργο τίθεται το ερώτημα αν τελικά μία παράσταση μπορεί να αλλάξει τον κόσμο.
Αν πίστευα ότι μία παράσταση δεν μπορεί να αλλάξει τα πράγματα δεν θα έκανα θέατρο πιστεύω. Δεν είσαι πολιτικός για να παίρνεις πολιτικές αποφάσεις, αλλά μπορείς να ταρακουνήσεις αυτούς που είναι μέσα και την βλέπουν. Να τους δώσεις κάτι.

Πώς θα ταξιδέψει η παράσταση από εδώ και πέρα;
Θα δούμε. Αυτά τα έργα είναι δύσκολο να τα ανεβάσεις. Όπου υπάρχει συμμετοχή και ανθρώπων που δεν είναι ηθοποιοί είναι δύσκολο να γίνει συντονισμός. Πάντως δεν έχουμε κλείσει κάτι. Κι εμείς θέλουμε να συνεχίσει το έργο αλλά θα δούμε πώς.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.